مجله مهر: اعضای شورای نگهبان چه کسانی هستند؟ احراز و رد صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان چه مراحلی دارد؟ این گزارش شما را با فرآیند بررسی و تایید صلاحیت کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان آشنا می کند:
شورای نگهبان برمبنای اصل 91 قانون اساسی تشکیل شده است.در قسمتي از اصل 91 قانون اساسي آمده است:
«... شورايي به نام شوراي نگهبان با تركيب زير تشكيل مي شود:
شش نفر از فقهاي عادل و آگاه به مقتضيات زمان و مسايل روز. انتخاب اين عده با مقام رهبري است...»
به موجب اين اصل، «فقاهت»، «عدالت» و «آگاهي به مقتضيات زمان و مسايل روز»، شرايط عضويت در شوراي نگهبان است.
در بخش ديگري از اصل 91، در مورد شرايط عضويت حقوقدانان در شوراي نگهبان چنين آمده است:
«... شش نفر حقوقدان در رشتههاي مختلف حقوقي، از ميان حقوقدانان مسلماني كه به وسيله رئيس قوه قضاييه به مجلس شوراي اسلامي معرفي ميشوند و با رأي مجلس انتخاب مي گردند.»
حقوقدانان شوراي نگهبان بايد مسلمان باشند. اسلام، اعتراف به وحدانيت خدا، رسالت حضرت محمد (ص) و معاد بوده و از لوازم آن پايبندي عملي به احكام اسلام است.
نتخاب فقهاي شوراي نگهبان با مقام رهبري است. مقام رهبري، از ميان فقيهان، كساني را كه واجد شايستگي و شرايط لازم براي عضويت در شوراي نگهبان باشند، به اين سِمَت منصوب ميكند.
حقوقدانان شورای نگهبان هم با پیشنهاد رئیس قوه قضائیه و رای اعتماد نمایندگان مجلس شورای اسلامی برگزیده می شوند.
دوره اعضای شورای نگهبان 6 ساله است .اما طبق اصل 92 قانون اساسی، نصف اعضاي حقوقدان و فقيه شوراي نگهبان در اولين دوره، پس از سپري شدن سه سال، به قيد قرعه تعويض خواهند شد. به اين ترتيب، اعضاي جديد، از توان و تجربه شش عضو سابق شورا استفاده خواهند كرد.
صلاحیت ها چگونه بررسی می شود؟
طبق آئین نامه داخلی شورای نگهبان، جلسات عادي شورا هفته‌اي دو روز تشكيل مي‌شود. اما به هنگام رسيدگي به انتخابات و لايحة بودجه و موارد مشابه علاوه بر روزهاي معين، تعداد جلسات لازم توسط دبير با توافق اعضاي شورا تعيين مي‌شود.جلسات فوق‌العاده بر حسب ضرورت بنا بر تشخيص و تصميم دبير شورا و يا تقاضاي سه نفر از اعضاء تشكيل خواهد شد.
حضور حداقل 7 نفر از اعضا، برای رسمیت یافتن جلسات این شورا الزامی است. ولي اخذ آرا جز در موارد ضروري و يا حصول رأي لازم با حضور حداقل 9 نفر خواهد بود
«حسينعلي اميري» عضو حقوقدان شورای نگهبان هم درباره بررسی صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری این طور توضیح می دهد«ما براي هر كانديدا يك پرونده تشكيل مي‌دهيم. داخل پرونده استعلاماتي از وزارت اطلاعات، دستگاه‌هاي امنيتي، اداره كل انتخابات شوراي نگهبان و قوه‌قضائيه وجود دارد كه همه اين دستگاه‌ها بايد جزئيات پرونده‌هاي تشكيل شده كانديداها را به شوراي نگهبان اعلام كنند.»
در اين بين، نامزدهايي كه بتوانند اكثريت آراي اعضاي شوراي نگهبان (7 نفر از 12 نفر) را كسب كنند، صلاحيتشان براي انتخابات رياست‌جمهوري احراز خواهد شد و به صورت رسمی، در لیست اعلامی شورای نگهبان قرار خواهند گرفت.
این 11 نفر
اعضای این دوره شورای نگهبان، در حال حاضر 11 نفرند. چرا که آیت الله «غلامرضا رضوانی» یکی از فقهای شورای نگهبان 30 فروردین امسال درگذشت و تاکنون جایگزینی برای وی معرفی نشده است. با این حال، ترکیب فعلی شورای نگهبان و سوابق آنان به این شرح است:
آيت الله احمد جنتي
متولد: 1305 - اصفهان
تحصيلات: اجتهاد
دوره عضويت: اول تا پنجم
سوابق: عضو مجلس خبرگان رهبري، عضو شوراي بازنگري قانون اساسي، عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي، عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام، رئيس ستاد احياي امر به معروف و نهي از منكر، رئيس سازمان تبليغات اسلامي، رئيس شوراي هماهنگي تبليغات اسلامي، عضو شوراي عالي تبليغات خارج از كشور، عضو و رئيس شوراي مركزي نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، نماينده مقام معظم رهبري در امور بالكان، نماينده مقام معظم رهبري در اتحاديه انجمن هاي اسلامي دانش آموزان،امام جمعه موقت تهران، قم، اهواز و كرمانشاه، عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم و قاضي دادگاه هاي انقلاب اسلامي اهواز
توضيحات: وي با سابقه ترين عضو فقهاي شوراي نگهبان است و پس از منصوب شدن از سوي حضرت امام خميني(ره) در اسفند 1358 در تمام ادوار شوراي نگهبان حضور داشته است.
آيت الله محمد مؤمن
متولد: 1319 - قم
تحصيلات: اجتهاد
دوره عضويت: اول تا پنجم
سوابق: عضو مجلس خبرگان رهبري، عضو شوراي عالي قضايي، نائب رئيس مجلس خبرگان رهبري، عضو شوراي عالي سياستگذاري و رئيس حوزه علميه قم، عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم، عضو مجمع جهاني اهل بيت(س)، عضو هيئت امناي دانشگاه قم و رئيس دادگاه عالي قم.
آيت‌الله محمد يزدي
متولد: 1310 -اصفهان
تحصيلات: اجتهاد
دوره عضويت: دوم، چهارم و پنجم
سوابق: رئيس دفتر حضرت امام (ره) در قم، عضو مجلس خبرگان قانون اساسي، عضو مجلس خبرگان رهبري، نماينده مجلس شوراي اسلامي، رئيس قوه قضاييه، رئيس دادگاه انقلاب اسلامي قم و باختران، عضو موسس و دبير جامعه مدرسين حوزه علميه قم، عضو جامعه روحانيت مبارز تهران، امام جمعه موقت تهران، عضو هيأت امناي حوزه علميه شهيد شاه آبادي و عضو هيأت امناي دانشگاه فاطميه قم.
در پي استعفاي آقاي صافي گلپايگاني در تيرماه 1367 ، آقاي يزدي از سوي حضرت امام خميني(ره) به جاي وي به عضويت شورا درآمد. وي در سال 1368 به عنوان رئيس قوه قضائيه منصوب شد. پس از پايان خدمت در قوه قضائيه در سال 1378 مجددا به عضويت شوراي نگهبان در آمد.
آيت الله محمدرضا مدرسي‌يزدي
متولد: 1334 - يزد
تحصيلات: اجتهاد
دوره عضويت: پنجم
سوابق: عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم،سابقه سي سال تدريس در حوزه علميه قم(هفده سال درس خارج فقه و اصول)، مدرس دانشگاه و عضو هيأت امناء بنياد ملي نخبگان.
آيت الله سيد محمود هاشمي شاهرودي
متولد : 1327-كربلا
تحصيلات :اجتهاد
دوره عضويت :سوم و پنجم
سوابق : عضو مجلس خبرگان رهبري، عضو مؤسس جامعة روحانيت مبارز عراق، مؤسس و رئيس مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق، رئيس دايره المعارف فقه اسلامي،رئيس قوه قضائيه و عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
توضيحات :وي در اسفند 1373 به جاي آقاي محمدي گيلاني به عضويت شوراي نگهبان در آمد. در تير 1378 به عنوان رئيس قوه قضائيه منصوب شد و آقاي يزدي به جاي ايشان به عضويت شوراي نگهبان درآمد. پس از پايان خدمت در قوه قضائيه مجددا در مرداد 1388 به جاي آقاي لاريجاني به عضويت شوراي نگهبان درآمد.
محمد رضا عليزاده
متولد: 1330 - سوادكوه
تحصيلات: كارشناسي ارشد حقوق
دوره عضويت: دوم تا پنجم
سوابق: معاون رئيس قوه قضائيه و رئيس سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، معاون بازرسي كل كشور، دادستان انقلاب اسلامي قائمشهر، مديركل ارزشيابي قضات و قائم مقام دبير شوراي نگهبان.
توضيحات؛ وي با سابقه ترين عضو حقوقدان شوراي نگهبان است.
دكتر محسن اسماعيلي
متولد: 1344 - تهران
تحصيلات: دكتراي حقوق خصوصي، اجتهاد
دوره عضويت: چهارم و پنجم- حقوقدان
سوابق: رئيس دانشكده حقوق دانشگاه امام صادق (ع) و استاد دانشگاه
حجت‌الاسلام محمد سليمي
متولد: 1333 - همدان
تحصيلات: سطح چهار حوزوي معادل دكتري
دوره عضويت: پنجم- حقوقدان
سوابق: حاكم شرع دادگاههاي انقلاب اسلامي در استانهاي تهران ، خراسان ، فارس و همدان ، رئيس سازمان قضايي نيروهاي مسلح استان همدان ، رئيس شعبه 31 ديوان عالي كشور ، رئيس شعبه دوم دادگاه ويژه روحانيت ، دادستان كل ويژه روحانيت و مدرس حقوق در دانشگاه
دكتر سيامك ره پيك
متولد: 1342 - تهران
تحصيلات: دكتراي حقوق خصوصي
دوره عضويت: پنجم- حقوقدان
سوابق: رئيس دانشكده علوم قضايي ، سر دبير فصلنامه ديدگاه هاي حقوقي ، مدير مسئول فصلنامه مطالعات راهبردي و رئيس پژوهشكده مطالعات راهبردي
حسينعلي اميري
متولد: 1345 - سنقر
تحصيلات: دانشجوي دكتراي تخصصي حقوق عمومي
دوره عضويت: پنجم
سوابق: معاون قوه قضائيه و رئيس سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، رئيس كل دادگستري استان هاي خوزستان، كردستان و فارس و مدرس دانشگاه
دكتر عباسعلي كدخدايی
متولد: 1340 - اصفهان
تحصيلات: دكتراي حقوق بين الملل
دوره عضويت: چهارم و پنجم
سوابق: استاد دانشگاه تهران، قائم مقام دبير شوراي نگهبان، معاون اجرايي و امور انتخابات شوراي نگهبان و سخنگوي شوراي نگهبان