اعتماد، مقدمات اين اتفاق تازه از حاشيه اجلاس نيويورك ميان محمدجواد ظريف و ويليام هيگ، وزراي خارجه هر دو كشور آغاز شد و به معاونان خود «مجيد تخت‌روانچي» و «سايمون گس» ماموريت دادند براي بازگشايي سفارتخانه‌هاي دو كشور در تهران و لندن مقدمات لازم را فراهم كنند؛ قرار و مداري كه در سويس نهايي شد و يك روز بعد از آن به مرحله اجرايي رسيد. هرچند درنشست ژنو، براي رسيدن به نتيجه مطلوب مذاكرات راه طولاني در پيش است اما آنچه حتمي شد توافق تهران و لندن براي برقراري ارتباط ديپلماتيك ميان دو دولت بود.
طي هفته‌هاي گذشته وزارت خارجه هر دو كشور دست به تحركات گسترده‌يي در جهت عادي‌سازي مناسبات‌شان كه تقريبا در دو سال گذشته رو به خاموشي گراييده بود زدند. سطح روابط دو كشور زماني به وخامت گراييد كه درست هشتم آذر ماه سال 1390 عده‌يي كه خود را دانشجويان بسيجي دانشگاه تهران ناميدند با وارد شدن به ساختمان سفارت انگلستان در خيابان فردوسي، پرچم انگلستان را پايين كشيده و اقدام به تخريب اموال و پرتاب مدارك سفارتخانه به خارج ساختمان كردند. البته همان روز در اقدامي مشابه به باغ سفارت بريتانيا در منطقه قلهك نيز حمله شد؛ اقدامي كه پس از تسخير سفارتخانه امريكا در 13 آبان سال 1358، مي‌توان گفت در نوع خود بي‌سابقه بوده است. پس از آن بود كه لندن با بستن سفارتخانه خود، از دولت ايران ادعاي خسارت چند ميليون دلاري كرد و در اقدامي عجيب، به اخراج كاركنان سفارت ايران از انگلستان مبادرت كرد.
البته اين اقدام انگليس و همچنين اعمال تحريم بانك مركزي از سوي اين كشور سبب شد نمايندگان مجلس شوراي اسلامي نيز طرح كاهش روابط تهران با لندن را تصويب كنند. پس از آن وزارت امور خارجه دولت دهم، موظف به كاهش سطح روابط با انگليس از سطح سفير به كاردار شد.
البته اين طرح در حالي در مجلس شوراي اسلامي تصويب شد كه «جان دامينيك چيلكات» كه بعد از مدتي به جاي «سايمون گس» به عنوان سفير جديد انگليس در ايران منصوب شده بود، رونوشت استوارنامه خود را به «علي‌اكبر صالحي» وزير خارجه وقت تقديم كرد و منتظر تقديم استوارنامه خود به دكتر احمدي‌نژاد بود.روز گذشته اما مجيد تخت‌روانچي، يك عضو مذاكره‌كننده ايران با 1+5 كه پيش از اين سفير ايران در سويس بوده و در مقطعي مسووليت نمايندگي دايم ايران نزد سازمان ملل را برعهده داشته است، تاكيد كرد كه در دو سال گذشته رابطه ايران و انگليس هيچگاه قطع نشده است اما در عين حال قرار است سفارتخانهها در پايتخت‌ها بازگشايي شود.
حالا تهران خوب مي‌داند تاريخ ديرينه روابط دو كشور از اهميت بسياري برخوردار است و نبايد بيش از اين بسته بماند. از اين رو با روي كار آمدن حسن روحاني افق‌هاي جديدي بر مناسبات تهران با اروپا و در صدر آن انگلستان باز شد.
رابطه ايران و انگليس هيچگاه در دو سال گذشته قطع نشد
در همين رابطه مجيد تخت‌روانچي، معاون وزير خارجه با اشاره به روند روابط دو كشور گفت كه «روابط ايران با انگليس نسبت به ساير كشورهاي اروپايي متفاوت است، زيرا تاريخچه‌يي در پشت روابط حدود صد سال گذشته ايران وجود دارد كه ذهنيت منفي‌اي از آن ساخته شده است كه به راحتي قابل پاك شدن نيست و اين ذهنيت در كاري كه مي‌خواهيم انجام دهيم نشان داده مي‌شود. ما به طور قطع نمي‌خواهيم اسير گذشته باشيم، اما واقعيت‌هايي به هر حال وجود دارد.» به گزارش ايسنا، او توضيح داد: انگليس حدود دو سال پيش تصميم گرفت سفارتش در تهران را تعطيل كند و به كارمندان سفارت ايران در انگليس نيز اعلام كرد كه بايد اين سفارت تعطيل شود. آنها از نظر حقوقي اقدامي انجام دادند كه چندان توجيه حقوقي ندارد، زيرا براي تمام اعضاي سفارت ما حكم عناصر «نامطلوب» صادر كردند. در حالي كه عنصر نامطلوب تعريف مشخص خود را بر اساس كنوانسيون‌هاي موجود دارد و نمي‌توان گفت به طور مثال فرزندان خردسال كارمندان سفارت ايران در انگليس هم عنصر نامطلوب هستند و چنين حكمي بر آنها صادر كنند. اين اقدام توجيه حقوقي ندارد و قابل قبول نيست. روانچي با بيان اينكه اين دولت انگليس بود كه سفارتش را در تهران بست و به كارمندان ايراني گفت كه از انگليس خارج شوند، افزود: در عين حال رابطه ايران و انگليس هيچگاه در دو سال گذشته قطع نشد. معاون اروپا و امريكاي وزير خارجه ايران با بيان اينكه امروز شرايط جديدي در ايران وجود دارد كه دولت انگليس نيز متوجه آن شده است و احساس مي‌كند بايد از آن استفاده كند به مذاكرات وزيران خارجه ايران و انگليس در نيويورك اشاره كرد و گفت: وزيران خارجه دو كشور در نيويورك تفاهم ضمني داشتند كه تماس‌هاي‌شان را ادامه دهند تا به سمتي روند كه مشكلات حل شود. مباحث بعد از نشست در نيويورك ادامه پيدا كرد و در ژنو نيز موضوعات كارشناسي دنبال شد. پيش از ژنو وزيران خارجه ايران و انگليس گفت‌وگوي تلفني داشتند كه در آن انگليس پيشنهاد كاردار غيرمقيم را مطرح كرد كه از اين طريق سفارت‌هاي دو كشور بازگشايي شوند و پس از آن به مرور زمان روابط در مسير عادي قرار گيرد. در ژنو در سطح كارشناسي گفت‌وگوهايي انجام شد و قرار شد ظرف دو هفته كاردار غير مقيم به صورت رسمي اعلام شود. تلاش داريم تا ظرف 10 روز آينده يادداشت‌هاي رسمي در اين باره مبادله شود و اين دو كاردار معرفي شوند.
توافق براي حضور يك نفر
معاون وزير امور خارجه درباره عنوان «كاردار غيرمقيم» و مسووليت‌هايش گفت: مقر اين دو كاردار البته در پايتخت‌هاي دو كشور است كه مرتب به محل ماموريت‌هاي خود مراجعه مي‌كنند. ممكن است يك يا دو هفته در محل ماموريت خود حضور داشته باشند. وي درباره تعداد كارمندان هر يك از سفارتخانهها در اين روند گفت: فعلا درباره حضور يك نفر توافق شده است، اما اينكه چه تعدادي از افراد و به چه صورتي همراه وي باشند بايد در گفت‌وگوهاي بعدي مشخص شود. معاون ظريف خاطرنشان كرد: از زماني كه يادداشت رسمي تبادل كاردار غيرمقيم ميان دو كشور مبادله مي‌شود در عمل مي‌توان گفت كار سفارتخانهها به صورت رسمي آغاز شده است. در عين حال تا زماني كه آن فرد در سفارت مستقر شود چند روزي زمان خواهد برد اما سعي ما اين است كه اين دوره در كوتاه‌ترين زمان انجام شود و به محض اينكه يادداشت ارسال شد، بتوانيم در اسرع وقت اين فرد را اعزام كنيم و به مرور خدمات كنسولي ارائه شود.
چند نفر مد نظر هستند
با اين همه روز گذشته ديپلمات‌ها به ايرنا گفته‌اند كه براي كاردار غيرمقيم ايران در لندن چندين نفر در نظر گرفته شده‌اند اما هنوز گزينه قطعي براي اين سمت انتخاب نشده است. انتصاب كاردار غيرمقيم به معني تبادل سريع ديپلمات ميان دو كشور است ولي اصولا كاردار در كادر ديپلماتيك منصبي موقت است كه در نبود سفير معنا پيدا مي‌كند البته كاردار غيرمقيم نياز به «اگرمان» دولت پذيرنده ندارد. همه اين اقدامات كه به سرعت در حال عملي شدن است و دو دولت براي سر و سامان بخشيدن به اوضاع ديپلماتيك خود از هفته‌هاي گذشته به طور جدي وارد بحث شده‌اند، حكايت از واقف بودن كشورها به تاريخ ديرينه روابط سياسي خود دارد.
روابطي كه از 700 سال پيش درست از دوره «ارغون شاه» نواده «هلاكو خان» در ايران و «ادوارد اول» در انگلستان آغاز شد. دو كشور نزديك به يك قرن در پايتخت‌هاي يكديگر كنسولگري و سفارتخانه دارند. گاهي روابط‌شان به تيره‌ترين اوضاع ممكن هم رسيده اما هرگز نگسسته است. توافقات چند روز گذشته سرآغاز فصل تازه‌يي از روابط ديپلماتيك حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران با ديويد كامرون، نخست‌وزير انگلستان است.