به گزارش خبرنگار مهر، محمد شریف تابع بردبار در سال 1365 در شیراز به دنیا آمد. وی در سال 1383 در رشته علوم تجربی موفق به کسب رتبه 7 کنکور سراسری شد. وی پس از اتمام تحصیلات دوره کارشناسی ارشد در رشته بیوتکنولوژی مولکولی در دانشگاه تهران برای ادامه تحصیل به امریکا رفت و در حال حاضر مشغول گذراندن دوره دکترا در علوم زیستی با گرایش زیست شناسی تکامل و خود ترمیمی در دانشگاه هاروارد است. این محقق ایرانی در سال 2013 میلادی موفق به دریافت جایزه موسسه "رایان" شد که به تحقیقات برتر در زمینه علوم زیستی بین محققان مقطع دکترا در امریکا اهدا می شود. در همان سال به عنوان یکی از دو نماینده دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد برای مسابقه ایده های نوآورانه در زمینه علوم زیستی انتخاب شد و همچنین توانست در سال 2012 و سال 2013 میلادی برای تدریس درس خودترمیمی برای دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه هاروارد جایزه درک "باک" را نیز به خود اختصاص دهد.
محمد شریف تابع بردبار در گفتگویی با خبرنگار مهر به تشریح آخرین فعالیت های محققان در رابطه با علوم زیستی و نقش سلول های بنیادی در تحقیقات دانشمندان پرداخت:
* خبرگزاری مهر: آقای تابع بردبار لطفا توضیح مختصری در مورد شیوه درمان با سلول های بنیادی بفرمایید.
- تابع بردبار: سلول های بنیادی را می توان به دو دسته تقسیم کرد، سلول های بنیادی جنینی و سلول های بنیادی بالغ. سلول های بنیادی جنینی فقط در جنین یافت می شوند و این سلول ها توانایی تبدیل به انواع سلول های دیگر را دارند و کل بافت های بدن را طی رشد و نمو به وجود می آورند.
اما سلول های بنیادی بالغ در بافت های مختلف بدن یک انسان بالغ یافت می شوند و این سلول ها هستند که توانایی خود ترمیمی در اثر جراحات یا بیماری ها را به بافت های مختلف بدن می بخشند. مثلا سلول های بنیادی پوست باعث می شوند تا پوست بتواند خودش را ترمیم کند، سلول های بنیادی ماهیچه باعث می شوند که ماهیچه خودش را ترمیم کند یا سلول های بنیادی قرنیه چشم که باعث ترمیم قرنیه در اثر جراحات می شوند. سلول هایی که در سلول درمانی با استفاده از سلول های بنیادی مورد استفاده قرار می گیرند، در واقع سلول های بنیادی بالغ یا بسیار شبیه به این سلول ها هستند. سلول های بنیادی بالغ می توانند از بافت های مختلف یک انسان بالغ جدا شوند یا می توانند در محیط آزمایشگاه از تمایز دادن سلول های بنیادی جنینی به وجود بیایند.
* آیا استفاده از سلول های بنیادی مغزاستخوان در امریکا برای درمان بیماران به مراحل بالینی رسیده است؟
-بله، سلول های بنیادی مغز استخوان تنها سلول هایی هستند که تاکنون به صورت وسیع در مراحل بالینی در بیماران مورد استفاده قرار گرفته اند. برای مثال، در درمان بیماری های خونی و بخصوص سرطان خون استفاده می شوند. سلول های بنیادی پوست و سلول های بنیادی قرنیه چشم هم در مراحل ابتدایی استفاده بالینی هستند. اما تحقیقات سلول های بنیادی در رابطه با استفاده از سایر سلول های بنیادی برای درمان بیماری های مختلف هنوز در جریان بوده و به مراحل بالینی نرسیده است.
در اینجا باید به نکته مهمی اشاره کنم. موسسات زیادی در سراسر دنیا مدعی این موضوع هستند که می توانند بیماری های مختلف را با استفاده از سلول های بنیادی درمان کنند، اما متاسفانه بسیاری از ادعاهای آنها فاقد پایه های علمی معتبر است. من از تمام هموطنانم درخواست می کنم که با دیدن چنین تبلیغاتی قبل از اینکه به فکر استفاده از خدمات این موسسات باشند، ابتدا تحقیقات گسترده ای را درباره پایه های علمی خدماتی که قرار است در این موسسات دریافت کنند، انجام دهند.
* در سال های اخیر، تحقیقات بسیاری در رابطه با سلول های بنیادی انجام شده اما چه بخشی از درمان با سلول های بنیادی برای شما جالب توجه تر بوده است؟
- یکی از دستاوردهای چند سال اخیر در رابطه با سلول های بنیادی که بسیار هیجان انگیز بوده است، امکان تولید سلول های بنیادی القایی از سلول های پوست یا سلول های خون افراد مختلف است. سلول های بنیادی القایی بسیار شبیه به سلول های بنیادی جنینی هستند و در محیط آزمایشگاه می توانند به انواع مختلف سلول ها از جمله سلول های پیش ساز بافت های مختلف تبدیل شوند. این سلول های پیش ساز شبیه سلول های بنیادی بالغ هستند و می توانند در سلول درمانی مورد استفاده قرار بگیرند. به عبارت ساده تر، اکنون این امکان وجود دارد که در چند مرحله از سلول های خون بیماران سلول های پیش ساز بافت های مختلف را در محیط آزمایشگاه تولید کرد. به طور خاص، سلول های پیش ساز عصبی و سلول های پیش ساز ماهیچه ای از این طریق تولید شده اند که بسیار امیدوار کننده هستند اما همانطور که اشاره کردم به مراحل بالینی نرسیده اند.
* محققان معتقدند، در آینده با کمک سلول درمانی یا ژن درمانی می توان به پایان دوره پیوند اعضا رسید، شما در این رابطه چه نظری دارید؟
- در مورد اینکه آیا روزی پیوند اعضا منسوخ خواهد شد یا خیر، باید بگویم که این موضوع کاملا به میزان جراحت و آسیبی که به اندام خاص وارد شده، بستگی دارد. اگر میزان جراحت وارده زیاد باشد، ممکن است که پیوند عضو غیرقابل اجتناب باشد، اما با توجه به پیشرفت هایی که در زمینه سلول درمانی و مهندسی بافت در حال انجام است، باید گفت که نیاز به پیوند عضو روز به روز کم رنگ تر خواهد شد.
* آقای تابع بردبار با توجه به پیشرفت های قابل توجهی که در درمان با کمک سلول های بنیادی رخ داده، شما آینده سلول درمانی را چگونه پیش بینی می کنید؟
- به نظر من در آینده ای نه چندان دور این امکان وجود خواهد داشت که از سلول های مختلف بدن بیمار بتوان سلول های بنیادی القایی به وجود آورد و در مورد افرادی که دچار بیماری های ژنتیکی هستند بتوان مشکل ژنتیکی را با استفاده از ژن درمانی در سلول های بنیادی القایی برطرف کرد. سپس این سلول های تصحیح شده را می توان تبدیل به سلول های پیش ساز بافت های مختلفی کرد که شبیه به سلول های بنیادی بالغ هستند و برای سلول درمانی مورد استفاده قرار داد.
* در مورد فعالیت های اخیرتان در سلول درمانی و ژن درمانی بفرمایید.
- من به طور خاص مشغول تحقیق روی استفاده از تلفیقی از سلول درمانی و ژن درمانی برای درمان بیماری دیستروفی عضلانی هستم. دیستروفی عضلانی به گروهی از بیماری های ژنتیکی اطلاق می شود که می تواند بر اثر نقص در ژن های کد کننده ی تعدادی از پروتئین های مهم در ساختار فیبرهای ماهیچه ای بوجود بیاید. این بیماری ارثی و پیشرونده است و درطول زمان ماهیچه های مختلف فرد بیمار را درگیر می کند و توانایی ترمیم ماهیچه توسط سلول های بنیادی ماهیچه هم به تدریج کم می شود. تا کنون هیچ درمان قطعی برای این بیماری یافت نشده و تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد.
هدف نهایی از یکی از پروژه هایی که من روی آنها مشغول فعالیت هستم جداسازی سلول های بنیادی ماهیچه از بیمار، تکثیر این سلول ها و تصحیح نقص ژنتیکی آنها در محیط کشت و تزریق سلول های تصحیح ژنتیکی شده به بیمار است. در نتیجه سلول های بنیادی تصحیح ژنتیکی شده بعد از تزریق می توانند فیبرهای ماهیچه ای جدیدی بوجود بیاورند که فاقد نقص ژتنیکی هستند و پروتئین ساختاری مورد نظر را تولید می کننند. همچنین در پروژه دیگری درصدد آن هستیم تا مشکل ژنتیکی را در درون خود ماهیچه ترمیم کنیم.
* آقای دکتر، چرا تحقیقاتتان را به بیماری دیستروفی عضلانی اختصاص دادید؟
- من از دوران دبیرستان، تحت تاثیر توان بالقوه سلول درمانی و ژن درمانی برای بیماری های مختلف بخصوص بیماری های ژنتیکی قرار گرفتم. در عین حال، من به صورت روزمره شاهد ضعیف شدن وضعیت فیزیکی پدرم بودم که مبتلا به دیستروفی عضلانی است و این انگیزه مضاعفی شد تا من به دنبال تحقیقاتی در این رابطه بروم و زندگی کاریم را وقف پیدا کردن یک درمان برای این بیماری از طریق ژن درمانی و سلول درمانی کنم.
من به تمام کسانی که به طور مستقیم با مشکلاتی مشابه در زندگی روزمره مواجه هستند، توصیه می کنم تا مسیر زندگی شان را صرف حل کردن آن مشکل خاص کنند زیرا هیچ انگیزه ای بیشتر از این نیست که به مشکلی بپردازیم که هر روز با آن دست و پنجه نرم می کنیم و راه حلی برای آن بیاندیشیم.
*از فعالیت محققان داخلی در رابطه با سلول های بنیادی اطلاعی دارید یا با مراکز داخلی ایران همکاری می کنید؟
- بله من با محققانی که در زمینه سلول های بنیادی در ایران فعالیت دارند در ارتباط هستم و در مورد مسائل علمی که می تواند به حل مشکلات سلول درمانی با استفاده از سلول های بنیادی کمک کند، با هم به تبادل نظر و گفتگو می پردازیم.
من همچنین پیگیر مطالب و گزارشاتی هستم که از محققان ایرانی درزمینه ی سلول های بنیادی درمجلات علمی به چاپ می رسد و باید بگویم واقعا احساس خوشحالی می کنم که با وجود تمام مشکلاتی که در زمینه دسترسی به تجهیزات و مواد آزمایشگاهی در داخل کشور وجود دارد، باز هم تحقیقات سلول های بنیادی با کیفیت خوبی در کشور در حال انجام است.
............
گفتگو از ندا فراهانی