به گزارش خبرنگار مهر، خراسان شمالی از جمله استان های نیمه خشک کشور به شمار می رود که همواره با مسئله کمبود آب مواجه بوده اما در سال های اخیر با روند کاهش بارندگی و افزایش خشکسالی؛ کمبود آب به مرحله بحرانی در این استان رسیده است.
در این استان در قالب برنامه‌های دوم و سوم توسعه کشور، شش سد با مجموع توان تنظیم و کنترل سالانه 167 میلیون و ذخیره سازی 249 میلیون متر مکعب آب در شهرستان های مختلف خراسان شمالی احداث شد؛ سدهایی که افزون بر تأمین آب مورد نیاز برای مصارف شرب شهری و صنعتی؛ 20 هزار و 670 هكتار زمين كشاورزي و باغ را هم زير پوشش شبكه هاي آبياري خود قرار داده اند.
در چند سال اخیر روند کاهش ذخایر آبی سدهای خراسان شمالی و به تبع آن مشکلات کم آبی در بخش کشاورزی و شرب تداوم داشته و مجموعه اقدامات انجام شده برای مقابله با این روند نیز نتوانسته تأثیر پایداری داشته باشد چرا که بنا به نظر کارشناسان برای مقابله با بحران کم آبی روش های کوتاه مدت و حتی میان مدت چندان پاسخگو نبوده و تنها می توانند به عنوان مسکنی مقطعی عمل کنند حال آن که برای درمان پایدار این درد باید اقداماتی اساسی نظیر تغییر شیوه کشاورزی سنتی به صنعتی انجام شود.
سال آبی از مهر ماه شروع می شود و در سال آبی منتهی به مهر 93؛ بنا به اعلام شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی حجم آب مخازن سدهای این استان به طور متوسط 35 درصد کاهش یافته که کمترین میزان از زمان بهره برداری سدهای استان محسوب می شود.
آب پاکی روی دست مردم ریخته شد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر، می گوید: سدهای این استان در سال آبی جدید شرایط بی سابقه ای را تجربه می کنند چرا که حجم آنها به کمترین میزان از زمان بهره برداری رسیده است.
کاظم طاهریان می افزاید: در سال آبی منتهی به مهرماه 93 حجم آب مخازن سدهای خراسان شمالی در مقایسه با دوره دراز مدت 10 ساله، از 21 تا 100 درصد و به طور متوسط 35 درصد کاهش داشته است.
وی اظهار می کند: بیشترین کاهش حجم آب ذخایر سدهای استان در مقایسه با دوره دراز مدت 10 ساله، مربوط به سد چری و اسفراین به ترتیب به میزان 100 و 77 درصد بوده؛ این در حالی است که ذخیره آب سدهای شیروان و شیرین دره نیز به ترتیب 37 و 21 درصد کاهش داشته است.
طاهریان با اشاره به این که در حال حاضر تنها 25 میلیون مترمکعب از آب ذخیره شده در سد شیرین دره بجنورد قابل بهره برداری است، اضافه می کند: اگر همین روند مصرف آب و کاهش بارندگی ادامه داشته باشد؛ با توجه به این که سد شیرین دره منبع تأمین کننده آب شرب شهر بجنورد است؛ این سد در سال آینده حجم آب مطلوب قابل بهره برداری نخواهد داشت.
وی تصریح می کند: با توجه به کاهش بارندگی در خراسان شمالی؛ کاهش حجم ذخایر سدهای این استان قابل پیش بینی بود چرا که درسال آبی منتهی به مهر 93 متوسط بارش ثبت شده در ایستگاههای اندازه‌گیری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی 207 میلیمتر بود در حالی که این رقم در مقایسه با دوره دراز مدت 10 ساله، 21 درصد کاهش داشته است.
مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی رمز عبور از بحران
يك كارشناس آب و توسعه پايدار در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به بحران کم آبی و خشکسالی در اکثر مناطق ایران از جمله خراسان شمالی، اظهار می کند: متأسفانه در کنار شرایط خاص کشور ما از نظر جغرافیایی و آب و هوایی و کم آبی سابقه دار در ایران، مسائل دیگری نیز این مشکل را تشدید کرده است.
مهدی کرمی می افزاید: در حالی که بیش از 90 درصد از منابع آب های سطحی و زیرزمینی کشور و خراسان شمالی در بخش کشاورزی مصرف می شود؛ شیوه کشاورزی و آبیاری در استان هنوز سنتی است؛ آن هم در شرایطی که راندمان آبياري مزارع كشاورزي در خراسان شمالی در بهترين حالت به 35 درصد هم نمی رسد.
به گفته وی در چنین شرایطی شاید تأکید بر صرفه جویی در بحث مصارف شهری و آب شرب مفید باشد اما درمان دائمی این مشکل نیست چرا که سهم مصرف آب در بخش کشاورزی اصلا قابل قیاس با مصرف شهری و صنعتی نیست.
کرمی تصریح می کند: با توجه به وضعیت کم آبی کشور؛ مسئولان و کشاورزان راهی به جز حرکت در مسیر مدرن کردن کشاورزی ندارند چرا که در غیر این صورت در چند سال آینده شاهد مرگ کشاورزی و تبعات بسیار نگران کننده و ویران گر آن خواهیم بود.
این پژوهشگر می افزاید: در کوتاه مدت نیز باید كشاورزان و بهره‌برداران با توجه به شرایط و میزان آب موجود برنامه‌ها و الگوی کشت و آبیاری زمین‌های کشاورزی خود را تنظیم کنند و از دیگر سو با تدوین قوانینی مناسب؛ نقش نظارتی و هدایت دولت در زمینه رعایت الگوی کشت و بهبود روش های کشاورزی افزایش یابد چرا که چاره ای جز این نیست.
کرمی معتقد است گذر سریع از این بحران ممکن نیست و تا وقتی که حداقل نیمی از برنامه های طراحی شده برای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی کشور اجرایی نشود؛ نمی توان انتظار گذر از بحران کم آبی و حرکت به سمت عادی شدن شرایط را داشت.