به گزارش خبرنگار مهر، خراسان شمالی از جمله استان های نیمه خشك كشور محسوب می شود كه در سال های اخیر خشكسالی را با تمام وجود خود حس كرده است از جمله این كه سال گذشته، این استان در شمار سه استان نخست خسارت دیده از ناحیه خشكسالی قرار گرفت و امسال هم وضع آن چندان تعریفی ندارد.
سال ها است كه تأمین آب شرب و كشاورزی در این استان بر عهده سدهای ساخته شده بر روی رودخانه های فصلی و دائمی خراسان شمالی است، سدهایی كه برای ذخیره و تأمین آب مورد نیاز چشم به راه سخاوت آسمان دوخته اند و اگر در سال هایی همچون چند سال اخیر آسمان بر زمین بخیل شود این سدها آب پاكی را بر روی دست مردم علی الخصوص كشاورزان می ریزند.
در شهرستان های مختلف خراسان شمالی شش سد با مجموع توان ذخیره ۲۴۹ میلیون متر مکعب آب و توان تنظیم سالانه ۱۶۵ میلیون متر مکعب ساخته شده كه این سدها افزون بر تأمین آب شرب بخش بزرگی از جمعیت استان، ۲۰ هزار و ۶۷۰ هکتار زمین کشاورزی و باغ را نیز زیر پوشش شبکه‌های آبیاری خود قرار داده اند.
اما در سال های اخیر با كاهش بارندگی و تداوم خشكسالی ذخیره این سدها روز به روز كاهش یافت و در پایان هر فصل ركورد جدیدی از كاهش ذخایر سدهای خراسان شمالی به ثبت رسید ركوردزنی وارونه ای كه با وجود بهبود وضعیت بارندگی در سال جاری همچنان ادامه دارد به گونه ای كه بر اساس اعلام شركت آب منطقه ای استان حجم ذخایر آب سدهای خراسان شمالی در آغاز زمستان امسال در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته حدود ۱۸ میلیون متر مکعب کاهش یافته است.
كاهش ۲۹ درصدی ذخایر آب سدهای خراسان شمالی
مدیرعامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار می كند: بر اساس پایش این شركت میزان ذخیره آب در پشت سدهای استان در پایان پاییز امسال با احتساب حجم غیر مفید به ۷۱ میلیون مترمكعب رسیده است.
كاظم طاهریان می افزاید: این میزان در مدت مشابه سال گذشته حدود ۸۹ میلیون متر مکعب و در دوره درازمدت نیز حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب بود.
تنها راه نجات از بحران کم آبی در خراسان شمالی و استان های مشابه مصرف بهینه آب به ویژه در بخش کشاورزی است که می توان با اجرای بیشتر و بهتر سیستم های نوین آبیاری و رعایت درست الگوی کشت در این مسیر گام برداشت.
این مسئول می گوید: بر این اساس حجم ذخایر آب سدهای خراسان شمالی در هفته اول دی ماه جاری نسبت به متوسط ذخایر در زمان مشابه دوره دراز مدت ۱۰ ساله ۲۹ درصد كاهش داشته است.
به گفته وی در حال حاضر سد شیرین دره كه مهم ترین سد خراسان شمالی محسوب می شود و تأمین آب شرب شهر بجنورد را نیز بر عهده دارد، با احتساب حجم آب غیرمفید، حدود ۵۶ میلیون متر مکعب آب دارد که در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته ۱۰ میلیون متر مکعب کاهش یافته و نسبت به دوره درازمدت نیز ۲۳ درصد کاهش دارد.
طاهریان اضافه می کند: اکنون ذخیره پشت سد شیروان ۹ میلیون مترمکعب و ذخیره سد اسفراین نیز تنها پنج میلیون مترمکعب است که در این میان حجم ذخیره آب سد اسفراین با ۶۹ درصد کاهش نسبت به دوره درازمدت بیشترین کاهش حجم را در بین شش سد موجود در خراسان شمالی داشته است.
وی در ادامه در مورد وضعیت بارندگی استان نیز اظهار می کند: از ابتدای سال جاری به طور متوسط ۸۶ میلی متر بارندگی در استان ثبت شده و همچنین از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه) نیز میزان بارش ها در استان افزایش داشته است اما با این وجود این بارش ها تأثیر قابل توجهی بر افزایش حجم ذخایر آب استان نداشته است.
توسعه کیفی بهره برداری آب کشاورزی تنها راه نجات از کم آبی در خراسان شمالی
یك كارشناس آب و توسعه پایدار خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار می کند: هر چند از ابتدای سال آبی جاری(مهر ماه) تاکنون بر اساس آمار هواشناسی میزان بارش ها در استان دو برابر مدت مشابه پارسال بوده اما به دلیل جاری نشدن رواناب، این بارش ها تأثیر چندانی بر افزایش ذخایر سدهای استان نداشته اند.
مهدی کرمی می افزاید: البته نسبت به دوره درازمدت ۱۰ ساله میزان بارش ها در خراسان شمالی کاهش داشته است به گونه ای که در سال آبی منتهی به مهرماه ۱۳۹۳ متوسط بارش ثبت شده در ایستگاه های اندازه گیری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی ۲۰۷ میلیمتر بوده است که این رقم در مقایسه با دوره درازمدت ۱۰ ساله، ۲۱ درصد کاهش داشته است.
وی در ادامه در مورد منابع تجدیدپذیر آب در استان و تأثیر خشکسالی و مصرف بی رویه بر روی این منابع، می گوید: در بخش آب های سطحی منابع تجدیدپذیر خراسان شمالی ۸۷۰ میلیون مترمکعب و در بخش آب های زیرزمینی ۵۳۰ میلیون مترمکعب است حال آن که در استان در بخش آب های زیرزمینی سالانه ۱۰۰ میلیون متر مکعب بیش از توان تغذیه آبخوانهای زیرزمینی، از این منابع اضافه برداشت می‌شود.
این کارشناس آب می گوید: اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی به آبخوانهای زیرزمینی و تاسیسات زیربنایی آسیب فراوانی وارد می کند و اگر این روند هر چه سریع تر متوقف نشود دست نسل های آینده از منابع آب زیرزمینی خراسان شمالی کوتاه خواهد شد.
کرمی با بیان این که اکنون بیش از ۹۵ درصد از مصرف آب در خراسان شمالی در بخش کشاورزی روی می دهد، می افزاید: متأسفانه به دلیل آبیاری به روش های سنتی و غرقابی، بازدهی آبیاری در اراضی کشاورزی استان حدود ۳۰ درصد است و با تداوم این روند سال به سال وضعیت منابع آب استان نیز بدتر خواهد شد.
وی تصریح می کند: تنها راه نجات از بحران کم آبی در خراسان شمالی و البته استان های مشابه مصرف بهینه آب به ویژه در بخش کشاورزی است که می توان با اجرای بیشتر و بهتر سیستم های نوین آبیاری و رعایت درست الگوی کشت در این مسیر گام برداشت.
کرمی اظهار می کند: در این میان سیاست گذاری کلان استان در بخش آب و فعالیت مسئولان، باید بیش از آن که به دنبال توسعه کمی بهره برداری از آب است در پی توسعه کیفی بهره برداری آب کشاورزی باشد چرا که در غیر این صورت در آینده ای نزدیک مواجهه و مقابله با بحران کم آبی در این منطقه اگر نگوییم ناممکن، حداقل بسیار دشوار خواهد بود.