به گزارش خبرنگار مهر، گردشگری سلامت با هدف ایجاد زمینه های درمانی برای مسافران خارجی یکی از محورهای توسعه گردشگری محسوب می شود. موضوعی که به دلیل مرزی بودن استان اردبیل اهمیت ویژه در این استان داشته و طی سال های اخیر تاکیدات مختلفی از سوی کارشناسان برای توسعه آن شنیده شده است.
تاکیداتی که به نظر می رسد در عمل چندان مورد توجه نبوده و در حال حاضر استان های همسایه گوی سبقت را در جذب مسافران خارجی به ویژه اتباع آذری از اردبیل ربوده اند. بطوریکه با وجود اینکه تبعه آذری از مرز گمرک بیله سوار وارد کشور می شود در بسیاری از مواقع با ترک اردبیل استان های تهران، گیلان، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی را به عنوان مقاصد درمانی خود انتخاب می کند.
کاهش نسبی مسافران آذری درمراکز درمانی استان البته هیچگاه از سوی نهادهای متولی پذیرفته نشده است با این وجود برخی کارشناسان تاکید دارند چنین نگاهی بدون آسیب شناسی در واقع خود از عوامل اصلی کاهش سفرهای درمانی طی سال های اخیر بوده است.
محدود کردن نظر سنجی در بایگانی ها
طرح گردشگری سلامت در واقع بدون هیچگونه برنامه منسجمی به طور ناخواسته در ذهن مدیران اردبیلی شکل گرفت.
سفرهای متعدد اتباع آذری به اردبیل و حضور اغلب آن ها در مطب ها و مراکز درمانی و در ادامه رشد کوتاه مدت این موضوع موجب شد بسیاری از مسئولان نسبت به ترکیب لغوی گردشگری سلامت حساسیت یافته و از آن به عنوان یکی از امتیازهای گردشگری استان یاد کنند.
امتیازی که همان طور که ذکر شد نه برنامه منسجمی به دنبال آن بود و نه طرح از پیش تعریف شده داشت. در واقع این حضور اتباع آذری در مراکز درمانی اردبیل بود که مقوله گردشگری سلامت را به عنوان یک برنامه در اردبیل برجسته ساخت تا جایی که نظر مسئولان را به ایجاد کارگروه مختص به خود جلب کرد.
با این وجود به نظر می رسد اولین نهاد متولی که به دنبال بررسی علمی این مقوله پرداخت جهاد دانشگاهی اردبیل بود که با اجرای یک طرح نظر سنجی در صدد برآمد چرایی سفر اتباع آذری را بررسی کرده و دستاوردهای آن را به عنوان پایه اطلاعاتی در اختیار دستگاه ها قرار دهد.
طرحی که البته چند سال طول کشید تا به صورت جزئی، از آمارهای آن در سخنان مدیران استفاده شود و هر چند به صورت مقطعی انجام شد و ایراداتی در نحوه اجرا داشت اما در مجموع می توانست در سال اجرا هدف اصلی خود یعنی پایه اطلاعاتی بودن را تامین کند.
حدود سه سال قبل جمع آوری اطلاعات این پژوهش با استقرار کارشناسان و پرسشگران مرکز افکارسنجی دانشجویان جهاددانشگاهی اردبیل به مدت ۲۰ روز در گمرگ بیله سوار انجام گرفت و طی آن از دو هزار و ۳۹۲ نفر از مسافران و گردشگران آذربایجانی مصاحبه های متعددی به عمل آمد.
بخشی از نتیجه این تحقیق نشان دادکه رفع مشکلات درمانی با ۴۹.۴درصد مهمترين دليل سفر اتباع آذربایجانی به ايران بوده است و بعد از آن گردشگري با ۳۴.۵ درصد علت دوم بوده و تجارت و بازرگاني و ديد و بازديد اقوام در مراتب بعدی دلايل سفر قرار گرفته اند.
تاکیدات جهاد دانشگاهی برای تداوم این طرح نتیجه نداشت و با این وجود اینکه گردشگری سلامت دلیل عمده سفر اغلب مسافران خارجی به ویژه اتباع آذری به اردبیل بود همچنان مورد تائید است. هر چند میراث فرهنگی انجام مرحله دوم این طرح را با مشارکت جهاد دانشگاهی در نظر دارد اما به نظر می رسد تا زمانی که خروجی چنین پژوهش هایی مورد توجه نباشد انجام آن صرفا هزینه سازی است.
کاهش بیماران خارجی مرکز درمان ناباروری
نتایج این تحقیقات اولیه نشان می داد که اردبیل در حال شکل دهی اولیه گردشگری سلامت است. در ادامه چندان طول نکشید که حلقه های گمشده برنامه ریزی دقیق و بی توجهی به آسیب ها موجب شد نه تنها گردشگری سلامت رونق نگیرد بلکه آمارهای ضد و نقیض آن علامت سوالی باشد در نحوه نگاه مدیران به این موضوع.
رئیس جهاد دانشگاهی واحد استان اردبیل در خصوص ارزیابی وی از وضعیت تردد اتباع آذری به مراکز درمانی استان به کاهش محسوس مراجعات اتباع آذری به مرکز درمان ناباروری استان اشاره کرد.
رامز نصیری در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه این مرکز درمانی از سال ۹۱ فعالیت خود را آغاز کرده است، تصریح کرد: سال گذشته مراجعه اتباع آذری مطلوب بود و از ابتدای تاسیس مرکز ۱۴۱ تبعه آذری مراجعه کرده اند؛ اما در هفت ماهه نخست امسال تعداد مراجعات فقط ۵۷ نفر است که به نسبت سال گذشته کاهش محسوسی را نشان می دهد.
وی با بیان اینکه نتیجه گیری اتباع آذری حتی به مراتب بهتر از بیماران بومی است، اضافه کرد: دلایل کاهش مشخص نیست و به نظر می رسد کاهش کلی مراجعه اتباع آذری به مراکز درمانی استان در این موضوع تاثیر گذار بوده است.
نصیری معتقد است هزینه تمام شده درمان برای تبعه آذری نیز به نسبت سایر مراکز درمانی کشور پایین تر است و با این وجود روند مراجعات نزولی است.
کاهش ورودی و خروجی مسافران خارجی
در عین حال مدیر کل حمل و نقل و پایانه های استان اردبیل با بیان اینکه اغلب مسافران خارجی استان اتباع آذری هستند از رشد منفی ورودی و خروجی مسافران در سال جاری می گوید.
به گفته عبدالحسین علی اکبری افت ۱۱ درصدی خروجی مسافران خارجی در کنار افت ۱۵ درصدی ورودی مسافران خارجی از گمرک بیل سوار در هشت ماهه نخست امسال ثبت شده است.
با این وجود رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان اردبیل در پاسخ به خبرنگار مهر مبنی بر چرایی کاهش سفرهای درمانی با رد کامل این مسئله و در چرخش قابل توجهی در آمارها به افزایش اتباع آذری مراجعه کننده به مراکز درمانی تاکید کرد.
فرهاد پورفرضی می گوید: نسبت به یکسال گذشته مراجعات بیماران بستری با رشد ۱.۸ درصدی مواجه است و عمده دلیل آن ارائه خدمات درمانی مطلوب و راه اندازی بخش VIP بیمارستان امام خمینی اردبیل است.
به گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان در عین حال که اتباع آذری تمایل به بستری شدن در این بخش را دارند در صورتی که نیاز داشته باشند می توانند از سایر مراکز درمانی نیز استفاده کنند.
وی افزود: عمده دلیل مراجعه اتباع آذری بیماری های قلبی است و بررسی پرونده مراجعات نشان می دهد در کل آمار مراجعه بیماران از آذربایجان افزایش دارد.
مراجعه ۶۴ درصد اتباع آذری به مراکز درمانی غیر دولتی
البته این اظهارات به معنی بی اطلاعی دستگاه های مختلف از وضعیت سفرهای درمانی نیست بلکه به عقیده برخی کارشناسان محدود کردن مراجعات درمانی در مراجعات به مراکز درمانی دولتی نمی تواند به عنوان یک آمار کلی تصور شود.
عمده مراجعات اتباع آذری به پزشکان متخصص و فوق تخصص و مطب های درمانی این گروه از پزشکان صورت می گیرد. بطوریکه سال گذشته رئیس جهاد دانشگاهی واحد استان اردبیل از مراجعه ۶۴.۹درصدی اتباع آذری سفر کرده به کشور به مراکز درمانی غیر دولتی خبر داد.
نصیری استناد گفته های خود را نظر سنجی از خود اتباع آذری عنوان کرد و گفت: نتایج این تحقیقات نشان می دهد اقبال عمومی اتباع آذری به مراجعه به مراکز درمانی خصوصی بیشتر است و فقط ۳۰.۷ درصد مراجعات به مراکز دولتی و مابقی به مراکز نیمه دولتی است.
گردشگری سلامت ظرفیتی که دچار شعار زدگی است
در عین حال مدیرعامل جامعه صنفی تاسیسات اقامتی استان در پاسخ به ارزیابی تحلیلی خود از وضعیت گردشگری سلامت در اردبیل تاکید دارد که گردشگری سلامت باید از شعارزدگی خارج شده و به این حوزه نگاه کارشناسی، کاربردی و علمی شود چراکه امروز به دلیل عدم متولی گری، گردشگران سلامت اردبیل به استانهای دیگر اعزام می شوند.
جعفر بذری با تاکید بر اینکه سرعین با دارا بودن قابلیتهای ذاتی خود می توانست در این زمینه از شهرهای شاخص کشور باشد، متذکر شد: اما افسوس که با عدم مدیریت درست و نیز نگاه علمی به بحث گردشگری نتوانستیم در این زمینه موفق باشیم و فرصت بزرگی را از دست دادیم.
این اظهارات در حالی است که مدیر کل میراث فرهنگی استان نیز نگاه فرابخشی به توسعه گردشگری استان را ضروری می داند و در عین حال استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در این خصوص را از برنامه های خود عنوان می کند.
تاکیداتی که به نظر نمی رسد چندان به اظهارات مسئولان استانی و حتی فلسفه ایجاد کارگروه گردشگری سلامت نزدیکی داشته باشد و در وضعیتی که ساماندهی مسافران خارجی، هدایت درست مسافر به مراکز درمانی، ایجاد مراکز درمانی در شهرستان مرزی بیله سوار، اخذ تعرفه های چند برابری از بیماران آذری، بی توجهی به شاخصه های رفتار و مدارا با مسافر خارجی، ضعف نظارت بر مراکز درمانی خصوصی و مطب های پزشکی و نیمه کاره رها کردن طرح های نظر سنجی همچنان معضلات عمده گردشگری سلامت است، بیشتر شکل و فرم شعاری و کلی گویی دارد.
سفرهای درمانی اگر تا دیروز رونق خود را مدیون امکانات درمانی استان و حاذق بودن پزشکان خود بود امروز دچار آشفتگی های ناشی از سوء تدبیرها و نگاه های جزیره ای مدیرانی که معتقد به نگاه تخصصی بودند شده است.
گام های لرزان برنامه های توسعه گردشگری سلامت
ضرورت نگاه علمی و واقع نگرانه بیش از پیش در برنامه های توسعه گردشگری سلامت احساس می شود.
امروز بیش از گذشته باید شاخص های مختلفی را تدارک دید تا یک تبعه آذری حاضر به درمان در استان اردبیل باشد و از دست پزشکان اردبیلی به استان های دیگر نگریزد.
حتی ایجاد دپارتمان بیماران خارجی که از سوی رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان وعده داده شده نیازمند دقت و مراقبت است.
قرار است بر اساس این طرح بیمارستان هایی كه می خواهند بیماران خارجی را پذیرش كنند دپارتمان بیماران بین المللی IPDرا تشكیل دهند و با تعرفه برابر با بیمار داخلی بیمار خارجی را بپذیرند. حال اگر نظارت بر تعرفه مطب ها و مراکز درمانی غیر دولتی به شکل فعلی باشد تفاوت تعرفه ها خود در آینده نزدیک به یکی از موانع توسعه تبدیل خواهد شد.
هر چند مراکز درمانی و بیمارستان های اردبیل سه ماه فرصت دارند تا نسبت به ایجاد این دپارتمان اقدام کنند اما باید پرسید آیا توان هر کدام از این مراکز در پذیرش بیماران خارجی مطالعه شده است و یا قرار است دپارتمان بیماران خارجی مانند VIP ها ظرفیت ظاهری زیبایی برای بیمارستان ها ایجاد کند.؟ گشودن گره های فعلی گردشگری سلامت شاید اولین تدبیر مسئولانه برای توسعه این مقوله به جای اجرای طرح های جدید باشد.
.........................
گزارش: ونوس بهنود