به گزارش خبرنگار مهر، خبر خیلی زود‌تر از حاضر شدن استاندار وقت کرمان در محل حادثه، روی تله تکست خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری قرار گرفت «بم لرزید».
ساعت 5 و 28 دقیقه صبح پنجم دی ماه 82 بود که، شهر بم با زلزله‌ای به عمق 6.7 ریشتر لرزید و زمانی که قائم مقام شهرداری شهر، خود را به ساختمان شهرداری رساند با تلی از خاک روبه رو شد، ساختمان آتشنشانی ویران شده بود و تعدادی از سربازان آتشنشان در بی‌رحمی این حادثه طبیعی در غافلگیری صبحگاه جان باختند.
ساختمان‌ها فرو ریخته بود، آنهایی که خواب بودند هرگز بیدار نشدند و بیدار مانده‌ها، وحشت زده و هراسان به هر سو می‌دویدند تا از این ناآرامی زمین در طلوع زمستان راه پناهی بیابند.
حادثه آنقدر غافلگیرانه بود که مسئولان و دستگاه‌های امدادی نیز بدون تدبیری از قبل با اندوه و چشمانی اشکبار به ویرانی شهر بم یکی از کهن‌ترین مراکز شهرنشینی ایران چشم بدوزند.
مردمی که از گذشته‌ها دور تا دور قلعه‌های بم را با خندق‌های عمیق از یورش‌ها مصون نگاه داشتند، حالا شهر خود را بی‌دفاع در برابر حادثه‌ای به نام زلزله می‌دیدند اما نه آنکه شهر برای مردم است و روح شهر را ساکنان آن می‌سازد، مردم بم نیز در زلزله، تا رسیدن دستگاه‌های امدادی و نجات، آرام ننشستند و تا قبل از حضور مسئولان خواب سنگین، دست به کار شدند و تیر آهن‌ها و آجر و خشت و گل را کنار زدند تا قلب شهر دوباره بتپد.
تهیه طرح و نقشه اساسی برای بحران شهر قم
یادآوری زهرخند خاطرات 12 سال قبل، اشک‌های جزینی، قائم مقام شهردار وقت بم که در نشست نقش سازمان‌های مردم نهاد در مقابله با بحران حاضر شده بود، سرازیر کرد.
وی در این نشست که شامگاه چهارشنبه در تالار امام رضا(ع) استانداری قم برگزار شد، از تهیه طرح و نقشه اساسی برای بحران شهر قم گفت و اضافه کرد اگر بم در برابر زلزله بی‌دفاع ماند به دلیل نبود این نقشه بود.
جزینی با بیان اینکه باید در این نقشه مشخص شود که محل اسکان‌های موقت کجا قرار دارد، گفت: حضور مردم در حادثه بم، قابل انکار نیست پس باید از این ظرفیت استفاده کرد.
او معتقد بود که دستگاه‌ها و نهادهای دولتی باید امور اجرایی را بر عهده مردم قرار دهند اما قبل از آن مردم باید آموزش ببیند و این ظرفیت باید تقویت شود.
این کارشناس شهری افزود: در شرایط بحران نیاز به تشکیل دو ستاد است که یکی با عنوان ستاد بازسازی تعریف می‌شود و دیگری باید در راستای تقویت روحیه افراد باشد.
«حضور سازمان‌های مردم نهاد در زلزله بم خالی بود»، جزینی با گفتن این جمله اضافه کرد: اگر این سازمان‌ها حضور داشتند شاید میزان تلفات کمتر می‌شد.
وی ادامه داد: سردرگمی مردم و سرگشتگی آن‌ها با حضور نیروهای بومی آموزش دیده قابل کنترل بود اگر مسئله آموزش و استفاده از ظرفیت‌های مردم نهاد خیلی پیش‌تر‌ها جدی گرفته می‌شد.
اجرای طرح دوام در قم
علی اکبر رحیمی، مسئول مرکز مدیریت بحران شهرداری قم نیز در این جلسه رخداد حوادثی مانند زلزله بم را انکارناپذیر دانست و گفت: مردم محلی در حوادثی مانند بم و آذربایجان قبل از حضور مسئولان و دستگاه‌های امدادی در صحنه حاضر شدند و کمک حال آسیب دیدگان بودند.
وی افزود: حضور افراد محلی در صحنه خالی از اشکال نبود و این برای آن بود که نیرو‌ها آموزش دیده نبودند، اما حوادثی مانند زلزله بم و آذربایجان نشان داد که ظرفیت مردم، بهترین ظرفیت برای آموزش درحوادث بحرانی را دارد.
رحیمی از طرحی به نام «دوام» سخن گفت که در کشورهای مختلف جهان اجرا می‌شود، طرحی که مخفف عبارت «داوطلب واکنش اضطرار محلی» نام دارد و منوط به مشارکت شهروندان در طرح‌های خود امدادی و دگر امدادی است.
اجرای این طرح در ژاپن به عنوان یکی از حادثه خیز‌ترین کشورهای دنیا، نشان می‌دهد که در مسئله ایمنی و شرایط بحران تنها دولت در نباید در مسئله مدیریت حضور داشته باشد بله مردم نیز همپای مسئولان قرار می‌گیرند.
شهری که شهروندان آن احساس وظیفه نکنند بی‌روح و خاکستری است و این مردم هستند که در شرایط بحران باید فاصله حضور نیروی امداد تا حادثه را پر کنند.
مسئول مرکز مدیریت بحران شهرداری قم به شرایط زلزله خیز ژاپن اشاره کرد و گفت: مردم این کشور با آموزش‌های مختلف، با زندگی در کنار حادثه‌های طبیعی کنار آمده‌اند.
وی افزود: این طرح در تهران به طور کامل و در کرمان به صورت ناقض به اجرا در آمده است و قم می‌تواند پایلوت خوبی برای این طرح باشد.
توجه به آموزش‌های خود امدادی و دگر امدادی
محسن اروجی، مدیر کل مدیریت بحران استانداری قم نیز در این جلسه به فرا رسیدن هفته بلایای طبیعی اشاره کرد و گفت: ایمنی در برابر زلزله به عنوان شعار این هفته انتخاب شده است.
وی خاطرنشان کرد: آنچه مسلم است آن است که قبل از حضور مسئولان در حادثه و رویداد، مردم سر صحنه حضور می‌یابند و آموزش‌های لازم می‌تواند از بروز آسیب جدید جلوگیری و از فاجعه آمیز شدن حادثه رخ داده بکاهد.
مدیر کل مرکز بحران استانداری قم افزود: خشکسالی، یخبندان، زلزله و... از اتفاقاتی است که مردم قم به شهر خود دیده‌اند و ظرفیت این را دارند که با آموزش‌های خود امدادی و دگر امدادی، حوادث را کاهش دهند.