مجله مهر: الکل‌های صنعتی و نوشیدنی های دست ساز، هنوز هم قربانی می گیرند. آمارها نشان می دهد که در هفت ماه اول سال گذشته 102 نفر به خاطر مسمومیت ناشی از مصرف الکل جان خود را از دست دادند و این در حالی بود که در مدت مشابه سال قبل، رقم مرگ های ناشی از مصرف الکل 48 مورد اعلام شده بود. خردادماه امسال هم که با مسمویت 355 جوان رفسنجانی، رکورد مسمومیت الکلی در یک روز را شکسته و هنوز معلوم نیست تا پایان سال به این 355 نفر چه تعداد دیگری اضافه می شوند.
سال گذشته، آماری که فرمانده نیروی انتظامی کشور از وجود 200هزار معتاد به الکل در کشور خبر داد و این همزمان با شکایت هایی بود که مسئولان وزارت بهداشت از مصرف بالای الکل در جامعه مطرح کرده بودند. در آن زمان باقر لاریجانی قائم‌مقام وزیر بهداشت وقت مصرف الکل را نگران کننده دانسته و گفته بود: «گزارش هایی درباره رواج مصرف الکل در مناطق جنوب تهران که تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران هستند نشان می دهد که به مرز نگرانی رسیده است.» او از الکل های صنعتی جدیدی صحبت کرده بود که حتی در سوپرمارکت ها با طعم های مختلف و با قابلیت صد در صد خوراکی به فروش می رسند.
آمار دیگری در این باره می‌گوید که در برخی مناطق کشور آمار سوءمصرف الکل بالاست برآورد می‌شود که سالانه بین 60 تا 80میلیون لیتر انواع مشروبات الکلی به کشور قاچاق می‌شود. این آمار جدا از مشروباتی است که در کشور به صورت دست ساز و خانگی تهیه می‌شوند که اتفاقا منجر به پر پول کردن جیب های عده ای از افراد و راهی شدن تعداد بیشماری از مصرف کنندگان این محصولات به بیمارستان و گاه به قبرستان‌ها شده است.
اما مشکل اصلی از جایی آغاز می‌شود که به دلیل حرام بودن مصرف مشروبات الکلی برخی مسئولان با پنهان کاری سعی در پاک کردن صورت مسئله را دارند اما واقعیت این است که عدم مطرح کردن چنین مسائلی می‌تواند عمق فاجعه را بیشتر کرده و راه حل چنین موضوعاتی را پیچیده تر کند.
مصرف مشروبات الکلی به 18 سال رسیده است
آنطور که دکتر مجید ابهری می‌گوید در 10سال گذشته مصرف مشروبات الکلی به حداقل 18 سال رسیده است و الکلیسم به عنوان یک اعتیاد ویرانگر در رنج سنی 25 تا 40 سال مشاهده شده و مشروبات مصرفی معمولا از طرق مختلف به دست مصرف کنندگان می‌رسد.
این آسیب شناس اجتماعی ادامه می‌دهد: با توجه به گسترش روزافزون مصرف مشروبات الکلی به عنوان یکی از ابزارهای ناتوی فرهنگی معمولا کسانی که مشروبات الکلی مصرف می‌کنند به سه گروه تقسیم می‌شوند. دسته اول کسانی که به دنبال ترک مواد مخدر و بر اثر آموزش‌های غلط این حرکت را به عنوان جایگزین انتخاب کرده در حالیکه از این حقیقت غافل هستند که جایگزینی مشروبات الکلی به جای مواد مخدر تخریب مضاعف روی سیستم عصبی و دستگاههای اصلی بدن مانند قلب و مغز دارد.
گروه دوم مصرف کنندگان این مواد به گفته این متخصص علوم رفتاری، جوانانی هستند که به خاطر ضعف مهارت‌های زندگی به دعوت دوستان خود پاسخ گفته و به عنوان تفریح و سرگرمی از مشروبات الکلی استفاده و در هر فرصت به دست آمده مانند میهمانی‌ها و یا (پارتی) یا گردش‌های گروهی اقدام به نوشیدن مشروبات الکلی می‌کنند. همچنین وی گروه سوم را افرادی می‌داند که از قبل از انقلاب به مصرف الکل آشنا بوده و اکنون نیز بر اساس عادت خود این حرکت را انجام می‌دهند.
داروخانه ابزاری برای رسیدن به مقصود
یکی از راه هایی که برخی از مصرف کنندکان الکل برای دسترسی به این ماده بر می‌گزینند، مراجعه به داروخانه‌ها و تهیه الکل سفید و طبی و استفاده خوراکی از آنهاست. یک داروساز که نمی‌خواست نامش ذکر شود، در این باره می‌گوید: برخی ازفراد به داروخانه های مراجعه و درخواست خرید الکل سفید و طبی دارند که از ظاهر آنان می‌توان فهمید که این ماده را برای مصرف دارویی نمی‌خواهند. اما برخی فروشندگان به فروش این ماده به این افراد اقدام می‌کنند.
او همچنین ادامه می‌دهد: اخیرا نوع شیشه کتابی برخی از الکل‌ها که قابل حمل آسان در جیب است به بازار آمده و بعید نیست که انواع شکیل تر آنها در راه باشد. بعید است که مسئولان وزارت بهداشت و صنایع و مقامهای مرتبط ندانند که این الکل‌ها فقط به درد شراب می‌خورد و هیچ مصرف داروخانه‌ای ندارد.
مشروبات دست ساز، آلت قتل مصرف کنندگان
ممنوع بودن تولید، توزیع و فروش مشروبات الکلی در کشور باعث شده تا عده ای سودجو به تولید مشروبات الکلی دست سازی روی بیاورند که مصرف آنها کثرا خبرساز می‌شود. دکتر ابهری در این باره می‌گوید: یکی از طرق دسترسی به مشروبات، انواع دست ساز و خانگی آن است که به دلیل قیمت پایین و قابل دسترس بودن طرفداران زیادی در بین مصرف کنندگان الکل دارد. خطر کور شدن و مسمومیت مشروبات دست سازی که توسط برخی افراد سودجو به طور خانگی تهیه می‌شود به شدت بالا بوده و تولید کنندگان و فروشندگان فقط به قصد به دست آوردن پول اقدام به این کار می‌کنند که در این میان اینگونه افراد با تهیه شیشه‌های خالی مشروبات خارجی و پر کردن مواد شیمیایی در آنها همراه با مخلوط کردن قرص‌های خواب اقدام به عرضه مشروبات تقلبی می‌کنند.
یک متخصص بیماری های داخلی هم در خصوص مشکلاتی که مشروبات دست ساز در بدن ایجاد می‌کند، می‌گوید: هنگام تهیه مشروبات الکلی دست ساز، اگر مقدار الکل میتلیک و ناخالصی که کشنده است در این مشروبات تولید شود برای انسان کشنده است که حتی مقدار آن اگر 3 تا 4 سی سی یا حدود یک قاشق غذاخوری باشد، سبب مرگ می‌شود.
این بیماران پس از مراجعه به بیمارستان در مراحل بعدی اسید در خونشان پیدا و قند خونشان دچار اختلال می‌شود. کلیه‌ها از کار می‌افتد و بیمار نیاز به دیالیز پیدا می‌کند و طی چند روز کور خواهد شد. گاهی حتی با وجود همه تلاش‌های درمانی برای برخی مسمومان، آنها دچار بی‌هوشی و در نتیجه مرگ می‌شوند. البته در مرحله اول به بیمار ضد سم از نوع خوراکی و تزریقی داده می‌شود و پس از دیالیز، درمان‌های حمایتی بر روی فرد انجام می‌گیرد.
دکتر طاهری می‌گوید: الکلی که به عنوان مشروبات الکلی وارد بدن فرد می‌شود اتانول است که باعث حالت های کاذب شادمانی و خوشحالی می‌شود اما اگر ترکیب شیمیایی این الکل طی فرایندی به هم بخورد اتانول تبدیل به متانول می‌شود و عوارض این ترکیب آنقدر فاجعه‌آفرین است که می‌تواند باعث نابینایی صد درصدی فرد استفاده کننده شود.
خرید مرگ به قیمت 4 هزار تومان!
ستاد مبارزه با موادمخدر در سال 82 میانگین زمان دسترسی به انواع مختلف موادمخدر را 22دقیقه و مشروبات الکلی را 17دقیقه اعلام کرده بود اما نتایج تحقیقات انجام شده در این زمینه حاکی از آن است که زمان دسترسی به مشروبات الکلی در حال حاضر حداقل 30 دقیقه بوده که با تلفن در درب منازل تحویل می‌دهند و شبکه توزیع به طور گسترده فعالیت می‌کنند. منتها تلفن‌های عرضه کنندگان توسط افراد خاصی دست به دست می‌گردد و دادن نام آشنا و اسم رمز برای خرید و تهیه ضروری است.
همچنین برای دسترسی به الکل طبی زمان متوسط 10 دقیقه تا مراجعه به داروخانه یا مراکز عرضه اینگونه اقلام است.
علاوه بر این، گزارش‌های عینی در خصوص قیمت مشروبات الکلی نشان می‌دهد که مشروبات خارجی از هر قوطی 2 هزار تومان تا 120 هزار تومان بر اساس نوع نام و معروفیت متغیر است. در حال حاضر قیمت مشروبات تولید خانگی از 4 هزار تومان تا 10 هزار تومان متغیر بوده و عرضه کنندگان با تبلیغ دروغ خانگی اقدام به عرضه الکل طبی یا الکل اتیلیک طبی را می‌کنند.
کمپی برای ترک دادن الکلی‌ها
برخی مسئولان انکار اعتیاد به الکل در کشور را بی‌نتیجه خوانده و تأکید می‌کنند که باید هرچه سریع‌تر مراکز ویژه درمان اعتیاد به الکل در کشور راه‌اندازی شود به همین منظور نیز طی چند سال اخیر مرکز ملی مطالعات اعتیاد راه‌اندازی مراکز ویژه ترک اعتیاد به الکل را در دست اقدام داشته، اما متأسفانه با توجه به کمبود نیروی متخصص، این مرکز بر بررسی و درمان اعتیاد به شیشه و نیز اجرای طرح پایلوت شربت تریاک متمرکز شده است.
دکتر آذرخش مکری با اشاره به اینکه اعتیاد یک داروی خاص درمانی ندارد بلکه یک بسته درمانی دارد، یعنی درمان اعتیاد تنها با گردهم جمع شدن روش‌هایی چون دارو درمانی، روان‌درمانی، مشاوره‌های گروهی و فردی و... محقق می‌شود می‌گوید: بر این اساس درمان دارویی صرفاً پنجره یا ابزاری است برای فراهم کردن روش‌های درمانی دیگر اعتیاد که به این موضوع باید توجه شود، چرا که بسنده کردن به درمان دارویی ما را در درمان اعتیاد به هیچ جا نخواهد رساند.
علاوه بر آن آمار منتشر شده از سوی مراجعی مانند نیروی انتظامی و قوه قضاییه مبنی بر وجود معتادان الکل در کشور نشان می‌دهد که وجود مراکزی برای ترک اعتیاد مصرف کنندگان این ماده ضروری و لازم است اما این در حالی است که مسئولان سازمان بهزیستی که متولی کمپ های ترک اعتیاد در کشور است بر این باورند که هنوز معتادان به الکل در جامعه به اندازه ای نیستند که مراکز به خصوصی برای ترک آنان در جامعه نیاز باشد.
محمد نفریه، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی در پاسخ به این سوال که چرا در ایران کمپی برای ترک اعتیاد به الکل وجود ندارد می‌گوید: کمپ‌ها در همه موارد همکاری می‌کنند زیرا اعتیاد یک چیز واحدی است و بسیاری از کسانی که به کمپ‌های ما مراجعه می‌کنند دارای انواع اعتیادها به مواد مخدر، انواع محرک‌ها و الکل هستند. همچنین در حال حاضر معتاد به الکل که بی‌خانمان هم باشند به تعداد زیادی در کشور وجود ندارد و به همین خاطر نیازی به وجود چنین کمپ‌هایی نیست اما با اختصاصی شدن کمپ‌ها می‌توان برخی از آنها را نیز به این منظور اختصاص داد.
فرید براتی سده معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی هم در این باره با اشاره به اینکه مباحث مربوط به الکل و پیشگیری از گرایش به آن در میان افراد در حال پیگیری است و ممکن است سازوکارهای مبارزه با اعتیاد الکل طراحی شود اما با توجه به قرار گرفتن کشور ما در مسیر ترانزیت مواد مخدر، اولویت نخست مواد مخدر است می‌گوید: در حال حاضر میزان معتادان به الکل تا حدی نیست که به کمپ‌های تخصصی این موضوع نیازی باشد.
در این میان قائم مقام دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدراست که با تاکید بر اینکه هیچ مرکزی برای ترک اعتیاد الکل در کشور وجود ندارد مدتی قبل گفته بود: شورای اجتماعی کشور و وزارت کشور به صورت جدی مطالعاتی در زمینه کمپ‌های ترک اعتیاد الکل انجام می‌دهند تا اقدامات موثر در این خصوص انجام شود تا در آینده موضوع به جایی نرسد که درمان کردنش سخت شود.
مریم محمودخواه