سیاووش سلیمی هنرمند مجسمه‌ساز در گفتگو با خبرنگار مهر درباره روند ساخت اثر حجمی «عصر عاشورا» که برگرفته از مینیاتور معروف محمود فرشچیان خلق کرده است، توضیح داد: زمانی که 12 مجسمه نیم تنه 3 متری و یک متری را برای فرهنگسرای اشراق می ساختم، مهندس جلالی معاون سابق امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه 4 در بازدید از این آثار از من پرسید که بعد از این آثار قصد داری چه کاری را شروع کنی و من در پاسخ گفتم همیشه دوست داشته ام تابلو «عصر عاشورا» استاد محمود فرشچیان را به صورت اثر حجمی درآورم و ایشان نیز همان زمان ابراز امیدواری کرد که این کار عملی شود، بعد از آن مهندس جلالی از منطقه 4 شهرداری به منطقه یک رفت و این موضوع هم همچنان مسکوت باقی ماند، اما من بیکار ننشستم و ماکت اولیه «عصر عاشورا» را از جنس برنز ساختم و در زمان پرده برداری از مجسمه های نیم تنه برنزی برای فرهنگسرای اشراق این ماکت برنزی «عصر عاشورا» را نیز به نمایش گذاشته بودم که آقایان ایازی و شوشتری مسئولان سازمان زیباسازی آن زمان از این اثر خیلی خوششان آمد و از من خواستند که این اثر را در ابعاد بزرگ بسازم.
روند ساخته شدن اثر حجمی «عصر عاشورا»
وی در ادامه گفت: کار ساخت این اثر را از سال 91 شروع کردم که تا زمان انجام شدن مراحل اداری در نهایت 29 فروردین ماه سال 92 کار ساخت این اثر به مرحله قرارداد رسید و قرار شد که آن را در مدت زمانی 9 ماهه بسازم و تحویل دهم این در حالی است که برای ساخت یک مجسمه 2 متری حداقل 6 ماه از سوی سازمان زیباسازی به مجسمه ساز مهلت داده می شود و حالا من باید این اثر حجمی عظیم را در مدت زمان 9 ماهه می ساختم که البته برای من هیچ مشکلی وجود نداشت و کارم را شروع کردم اما مسائل دیگری کار را طولانی تر کرد.
سلیمی با بیان این که کار ساخت این اثر تا یک ماه پیش به 95 درصد رسیده بود یادآور شد: تنها 5 درصد از ساخت کار باقی مانده بود و مابقی مربوط به ساخت زمینی برنزی می شد که باید مجسمه ها را روی آن قرار می دادم و این زمین برنزی که 35 مترمربع بود در محیط کارگاهی قابل جوشکاری نبود و باید منتظر می شدم که محل نصب اثر مشخص شود. کمی کار آماده سازی محل نصب اثر زمان برد و در نهایت ساخت این اثر حدود 15 ماه به طول انجامید.
آوردن نخلی از کرمان به تهران
سلیمی درباره جزئیات این اثر هم گفت: این اثر دارای 2 درخت به ابعاد 4 متر و 30 سانتی متر است که من برای ساخت این نخل ها که تاکنون نظیر آن را نساخته بودم، به کرمان رفتم و یک کنده نخل همراه با شاخ و برگش آوردم تا بر اساس آن درخت های برنزی ام را بسازم. چون معتقدم که مخاطب باید با این کار رئال به درستی ارتباط برقرار کند و احساس کردم درست نیست کاری ارائه کنم که خودم را راضی نمی کند.
آرزویی که رنگ حقیقت گرفت
سلیمی در پاسخ به این که چرا تابلوی «عصر عاشورا» را برای ساخت انتخاب کرده است چنین گفت: این یک موضوع اعتقادی است وقتی که اثری به دل شما می نشیند هیچ گاه از ذهن شما بیرون نمی رود و اثر استاد فرشچیان نیز از همان روزی که آن را دیده ام از ذهن من بیرون نرفته است و همیشه با خود فکر می کردم بالاخره روزی این اثر را به حجم تبدیل خواهم کرد. اگر چه پیش از من بسیاری افراد قصد این کار را داشته اند اما بنا به دلایلی این توفیق را پیدا نکرده اند.
سلیمی درباره سفارشی بودن ساخت این اثر و تأثیرگذاری آن بر مخاطب هم بیان کرد: این اثر به من پیشنهاد نشد و من هم کار پیشنهادی دیگران را نمی سازم، من آن چه را که سالها در ذهن داشته ام و دوست داشته ام، می سازم.
نصب اثری 35 متر مربعی در میدان امام حسین (ع)
سلیمی ابعاد کلی این اثر را 35 متر مربع ذکر کرد و افزود: این اثر حدود 3 تن و نیم وزن دارد که در زمینی برنزی قرار می گیرد، هر درخت آن که بیش از 4 متر ارتفاع دارد دارای 9 شاخه است که هر شاخه نیز حدود 2800 برگ برنزی دارد، خیمه ای هم نزدیک به 3 متر در این اثر نصب می شود به همراه اسبی در حدود 2 متر و 20 سانتی متر و زنانی که در اطراف این اسب دیده می شوند. همچنین دختربچه هایی در اطراف خیمه و این اسب حضور دارند و در آن سوی این اثر حجمی نیز یک زین اسب و 2 کبوتر نصب خواهد شد.
شستشوی آثار حجمی با شلنگ آب!
او در پاسخ به این پرسش که این اثر حجمی از جنس برنز در فصل پاییز و زمستان با خطرات جوی و آب و هوایی نیز مواجه است و برای جلوگیری از این مشکلات چه تدبیری اندیشیده شده است به ذکر خاطره ای در این زمینه پرداخت و گفت: چندی پیش درباره همین موضوع با یکی از مسئولان شهری گفتگو می کردم و از این که این اثر در فصل بارندگی دچار آلودگی خواهد شد ابراز نگرانی می کردم و این مقام مسئول با خونسردی پاسخ داد که مشکلی وجود ندارد و ما با شلنگ آب روی آن را شستشو می دهیم و من در کمال ناباوری او را نگاه می کردم که چگونه یک مسئول شهری هیچ گونه شناختی از چگونگی حفاظت از آثار شهری ندارد.
این مجسمه ساز ادامه داد: در کشورهای ایتالیا، فرانسه و انگلستان آثار حجمی و برنزی شهری خود را با نوازش و آرامش هر چه تمام با استفاده از قلم مو پاکسازی می کنند و به طور مرتب به آنها روغن های مخصوص می زنند که مانع نفوذ رطوبت به سطح آن و آلوده شدن آن شوند و این جا در ایران مدیران شهری ما به ذهنشان می رسد که با آب سطح این اثر حجمی برنزی را بشویند و هیچ درکی از این موضوع ندارند.
سلیمی با اشاره به دغدغه هایش در زمینه حفاظت و نگهداری صحیح از این اثر یادآور شد: من آنقدر در زمینه چگونگی حفاظت از این اثر پیگیری کرده بودم که مسئولان سازمان زیباسازی تصور می کردند من برای آن که این اثر را در زمان مقرر که شب تاسوعاست به آنها تحویل ندهم، بهانه جویی می کنم در حالی که من فقط دغدغه این را داشتم که به این اثر بعد از نصب آسیبی وارد نشود و به خوبی از آن نگهداری کنند.
محل سرپوشیده برای نصب «عصر عاشورا» مناسبتر است
سلیمی درباره محل نصب این اثر و تناسب آن با این اثر حجمی متذکر شد: از آن جا که اسم میدان امام حسین (ع) با این اثر همخوانی دارد از این جهت انتخاب خوبی است اما معتقدم که مخاطب باید در این زمینه قضاوت کند.
سلیمی با بیان این که تاکنون هیچ اثری با این ابعاد و عظمت تاکنون در ایران ساخته نشده است ادامه داد: به نظر من اگر این اثر در محلی موزه ای و سرپوشیده قرار گیرد، مناسبتر است اگر چه وعده هایی بر این مبنا داده شده است اما این که چه زمانی این وعده ها عملی می شود نمی دانم.
وی توضیح داد: مسئولان گفته اند که قصد دارند روی این اثر را سرپوشیده کنند و حفاظت بهتری از آن انجام دهند اما به هر حال از حرف تا عمل فاصله بسیار است.
چگونگی حفاظت از آثار مهمترین دغدغه مجسمه سازان است
این هنرمند نقاش و مجسمه ساز در پاسخ به این پرسش که وظیفه حفاظت از این اثر در میدان امام حسین بر عهده کیست و آیا این امکان وجود دارد که باز هم جنس برنزی این اثر بهانه ای برای ربودن آن از مقابل چشمان مردم شهر تهران باشد؟ توضیح داد: من وظیفه ام را انجام داده ام و آن چه را که به آن اعتقاد داشته و دوست داشته ام به سرانجام رسانده ام اگر چه معتقدم که ساخت مجسمه مهم نیست بلکه مهم نحوه حفاظت و نگهداری از این اثر است.
او درباره احتمال سرقت این اثر به بهانه متریال برنزی آن هم گفت: دو اثر من نیز شامل دو مجسمه سرباز گمنام که در پارک بسیج اتوبان افسریه نصب شده بود، در جریان ناپدید شدن مجسمه های شهر تهران ناپدید شد و به نظر من حفاظت از این اثر به عهده سازمان زیباسازی است.
این مجسمه ساز 73 ساله با بیان این که توانایی ساخت آثاری را در رقابت با آثار هنرمندان خارجی دارد ادامه داد: من بیش از 50 سال تخصصم را در خدمت این اثر به کار گرفته ام و با این حال در خدمت همه مسئولان سازمان زیباسازی سابق تنها دغدغه ام را که حفاظت از این اثر است بارها مطرح کرده ام و آقای شوشتری رییس سابق سازمان زیباسازی در این خصوص به من وعده داد که این اثر در نهایت به شکل موزه ای و در محل مناسبی حفاظت خواهد شد و به این منظور در محل سرپوشیده قرار می گیرد.
آرزو دارم چون درخت سرپا بمیرم
این نقاش ابراز امیدواری کرد که تا زمانی که در قید حیات است این خبر را بشنود که اثر حجمی او به یک اثر ملی تبدیل شده است چرا که هیچ کس قادر نیست اثری را در این ابعاد و اندازه ظرف مدت 15 ماه بسازد.
سلیمی با اشاره به مدت زمانی که برای ساخت این اثر هزینه کرده است توضیح داد: من مدت 15 ماه شبانه روز بدون مرخصی کار کرده ام. روزی 14 تا 18 ساعت کار مداوم داشته ام و در این مدت تنها 6 روز کار نکرده ام که آن هم از سر اجبار بوده است، من تمام عید امسال را در کارگاهم گذراندم و تمام جمعه ها را از ساعت 6 صبح تا عصر کار کرده ام به طوری که خودم همیشه می گویم من معتاد کارم هستم و اگر این گونه کار نکنم خواهم مرد، زندگی من به کارم وابسته است و آرزو دارم همچون درخت سرپا بمیرم.
سلیمی تأکید کرد: من 73 سال دارم و هنوز ریخته گری می کنم در حالی که هم سن و سالان من توانایی انجام این کار سنگین را ندارند، من چون عاشق کارم هستم، خدا هم در حق من لطف عظیمی کرده که این توانایی را به من داده است.
تفاوت اثر حجمی «عصر عاشورا» با تابلو محمود فرشچیان
سلیمی درباره تفاوت اثر حجمی «عصر عاشورا» با سایر آثاری که در سراسر عمرش ساخته است، گفت: این اثر برای من بسیار متفاوت از دیگر آثاری است که تاکنون ساخته ام. من از سال 73 که به ایران آمده ام آثار بسیاری را ساخته ام که هر کدام جایگاه خاص خود را دارند اما هیچ کدام قابل مقایسه با «عصر عاشورا» نیستند، چون جدا از این که اثر فوق العاده ای است و باید حتما از نزدیک آن را دید، به دقت هر چه تمام اثر معروف مینیاتوریست ایرانی را در ابعادی بزرگ کار کرده ام.
وی افزود: کسانی که نقاشی و نگارگری می دانند، می توانند تفاوت این عصر حجمی را با تابلو استاد فرشچیان تشخیص دهند چرا که در اثر حجمی که من ساخته ام تمام عضلات اسب به لحاظ آناتومی به درستی و دقت کار شده است اما در تابلو استاد فرشچیان این جزئیات دیده نمی شود.
سلیمی با بیان این که فرشچیان هنوز این اثر حجمی را ندیده است ابراز امیدواری کرد که او نیز این اثر را از نزدیک ببیند.
این هنرمند نقاش و مجسمه ساز ادامه داد: حتی در ماکت کوچک این اثر که در ابعاد 80 سانتی متر آن را ساخته ام نیز ریزه کاری ها و جزئیات فیگورها کاملاً رعایت شده است.
شب تاسوعا، میدان امام حسین به اثر حجمی «عصر عاشورا» مزین می شود
سلیمی درباره زمان اتمام ساخت این اثر و نصب آن در میدان امام حسین (ع) هم بیان کرد: همه چیز آماده است و سکوی نصب این اثر در میدان امام حسین (ع) نیز ساخته شده است که البته کمی نقص داشت و قرار بود که این نقص برطرف شود تا اثر آماده نصب باشد، به هر حال قرار است که این اثر شب تاسوعای حسینی یکشنبه شب 11 مهرماه روبروی مسجد امام حسین (ع) در ضلع شمال میدان امام حسین (ع) نصب شود.
وقتی چینی ها برای ما مجسمه «عصر عاشورا» می سازند
سیاووش سلیمی همچنین به موضوع دیگری در این زمینه اشاره کرد و گفت: یکی از مدیران منطقه ای شهرداری تهران ساخت اثر حجمی تابلوی «عصر عاشورا» استاد فرشچیان را به کشور چین سفارش داده بود که این اثر ساخته و وارد ایران شد و در بازدیدی که مقامات شهرداری تهران از این اثر داشتند، اصلاً مورد قبول آن ها واقع نشد.
سیاووش سلیمی تاکنون 2 مجسمه از تختی، شهید چمران، فردوسی و ابوعلی سینا (مقابل سفارت ایران در پاریس) 12 نقش برجسته از حکما و عرفای ایران، استاد بهزاد در کاخ سعدآباد، 12 مجسمه نیم تنه در فرهنگسرای اشراق و ... را در کارنامه هنری خود دارد و به زودی بزرگترین اثر حجمی خود را که سالها آرزوی ساخت آن را داشته است با عنوان «عصر عاشورا» در میدان امام حسین (ع) نصب خواهد کرد.