به گزارش خبرنگار مهر، بیژن عبدالکریمی در دومین پیش نشست همایش ملی نقد اعتزال نو با موضوع متون دینی، رویکرد ادبی یا قدسی، که قبل از ظهر یکشنبه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد، با اشاره به اینکه با نقد نو اعتزال گرایی مشکل ندارم، گفت: اگر با این واژه نقد سلبی داشته باشیم پرسش و پرسش گری مسدود می‌شود.
وی ادامه داد: امروزه ما در برابر جریان‌های فکری دست به واکنش می‌زنیم که این موضوع باعث هدر رفتن سرمایه‌های مادی و معنوی جامعه خواهد شد.
دانشیار دانشگاه آزاد تهران افزود: زندگی و روح بشری همواره از دو سو در خطر است، اگر خسیس بودن شخصیت فرد را به خطر می‌اندازد از سوی دیگر گشاده دستی هم به همان میزان فرد را به خطر خواهد انداخت.
عبدالکریمی عنوان کرد: در میان دو جریان فکری معتزله و اشعری کانونی ترین بحث همان بحث کلام الهی و سرشت و ماهیت آن است.
وی اضافه کرد: معتزله کلام الهی را امری حادث و اشاعره قرآن را متنی قدیم به معنای ازلی و ابدی می‌دانند. در واقع در اینصورت می‌توانیم بگوییم معتزله به وصف تاریخی کتاب مقدس قائل بودند اما اشاعره به وصف فرا تاریخی اعتقاد داشتند.
عبدالکریمی ادامه داد: در واقع اختلاف بین معتزله و اشاعره بر سر کاربرد الفاظ بود، معتزله اعتقاد دارند خداوند محل حدوث حوادث نیست لذا ذات خداوند قدیم است و صفات مستقل از ذات خداوند نیست.
دانشیار دانشگاه آزاد تهران تصریح کرد: امروزه مهم ترین و کانونی ترین چالش‌های نظری که میان معتقدان و منکران کتب مقدس وجود دارد، این است که متن مقدس تاریخی است یا فرا تاریخی است.
متون مقدس متونی انسانی هستند
عبدالکریمی بیان کرد: به نظر من یکی از نکات مناقشه آمیز این است که متون مقدس انسانی است و دین در نسبت با انسان معنا پیدا می‌کند و اگر انسانی نبود نه ایمان و نه کفر و نه متون مقدس معنایی نداشت.
وی ادامه داد: به این اعتبار که متن مقدس با انسان در ارتباط است پس امری انسانی است و ممکن است برای بسیاری از دینداران عام این یک عبارت کفر آمیز و در واقع یک نگرش غیر دینی و سکولار باشد.
دانشیار دانشگاه آزاد تهران با اشاره به اینکه کتب آسمانی مجاز است یا حقیقت خاطرنشان کرد: بی تردید وقتی می‌گوییم کتب آسمانی، مراد آسمانی بودن آن که در فلان سیاره، قمر و... ایجاد شده است نیست، بلکه آسمانی بودن وجهی مجازی دارد نه حقیقی.
عبدالکریمی گفت: آسمانی بودن اشاره به ساحتی از ساحات گوناگون وجود انسان دارد، انسان وجودش دارای مراتب گوناگون مانند زندگی فکری علمی حیات عقلانی و ... است.
وی افزود: ممکن است عده‌ای بگویند که این تلقی تفسیری بشری از دین و کتاب مقدس است و تلقی سکولاری است اما از دید من این گونه نیست.
امر الهی در نسبت با انسان آشکار خواهد شد
دانشیار دانشگاه آزاد تهران ادامه داد: حتی اگر ما با ادبیات سنتی و نا اندیشیده بگوییم مراد از آسمانی بودن الهی بودن است که من به الهی بودن کتب آسمانی اذعان دارم، اما باید توجه داشت که امر الهی در نسبت با انسان آشکار خواهد شد.
وی افزود: اگر در گشودگی انسان به امری الهی یا قدسی نبود در واقع ما نمی توانستیم از امر الهی و متن الهی صحبت کنیم.
عبدالکریمی بیان کرد: یکی از مفاهیم بنیادی که در سنت تاریخی وجود دارد مفهوم تنزیل است، که امر الهی مطلق و بیکران برای اینکه متجلی شود، خود را در کلامی تنزل می بخشد تا بتواند با امر انسانی ارتباط برقرار کند.
دانشیار دانشگاه آزاد تهران ادامه داد: بنابراین اگر به مفهوم تنزیل بیندیشیم، در واقع می‌توانیم بگوییم کتب مقدس حاصل تلاقی آسمان و زمین است، یعنی حاصل تلاقی امر الهی با امر انسانی یعنی نبی است.
وی اضافه کرد: لذا وقتی ما در مورد کتب مقدس می اندیشیم می‌توانیم کتاب مقدس را در واقع در دیالکتیک امر الهی و انسانی درک کنیم. امر الهی بر قلب یک انسان یعنی نبی تنزل می‌یابد.
وجه بشری و زمینی دین و کتب مقدس به معنای ناسوتی و سکولاریزه کردن آن نیست
عبدالکریمی تصریح کرد: امرالهی بر قلب یک انسان یعنی نبی تنزل می‌یابد و باید بپذیریم که کتب الهی و انسانی به رغم اینکه الهی و مقدس هستند، اما از وجه زمینی و انسانی نیز برخوردار است و نمی‌توانیم این کتب را بدون در نظر گرفتن وجه زمینی و انسانی مورد تامل قرار دهیم.
دانشیار دانشگاه آزاد تهران اضافه کرد: نباید هرکس از وجه انسانی و زمینی کتب مقدس صحبت می‌کند او را به سکولاربودن متهم کرد.
وی ادامه داد: وجه بشری و زمینی دین و کتب مقدس به معنای ناسوتی و سکولاریزه کردن آن نیست، بلکه به معنای فراهم ساختن معنایی برای درکِ اهمیت آموزه هایی است که در کتاب مقدس آمده تا بتوانیم پیوند واقعی آن را در زندگی انسان ها نشان دهیم.
عبدالکریمی گفت: نحوه هستی انسان به ذات تاریخی‌اش است یعنی رابطه انسان مانند رابطه آب با بستر رودخانه نیست بلکه انسان بیرون از تاریخ نداریم. ما موجود فرا تاریخی نداریم گرچه انسان با تاریخ رابطه دارد و در واقع این رابطه نوید اعتبار بشر بودن انسان را می‌دهد، موجود غیر انسان نمی‌تواند فرا زمان و فرامکان باشد.