به گزارش خبرنگار مهر، یکی از مشکلات موجود در خراسان جنوبی بی آبی شدید در روستاها و کمبود امکانات و محرومیت ها است که منجر به مهاجرت بی رویه روستائیان به شهرهای بزرگتر شده است و پیش بینی می شود با ادامه خشکسالی و عدم بارندگی در سال جاری موج جدیدی از خالی شدن روستاها از سکنه و حضور روستاییان در شهرها در راه باشد.
مهاجرت روستائیان به کلان شهر نه تنها در خراسان جنوبی بلکه در استان های همجوار این استان از جمله خراسان رضوی، یزد، کرمان و سیستان و بلوچستان نیز مشاهده می شود چرا که یكی از اصلی ترین علل تخلیه روستاها در مناطق مركزی ایران، كمبود آب است.
به گفته نماینده مردم شهرستان های بیرجند، درمیان و خوسف درمجلس شورای اسلامی بحران آب در روستای های شرق کشور و در پی آن مهاجرت روستائیان به کلان شهرها امنیت شرق کشور را تهدید می کند چرا که دولت اگر الان به داد شرق کشور نرسد باید در آینده هزینه های سنگین تری برای امنیت شرق پرداخت کند.
گرچه عوامل متعدد دیگری از جمله جاذبه های شهر، نبود شغل، تغییر فرهنگ كار در روستاها، نبود امكانات به روز در مناطق روستایی، نبود امكانات تحصیلی و... نیز در اغلب هجرت ها اثرگذار بوده اند اما نمی توان نقش آب را به عنوان اصلی ترین عامل حیات در روستاها نادیده گرفت.
در خراسان جنوبی اوج مهاجرت ها به مرکز این استان بوده است و علاوه بر این بسیاری از روستائیان کلان شهر ها از جمله مشهد مقدس را به عنوان مقصد مهاجرت خود انتخاب کرده‌اند.
حاشیه نشینی فلج کننده برای کلان شهرها
بحران کم آبی و مهاجرت در روستاهای خراسان جنوبی به گونه ای است که جواد هروی، نماینده مردم شهرستان های قاین و زیرکوه خراسان جنوبی در مجلس شورای اسلامی در تذکر شفاهی خود به وزارت نیرو با بیان اینکه منابع و قنات های بسیاری از روستا های خراسان جنوبی خشک شده است، افزود: نمایندگان شهرهای بزرگ توجه داشته باشند که اگر مهاجرت مردم مناطق محروم آغاز شود این بحرانی است که دامن آنها را هم خواهد گرفت.
وی با بیان اینکه بحران آب در خراسان جنوبی حاشیه نشینی فلج کننده ای را برای کلان شهرهای کشور در پی خواهد داشت، افزود: متاسفانه در خراسان جنوبی غفلت و بی توجهی نسبت به خشک شدن قنات و افت آب های سطحی باعث مهاجرت بی رویه روستائیان به شهرهای بزرگ کشور شده است.
نماینده مردم شهرستان های قاین و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در حال حاضر آب شرب و دام بیشتر روستاهای خراسان جنوبی به وسیله تانکر حمل می شود، گفت: درآینده نزدیک بحران آب در خراسان جنوبی مردم را به حاشیه نشینی کلان شهرها می کشاند.
خشکسالی، مهمترین عامل مهاجرت روستائیان خراسان جنوبی
محمد گل محمدی کارشناس علوم اجتماعی درگفتگو با مهر اظهارکرد: شهر بیرجند طی سالهای اخیر با افزایش جمعیتی ناگهانی مواجه شده است که این عامل ناشی از مهاجرت روستائیان به شهر بوده است.
وی اعلام کرد: در شهر بیرجند تناسبی بین جمعیت شهر و زیرساخت های موجود وجود ندارد که این ناشی از افزایش جمعیت شهر درچند سال اخیر است.
وی احداث شهرک مهرشهر بیرجند و سکونت جمعیت هفت هزار نفری دراین منطقه را ازعوامل محسوس جمعیت شهربیرجند عنوان کرد و بیان داشت: احداث شهرک های جدید در اطراف شهر و گسترش چشمگیر فضای شهر نشان از افزایش جمعیت شهر بیرجند است.
کارشناس علوم اجتماعی مهمترین علل مهاجرت روستائیان به شهر را خشکسالی های ۱۷ ساله اخیر و نبود آب عنوان کرد و افزود: درگذشته مهمترین منبع آبی روستائیان خراسان جنوبی چشمه و قنات بوده است که به مرور زمان بیشتر این چشمه ها و قنوات خشک و یا کم آب شده‌اند.
وی با بیان اینکه درآمد بسیاری از روستائیان استان به کشاورزی وابسته است، بیان داشت: امروز به دلیل عدم وجود آب در روستا شاهد مهاجرت روستائیان هستیم و هم اکنون بسیاری از روستاهای استان حتی آب آشامیدن ندارد و به تبع نبود آب کشاورزی در روستاهای استان درحال از بین رفتن است.
برنامه منسجمی برای توقف روند مهاجرت ها ارائه نمی شود
محمدی با انتقاد از اینکه درسال جاری با توجه به اینکه سه ماه از فصل پاییز گذشته و در فصل زمستان قرارداریم، گفت:در خراسان جنوبی شاهد کاهش بسیار زیاد باران نسبت به سال گذشته بوده ایم که این نشان از این است که خشکسالی در این استان همچنان ادامه دارد.
وی با بیان اینکه باید دولت برنامه کارشناسی برای کنترل مهاجرت از روستاها را در دستورکار قرار دهد، افزود: یکی ازعوامل ماندگاری جمعیت در روستاها تقویت و رونق صنایع دستی است.
وی یکی ازعوامل و پیامدهای مهاجرت جمعیت روستا به شهر را پدیده حاشیه نشینی دانست و افزود: این پدیده باعث بروز مشکلات متعددی اجتماعی، امنیتی، فرهنگی و اقتصادی درحاشیه شهرها می شود.
کارشناس علوم اجتماعی عنوان کرد: پدیده مهاجرت از روستا سال‌ها است که درخراسان جنوبی کلیک خورده است و مسئولان دست اندرکار و کارشناسان معضلات این پدیده را هشدار می دهند ولی هنوز برنامه منسجمی از سوی دولت برای توقف این روند ارائه نشده است.
وی افزود: بیشتر افراد مهاجرت کننده به بیرجند از روستاهای اطراف هستند و آمار جمعیت شهر بیرجند روز به روز در حال افزایش است.
وی تاکید کرد: طرح آمایش سرزمین خراسان جنوبی توسط کارشناسان و اساتید دانشگاه طراحی شده است که امید است مسئولان با توجه به تغییر سیکل جمعیتی استان دراین طرح، مهاجرت از روستاها به شهرها را جدی بگیرند و برنامه منسجمی برای توقف این روند ارائه دهند.
محمدی با بیان اینکه خراسان جنوبی ۴۶۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان دارد، بیان کرد: این مهم توجه و اهمیت آبادانی روستاها را دوچندان می کند چرا که مرزنشینان این استان با حضور خود در روستا ها تامین کننده امنیت این استان هستند.
موج جدید مهاجرت با ادامه خشکسالی، در خراسان جنوبی آغاز می شود
علی حسینی، کارشناس جمعیت شناسی نیز در گفتگو با مهر، تصریح کرد: اوج مهاجرت درروستا‌های خراسان جنوبی از هشت سال گذشته آغاز شده که هم اکنون نیز این روند با شیب ملایم درحال افزایش است.
وی بیان كرد: براساس آخرین سرشماری انجام شده در سال ۹۰ هم اكنون ۲۸.۵ درصد جمعیت كشور در روستاها ساكن هستند و این شرایط با چند درصد تفاوت، برای استان خراسان جنوبی نیز وجود دارد.
وی افزود: روند كاهش جمعیت روستایی همچنان ادامه دارد و پیش بینی می شود جمعیت روستاها تا سال ۱۴۱۰ از ۲۸.۵ درصد فعلی به ۲۲ درصد برسد.
کارشناس جمعیت شناسی افزود: در روستاهای خراسان جنوبی جوان ها، مجردها، مردها و تحصیلكرده ها، بیشتر مهاجرت می كنند که این عامل باعث جمعیت سالمند در روستاهای استان می شود.
وی یكی از ابعاد مهاجرت ها را افزایش جمعیت شهرها و به تبع آن تشدید مشكلات زیست محیطی برشمرد و افزود: جمعیت مهاجر روستایی عموما در اطراف شهرها ساكن می شوند كه این خود تبعات فرهنگی و اجتماعی بسیاری به دنبال دارد.
حسینی تاکید کرد: پیش بینی می شود با ادامه خشکسالی های در خراسان جنوبی مهاجرت روستائیان به شهرها افزایش یابد و موج جدید مهاجرت در این استان آغاز شود که دولت باید قبل ازاین اقدام، گام موثری برای ماندگاری جمعیت در روستا ها بردارد.
وی عنوان کرد: حاشیه نشینی مشکلات عدیده ای در زمینه های فرهنگی، اجتماعی، عمرانی، امنیتی و ... ایجاد کرده که اگر فکری به حال آن نشود تبعات جبران ناپذیری در آینده در پی خواهد داشت.
این استاد جمعیت شناسی به گسترش حاشیه نشینی دربیرجند اشاره کرد و گفت: این روند خطرناکی است و نظام شهری بیرجند را دچار مشکل کرده است.
مسئولان مشکلات خشکسالی در روستاها را نمی بینند
نماینده مردم نهبندان و سربیشه نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارکرد: خشکسالی یکی از عواملی اصلی بوده که طی ۱۰ سال گذشته به موضوع مهاجرت از روستاها دامن زده و سبب مهاجرت به شهرها و حاشیه نشینی شده است.
وی تصریح کرد: طبق گزارشاتی که به دست ما رسیده است بسیاری از جمعیت حاشیه نشین در شهرهای بزرگ از جمله تهران مربوط به خراسان جنوبی بوده که این در شأن استان فرهنگی مانند خراسان جنوبی نیست.
نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از اینکه متاسفانه مسئولان مربوطه خشکسالی های ۲۰ ساله اخیر را نمی بینند، عنوان کرد: مسئولان عالی رتبه ما هیچگاه حوادث طبیعی به غیر از زلزله را نمی بینند و حتما باید حادثه ناگواری مانند زلزله رخ دهد و همه خانه ها در یک لحظه خراب شوند تا مسئولان کاری انجام دهند.
هاشم زهی با تأکید بر اینکه باید زنگ خطر مهاجرت از روستاها به گوش مسئولان رسیده شود، گفت: دامپروری و کشاورزی شغل دیرینه روستاییان بوده و خشکسالی های چندین ساله سبب شده که مردم شغل خود را از دست بدهند و هنوز هم برای اشتغال روستاییان چاره ای اندیشیده نشده است.
وی با تاکید بر اینکه باید برای اشتغال روستاییان چاره ای اندیشیده شود، افزود: استان خراسان جنوبی و به خصوص شهرستان های نهبندان و سربیشه دارای معادن غنی است که می توان از آن برای توسعه و آبادانی روستاها استفاده کرد و متاسفانه تاکنون کار جدی ای در این زمینه انجام نشده است.
آبرسانی به ۴۶۸ روستای خراسان جنوبی با تانکر
نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه در حال حاضر ۴۶۸ روستای استان با تانکر آبرسانی می شوند، بیان کرد:مگر مردم تا کی می توانند این وضع را تحمل کرده و بیشتر ایام هفته را با بی آبی سپری کنند، به طور حتم اگر چاره ای برای مردم اندیشیده نشود مردم این روستاها نیز به زودی به فکر مهاجرت خواهند افتاد.
هاشم زهی به آثار و تبعات مهاجرت روستاییان به شهرها اشاره کرد و گفت: یکی از تبعات این مهاجرت کاهش تولید در کشور خواهد بود و این موضوع سبب خواهد شد عده کثیری از جمعیت تولید کننده به مصرف کننده تبدیل شوند و دولت نیز موظف خواهد بود از جاهای دیگر نیازهای آن را برطرف کند.
پیگیری مسئولان و نمایندگان استان برای جذب اعتبارات خشکسالی برای خراسان جنوبی که خشکسالی در آن بیداد می کند، تاکنون به جایی نرسیده است. وی با بیان اینکه روستاییان سهم بسیار زیادی در تولیدات کشاورزی و خودکفایی کشور دارند، ادامه داد: در شرایطی که کشور در تحریم به سر می برد و باید به تولیدات داخلی اتکا کند، مهاجرت روستاییان تأثیر بسزایی در از بین رفتن خودکفایی و در نتیجه بر هم زدن امنیت کشور خواهد داشت.
نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه خشکسالی ۱۶ ساله در خراسان جنوبی سبب شده بسیاری از روستاها به خصوص در حوزه نهبندان و سربیشه خالی از سکنه شوند، تصریح کرد: در صورتی که روستاها خالی از سکنه شوند، ویرانی آن حتمی است.
هاشم زهی با انتقاد از اینکه در سال جاری سه مورد از استان های برخوردار از باران و برف جزء استان های متضرر از خشکسالی محسوب شده اند، یادآور شد: این در حالی است که پیگیری مسئولان و نمایندگان استان برای جذب اعتبارات خشکسالی برای خراسان جنوبی که خشکسالی در آن بیداد می کند، تاکنون به جایی نرسیده است.
وی خاطر نشان کرد: با توجه به سفر رییس جمهور و هیئت دولت به خراسان جنوبی امیدوار هستیم که این استان نیز از قلم نیفتد.
هیچ دستگاهی پاسخگوی مشکلات روستائیان نیست
دیگر نماینده مردم شهرستان های بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با مهر اظهارکرد: هم اکنون خشکسالی در استان خراسان جنوبی به یک بحران تبدیل شده است که مسلما نتایجی همچون مهاجرت در پی خواهد داشت.
حجت الاسلام سید محمد باقر عبادی با اشاره به کسری آب برای تامین آب مورد نیاز درخراسان جنوبی در تابستان سال گذشته اشاره کرد و گفت: خسارت‌های زیادی به منابع آبهای استان به دلیل برداشت‌های بی رویه از آبهای زیر زمینی وارد شده است.
وی با بیان اینکه هم اکنون به ۴۶۸ روستای استان به وسیله تانکر آبرسانی می شود، افزود: بسیاری از روستاهای خراسان جنوبی بدون آب هستند که این عامل باعث مهاجرت روستائیان به شهر بیرجند و کلان شهرها شده است.
نماینده مردم شهرستان های بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه مهاجرت روستائیان باعث پدیده حاشیه نشینی در اطراف شهرهای بزرگ می شود، افزود: چون روستائیان توان مالی ندارند که در مرکز شهر خانه بخرند و یا اجاره پرداخت کنند و به حاشیه شهر ها می روند که این عامل باعث پدیده حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ شده است.
وی ساخت ساز غیرقانونی در اطراف شهر بیرجند را یکی از عوامل مهاجرت روستائیان به شهر عنوان کرد و افزود: دولت برای تخریب ساخت و ساز های غیر قانونی در اطراف شهر ها نیز دچار مشکلاتی شده است.
وی با اشاره به اینکه حاشیه نشینی در اطراف شهرها باعث مشکلات فرهنگی، امنیتی، افزایش فروش مواد مخدر و جرم جنایت در شهرها می شود، تصریح کرد: دولت نیازمند اعتبارات زیادی است که بتواند معضلات ناشی از این پدیده را مدیریت کند.
برای کاهش مهاجرت از روستا ها به شهر دولت دستگاه ویژه ای را مکلف مسئله اشتغال در روستاها کند حجت الاسلام عبادی اعلام کرد: هم اکنون هیچ دستگاهی پاسخگو مشکلات روستائیان نیست.
وی افزود: بیکاری یکی دیگر از معضلات روستائیان به شهر ها است که این عامل باعث روی آوردن به شغل های کاذب در جامعه می شود.
نماینده مردم شهرستان های بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه تثبیت جمعیت در روستاهای خراسان جنوبی به دلیل ۴۶۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان از اهمیت زیادی برخودار است، گفت: تخلیه روستای خراسان جنوبی باعث ناامنی این استان در آینده می شود.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون روستاها تضمین کننده امنیت خراسان جنوبی هستند، افزود: با تخلیه روستاها و نبود جمعیت در روستاها دولت باید هزینه های سنگینی برای امنیت این استان پرداخت کند که امروز دولت می تواند با ایجاد کردن امکانات و توجه ویژه به روستاها این امنیت را برای خودش تامین کند.
رونق صنایع دستی راهکار کاهش مهاجرت در روستاهای خراسان جنوبی
حجت الاسلام عبادی افزود: با توجه به کمبود آب در روستاهای استان مردم انگیزه ای برای ماندگاری در روستا ها ندارند و روستای های خراسان جنوبی از این جهت در شرایط بحرانی قرار دارند.
وی پیشنهاد کرد: برای کاهش مهاجرت از روستا ها به شهر باید دولت دستگاه ویژه ای را مکلف مسئله اشتغال در روستاها کند و در زمینه صنایع دستی به مردم آموزش دهد و در این رابطه شرکت های تعاونی در روستا ها راه اندازی شود که بتواند تولیدات مردم را با قیمت واقعی به فروش برساند.
نماینده مردم شهرستان های بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: باید رونق صنایع دستی در روستا ها جدی گرفته شود چرا که با توجه به شرایط این استان این صنعت هیچ نیازی به آب ندارد.
وی عنوان کرد: گزارش شده است که برخی از روستای های خراسان جنوبی خالی از سکنه شده اند و بسیاری از روستاها جمعیت آنها کاهش شدید داشته است.
بنابر این گزارش و به دلیل کمبود شدید آب در روستاهای خراسان جنوبی و با توجه به اینکه در حال حاضر دولت برنامه منسجمی برای انتقال آب به خراسان جنوبی ندارد باید صنایع دستی در روستاهای خراسان جنوبی احیاء شود و حمایت و پشتیبانی ویژه دولت از تولید کنندگان این صعنت شود تا بتوانیم با درآمدزایی برای روستائیان روند مهاجرت را در روستاهای استان تثبت کنیم.