به گزارش خبرنگار مهر، نگاه ویژه به معلولان جامعه با هدف بازگرداندن این قشر به زندگی عادی موجب شده است برخی برنامه ریزی هایی که در دستیابی به اهداف آنطور که باید موفق نبوده، بازخوانی و بازبینی شود.
موضوعاتی از قبیل کاهش نرخ معلولیت، نحوه مواجهه خانواده و جامعه با فرد معلول، ایجاد تسهیلات مناسب برای تحصیل، اشتغال و ازدواج معلول و مهمتر از همه فعال سازی پتانسیل و استعدادهای انسانی فرد معلول و شکستن دایره محدودیت ایجاد شده با معلولیت از جمله موضوعاتی است که این روزها در برنامه ریزی نهادهای متولی بویژه بهزیستی رنگ و روی متفاوتی به خود گرفته است.
شعار" معلولیت محدودیت نیست" البته نیازمند حمایت و همکاری همین دستگاه ها است تا بتوانند حصار محدودیت موجود را برای فرد معلول بشکنند. در این میان تغییر در اجرای برخی طرح هایی که در واقع سالها است دفاع می شود و اضافه کردن طرح های جدید در فصل کاری حمایتی بهزیستی از سوی کارشناسان هم محل نقد بوده و هم محاسن آن مورد پذیرش است.
نکته تاکیدی کارشناسان دقت نظر در برنامه های جدید است تا برخورد با معلول به منزله آزمایشگاهی برای سنجش طرح های مختلف نباشد و به جای احیای منزلت انسانی وی برنامه های جدید به زیان این گروه تمام نشود.
روند بررسی برنامه های حمایتی معلولان در اردبیل کم و بیش به تبعیت از سیاست های کلان ایرادها و محاسنی را یکجا داشته است. محاسنی که همچنان به توسعه آن تاکید می شود و ایرادهایی که حتی از چشم خود مسئولان نیز پنهان نیست.
جهت تشریح برنامه ها و سیاست گذاری های جدید حمایتی از معلولان پای صحبت های رویا احمدیان مدیر کل بهزیستی استان اردبیل نشستیم که از قضا دلسوزی ویژه ای برای این قشر دارد و از ضد فرهنگ های پذیرش خانوادگی و اجتماعی معلولان در استان گله مند است.
خانم احمدیان آیا در استان اردبیل آمار معلولان با روند رو به رشد مواجه است؟
اگر بخواهیم صادقانه طرح موضوع کنیم بله با افزایش تعداد معلولان مواجه هستیم که البته دلایل متعددی دارد. در خود استان اردبیل ۱۶ هزار و ۸۷۸ معلول داریم که از این تعداد ۲۰۹ نفر بیمار صرع، ۷۲۵ نفر معلول شنوایی، هزار و ۴۵۱ نفر معلول روانی، ۳۴۶ نفر سالمند، شش هزار و ۱۵۹ نفر معلول جسمی و حرکتی، هزار و ۳۱۱ نفر معلول بینایی، سه هزار و ۸۴۵ نفر معلول ذهنی، ۱۶۰ نفر ضایعه نخاعی و مابقی سایر انواع معلولیت ها است.
علل افزایش آمار معلولیت چه بوده است؟
بهزیستی با توجه به اینکه متولی حوزه معلولیت و پیشگیری از معلولیت است در این خصوص طرح های مختلفی را در دستور کار قرار داده است. به عنوان مثال در غربال گری نابینایی امسال از بین ۵۲ هزار و ۲۷۶ کودک سه هزار نفر بیمار تشخیص داده شدند و با توجه به اینکه میانگین کشوری مشارکت در غربال گری ۷۸ درصد و در استان ۹۰ درصد است درواقع می توان دقت بالای سنجش این طرح را مورد تأکید قرار داد.
بهزیستی برای کاهش نرخ معلولیت اقدام به درمان و یا پیشنهاد درمان کودک معلول در سنین پایین می کند و از تعداد عنوان شده ۴۰۰ مورد آمبلیوپ تشخیص داده شدند که قابل درمان است و شش کودک از آستانه نابینایی تحت عمل جراحی قرار گرفتند.
از سویی در غربالگری شنوایی نیز امسال ۱۳ هزار و ۷۳۵ کودک سنجش شدند که سال گذشته برای ۲۷ نفر کاشت حلزون صورت گرفته بود و امسال برای ۱۵ مورد کاشت حلزون اعتبار داریم که در شش ماهه نخست سال فقط ۹ نفر مراجعه کرده اند.
با توجه به درمان برخی مشکلات شنوایی در سنین پایین بهزیستی در نظر دارد با تشخیص به موقع از معلولیت آینده فرد جلوگیری کند.
با این وجود عمده معلولیت در بخش جسمی حرکتی است که رقم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. باید توجه داشت در وضعیت فعلی معلول فلج اطفال نداریم پس عمده معلولان حرکتی با بیماری معلول نشده اند. بلکه دلیل عمده آن افزایش ورودی از تصادفات رانندگی است که موجب شده در خود استان اردبیل ۳۶.۵ درصد معلولیت را این حوزه شامل شود.
بهزیستی در حوزه مشاوره ژنتیک برای معلولیت نیز ورود کرده است. ارزیابی شما از وضعیت فعالیت این مراکز در تشخیص به موقع معلولیت و جنین معلول چیست؟
به منظور تشخیص معلولیت قبل از بارداری هفت مرکز مشاوره ژنتیک در استان فعال شده که پنج مورد غیر دولتی و دو مورد در اردبیل و خلخال دولتی است. مراکز غیر دولتی هزینه دارد و در عین حال در مراکز دولتی خدمات درمانی رایگان است و افراد تحت پوشش بهزیستی حتی از مراکز غیر دولتی نیز می توانند خدمات رایگان دریافت کنند.
در واقع مجوز مرکز مشاوره ژنتیک جهاد دانشگاهی و بیمارستان امام اردبیل نیز از سوی بهزیستی صادر شده است و این مراکز موظف هستند با مشاوره و آزمایش احتمالات معلولیت کودکی که در آینده قرار است متولد شود را به والدین اعلام کنند.
در عین حال با توجه به عدم محدودیت سقط جنین معلول از نظر قانونی و شرعی انتظار می رود شهروندان به استفاده از مراکز ژنتیک رغبت بیشتری نشان دهند. نمونه دو نوزاد معلول در مرکز شیرخوارگان داشتیم که توسط مادر رها شده اند و مجهول الهویه هستند و در حال حاضر توسط بهزیستی اردبیل نگهداری می شوند.
با فرهنگ سازی می توان از بروز چنین آسیب هایی ممانعت کرد و زوجین را با علم موجود از میزان سلامت فرزند آگاه ساخت.
نگهداری معلولان در مراکز شبانه روزی بهزیستی مستلزم هزینه های گزاف بوده و گفته می شود برای هر مرکز ماهانه به صورت میانگین ۳۵۰ میلیون تومان هزینه می شود. آیا طرح ترخیص معلولان از مراکز نگهداری برای کاهش هزینه های بهزیستی است؟
این طرح با هدف کاهش بار کاری مراکز نگهداری شبانه روزی بوده و از سویی با هدف بهبود وضعیت معلولان در دستور کار بهزیستی قرار گرفته است.
در سطح دنیا نگهداری معلول در مرکز شبانه روزی امری منسوخ تلقی می شود، چراکه اولین تاثیر دوری معلول از خانواده کمبودهای عاطفی است. از جمله محاسن اجرای طرح پرداخت سه برابر مستمری فعلی بهزیستی معادل یک میلیون و ۵۵۰ هزار ریال به خانواده معلول به صورت ماهانه و به منظور نگهداری از معلول است که البته این مبلغ به خانواده های نیازمند پرداخت می شود.
با توجه به تقاضای خودخواسته برخی خانواده ها در نگهداری از عضو معلول در وهله اول ممکن است استقبال مطلوبی از طرح صورت نگیرد. البته عمده مقاومت خانواده ها در نگهداری از معلولان روانی مشاهده می شود و این موضوع نیازمند فرهنگ سازی است و نباید فرد معلول از خانواده خود جدا شود.
طرح دیگری در خصوص نگهداری معلولان در منزل با بکارگیری نیروهای مشاور از سال گذشته آغاز شده است. دلیل عدم افزایش تحت پوشش این طرح را با وجود تاکیدات اولیه اجرای آن بیان کنید.
سیاست سازمان بهزیستی پایش مراکز نگهداری است و هدف خروج معلول از مراکز شبانه روزی و ارائه خدمت در منزل توسط خانواده است. سال گذشته طرح نگهداری از معلولان در منزل برای ۸۰ نفر تامین اعتبار شد.
درخواست ۸۰ نفر دیگر را برای امسال طرح کردیم که تاکنون با ۴۰ نفر موافقت شده است. ۲۰ معلول در خلخال، ۲۰ نفر در مشگین شهر و ۸۰ نفر در اردبیل مجموعه افراد تحت پوشش طرح است.
در قالب این طرح هر نیروی مشاور و مددکار؛ پرستاری از چهار معلول را بر عهده می گیرد و برای هر کدام ۲۱۰ هزار تومان اعتبار اختصاص یافته است. مددکار با مراجعه به منزل معلول آموزش های لازم جهت نگهداری را در اختیار خانواده قرار می دهد که مدت آموزش شش ماه الی یک سال است. این طرح در مقابل شرکت های خدمات پرستاری ایجاد شده تا از معضلات و مشکلات ایجاد شده کاسته شود.
منظور شما از مشکلات ایجاد شده دقیقا چه مسائلی است؟
اصلی ترین آن آموزش تخصصی خانواده است. در وضعیت فعلی خانواده هایی داریم که معلول خود را از دید جامعه، دوستان و اقوام پنهان می کنند حتی حاضر به پذیرش وی به عنوان فرزند و یا عضوی از خانواده نیستند.
طرح نگهداری در نظر دارد با این ضد فرهنگ مقابله کند و به خانواده راه صحیح و تخصصی حمایت از معلول را بیاموزد. این طرح به صورت پایلوت اجرا شد و مشکلاتی را در برداشت و حالا برای اجرای بهینه گزینش های سختی از نیروهای مددکار صورت می گیرد و هر نیرو ۲۱ روز آموزش تخصصی را سپری می کند که مورد تائید قرار گیرد.
انتظار می رود با توسعه این طرح خانواده ها مسئولیت معلولان خود را بپذیرند. باید اضافه کنم خدمات درمانی و حتی دارویی رایگان به فرد معلول ارائه می شود و بهزیستی مسئولیت خود را ایفا می کند و اینطور نیست که از خود سلب مسئولیت کرده و بار نگهداری را متوجه معلول سازد.
فعالیت تیم های سیار روانی چگونه است؟
تیم های سیار روانی یکی از اقدامات مطلوب برای حمایت از سالمندان و معلولان روانی است. تیم سیار شامل یک مددکار، یک پرستار و یک پزشک به صورت ماهانه جهت ویزیت به منزل این گروه از معلولان مراجعه می کند. انتظار می رود با هدایت و حمایت روحی و روانی خانواده ها زمینه برای حمایت معلولان فراهم شود.
شما در صحبت های خود به ارائه خدمات داروی رایگان اشاره کردید. به صورت مبسوط اقدامات بهزیستی را در این خصوص بیان کنید.
طی سال های اخیر بالای پنج میلیارد ریال وسایل کمک توابنخشی برای معلولان خریداری و توزیع شده است که این رقم در سال های گذشته متجاوز از ۳۰۰ میلیون ریال نبود، این یعنی جهش عمده در ارائه خدمات درمانی.
به عنوان مثال کاشت حلزون در شرایط عادی۷۰۰ میلیون ریال برای فرد هزینه دارد. اما افراد تحت پوشش بهزیستی می توانند با پرداخت فقط ۳۰ میلیون ریال عمل کاشت حلزون را انجام دهند. بخشی از هزینه توسط یارانه دولتی و بخشی از طریق صندوق ذخیره ارزی تامین می شود تا متقاضی دغدغه مالی نداشته باشد.
امسال با وجود اینکه برای ۱۵ نفر تا پایان سال اعتبار کاشت حلزون داریم تاکنون فقط ۹ نفر متقاضی داشتیم که البته این موضوع از سویی مایه خشنودی است و بیانگر کاهش تقاضا است.
امسال برای اولین بار ویلچر های تهیه شده را نیز از نظر کیفی ارتقا دادیم و علاوه بر این تامین کمک هزینه درمان ۶۷۰ معلول، صدور ۱۳ هزار و ۵۰۰ دفترچه درمانی برای معلولان و خانواده آن ها و ارائه خدمات توانبخشی به شش هزار و ۵۰ نفر از دیگر اقدامات درمانی حوزه معلولان است.
شما همواره در صحبت های خود به توانمندسازی معلولان تاکید داشته اید. اما نظر سنجی از برخی از معلولان استان نارضایتی هایی در ارائه خدمات مختلف را نشان می دهد. عمده عملکرد صورت گرفته در این حوزه به چه شکلی است؟
به عقیده بنده معلول فردی است که در دستیابی به خواسته خود چندین برابر فرد عادی تلاش می کند. ما هنوز در سطح خانواده ها و جامعه فرهنگ مطلوبی در حمایت از معلول را مشاهده نمی کنیم و حمایت از معلول یک مسئولیت فرادستگاهی است.
بهزیستی برخی نقش های تعریف شده دارد که تلاش می کند با بهره گیری از امکانات موجود آن را رفع کند. در نیمه نخست سال بیش از هزار خدمت مختلف از جمله هزینه درمان، ازدواج، تامین جهیزیه، ایاب و ذهاب، اجاره بها و ودیعه و... ارائه شده است.
اما برای اشتغال رعایت سهم سه درصدی معلولان، برای ازدواج فرهنگ سازی و برای تحصیل حمایت دستگاه ها مورد نیاز است. مثلا در تحصیل تعداد کتب صوتی محدود است و اینجا باید دستگاه های دیگر ما را حمایت کنند.
در کنار خانواده هایی که معلول خود را حمایت می کنند خانواده هایی داریم که برای دریافت یک وام ضامن نمی شوند. حتی در بحث مناسب سازی معابر نیاز داریم دستگاه ها همکاری مطلوب داشته باشند.
با وجود تاکیدات بهزیستی وضعیت مناسب سازی ساختمان های دولتی حرکت لاک پشتی دارد. موافق این نظر هستید؟
هر چند مناسب سازی می تواند تسریع یابد اما به نسبت سال های گذشته وضعیت بهتر شده است. در حال حاضر ۲۹ درصد ساختمان های اداری و دولتی، پارک ها و پیاده رو ها مناسب سازی شده است و انتظار ما حمایت بیشتر است.
در کارگروه مناسب سازی، بهزیستی صرفا دبیری کارگروه را بر عهده دارد و ناظر دفتر فنی استانداری است و به دلیل جایگاه خود در این کارگروه انتظار داریم نظارت ها بیش از پیش بوده و به این مطالبه پاسخ داده شود.
در حال حاضر هر بانک در هر شهرستان حداقل یک باجه مناسب سازی شده دارد که پیشتاز این طرح بانک مسکن بود و جای تقدیر دارد.
طرح چراغ های راهنمایی هوشمند به کجا رسید؟
این طرح فعلا مسکوت است. ما انتظار داریم راهنمایی و رانندگی به ضرورت این طرح توجه داشته باشد. چراغ هوشمند قرار بود در تمامی چهارراه ها نصب شود تا در عبور و مرور روشندلان و معلولان تسهیلات ایجاد کند با این وجود فعلا اجرا نشده است.
به نظر می رسد اتوبوس های مناسب سازی شده نیز چندان مورد استفاده قرار نمی گیرد.
دلیل آن عدم مناسب سازی ایستگاه ها است. در اجرای این طرح شهرداری اردبیل همکاری مطلوبی داشت و دو اتوبوس مناسب سازی شد و در دو سال گذشته نزدیک به ۷۰ میلیون ریال هزینه شد با این وجود چون ایستگاه های اتوبوس مناسب سازی نشده است، تجهیزات مورد استفاده قرار نمی گیرد.
به موضوع اشتغال اشاره کردید که دغدغه اصلی در توانمندسازی است. عملکرد شما در این حوزه به چه شکلی است؟
سال گذشته برای ۹۸.۹ درصد از جامعه هدف بهزیستی شغل ایجاد شد که ۶۰ درصد معلولان را شامل می شود. فرصت های شغلی ما برای ایجاد اشتغال به مهارت آموزی تاکید دارد.
بهزیستی اردبیل با فنی و حرفه ای تفاهم نامه ای برای دوره های مهارت آموزی رایگان دارد و افراد معلول می توانند در این دوره حرفه های اشتغال زا را آموخته کسب درآمد کنند. در بخش استخدام رسمی نیز وظیفه قانونی دستگاه ها رعایت سه درصد سهمیه استخدامی معلولان است که البته انتظار داریم به این موضوع بیشتر اهتمام شود.
در نهایت نظرات شما را در حمایت از ورزشکاران و چهره های شاخص هنری و فرهنگی معلول بشنویم.
امسال استان اردبیل سه قهرمان ورزشی جهانی معلول داشت. قهرمان وزنه برداری طلای جهان، قهرمان پاراآسیایی گلبال و قهرمان پاراآسیایی وزنه برداری. چهره های موفق در عرصه های مختلف نیز داریم که می توان به دارنده مدال طلای کشوری کارآفرینی در رشته کامپیوتر اشاره کرد و این یعنی معلولیت محدودیت نیست.
راه اندازی هیئت های مذهبی، فعالیت کانون فرهنگی قرآن و عترت، برگزاری اردوهای فرهنگی و سیاحتی و ورزشی، تشکیل جلسات حلقه صالحین، برگزاری کلاس های قرآن آموزی، برگزاری دوره های مهارت آموزی، برگزاری نشست های عقیدتی، سیاسی و بصیرتی و تجلیل از مدال آوران و چهره های شاخص از جمله اقدامات این حوزه است.
............................
گفتگو: ونوس بهنود