به گزارش خبرنگار مهر، این نهاد باسابقه حوزوی از شروع نهضت انقلاب و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نقش برجسته‌ای در تصمیم‌گیری‌های کلان حوزوی، آگاه‌سازی و هدایت افکار عمومی و مقابله با گروه‌های التقاطی ایفا کرده، اما کمتر جوانی پیدا می‌شود که از فعالیت‌های جامعه مدرسین اطلاع چندانی داشته باشد.
در حاشیه نهمین اجلاسیه سراسری جامعه مدرسین و علمای بلاد که به مدت دو روز در قم برگزار شد، حجت‌الاسلام علی ابراهیمی سیریزی فرصتی در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد تا گفتگویی پیرامون فعالیت جامعه مدرسین با وی انجام شود.
*جامعه مدرسین از چه زمانی تاسیس شده است؟
در سال ۱۳۰۱ که آیت‌الله حائری یزدی به شهر قم تشریف آوردند نقطه عطفی در تاریخ حوزه‌های علمیه شیعه بود. بعد از فوت ایشان در سال ۱۳۱۵، برنامه‌های حوزه تحت زعامت سه نفر از مراجع بزرگوار (آیات عظام سیدصدرالدین صدر، سیدمحمدتقی خوانساری و سیدمحمد حجت) در سایه خفقانی که رژیم پهلوی ایجاد کرده بود پیگیری می‌شد، تا اینکه در سال ۱۳۲۳ گروهی از فضلا و طلاب حوزه وقتی از مقام والای علمی و معنوی و جایگاه بلند آیت‌الله العظمی بروجردی نزد مردم مطلع شدند از ایشان دعوت کردند که به قم سفر کنند و زعامت حوزه را به دست بگیرند.
زمانی که این مرجع بزرگوار در قم حضور داشتند، حوزه علمیه سرو سامان خوبی یافته بود. ایشان به جمعی از فضلای حوزه دستور داده بودند که درباره مسائل حوزه برنامه ریزی داشته باشند، بنابراین تعدادی از فضلای حوزه تشکیلاتی را راه اندازی کردند و کم کم هسته اصلی جامعه محترم مدرسین در مهرماه ۱۳۴۱ (یک سال پس از ارتحال آیت‌الله العظمی بروجردی) شکل گرفت و اولین اطلاعیه این تشکل حوزوی هم درباره انجمن‌های ایالتی و ولایتی بود.
*چه نیازی در جامعه آن روز وجود داشت که این نهاد حوزوی ایجاد شود؟
اهداف اولیه تاسیس جامعه محترم مدرسین شامل اصلاح و تكميل برنامه‌هاى درسى حوزه و پرورش طلاب، تحقيق در علوم و معارف اسلامى، تبليغ و گسترش اسلام در داخل ايران و كشورهاى خارج، سعى در اجراى احكام و قوانين سياسى، اجتماعى، قضایى، اقتصادى و فرهنگى اسلام، دفاع از اسلام و قرآن و مبارزه با طاغوت و ستمگران و دفاع از حقوق محرومان و مستضعفان بود، اما با شروع نهضت انقلاب نقش اعضای جامعه مدرسین بیشتر جنبه سیاسی و مبارزاتی پیدا کرد.
اعضای جامعه مدرسین با تهیه، تنظیم و انتشار نامه، بیانیه و تلگرام، و ایراد سخنرانی‌های مذهبی و سیاسی و حضور در استان‌های مختلف، مردم شهرهای خود را در جریان مسائل سیاسی قرار می‌دادند.
جامعه مدرسین از ابتدا به صورت کاملا مخفی و پنهانی در قم فعالیت می‌کرد و جلسات این نهاد در منزل اعضا تشکیل می‌شد.
در سال ۱۳۴۲ كه مبارزات مردم به رهبرى حضرت امام خمینی(ره) و همكارى طلاب و فضلای حوزه و ساير قشرهای مردم آغاز شده بود، جامعه مدرسين دعوت حضرت امام را لبيك گفت و با تمام توان در تائید حرکت بنیانگذار انقلاب اسلامی و مبارزات سیاسی فعالیت کرد. این نهاد حوزوی با جدیت در مسائل سیاسی، اجتماعی و مذهبی مردم ورود پیدا کرد و علاوه بر اینکه در چاپ و پخش اطلاعیه‌های حضرت امام خمینی(ره) نقش بسزایی داشت، با سخنرانی در مجامع عمومی و اعزام مبلغ به شهرهای مختلف، مردم را آگاه می‌کرد.
فعالیت‌های مبارزاتی جامعه مدرسین باعث شده بود رژیم شاه تعداد زیادی از اعضای این نهاد را دستگیر و تبعید کند. این افراد با اینکه خارج از قم بسر می‌بردند ولی ارتباط آنها با سایر مبارزان در قم قطع نشده بود و در آن زمان افرادی با این اعضا ارتباط داشتند و حوادثی که رخ می‌داد را به اطلاع آنها می‌رساندند. این نقش آفرینی اعضای جامعه مدرسین تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی در ابعاد مختلف ادامه داشت.
*در دوران تبعید حضرت امام، اعضای جامعه مدرسین چگونه با ایشان ارتباط داشتند؟ مبارزات اعضای جامعه در این دوران چگونه راهبری می‌شد؟
زمان تبعید حضرت امام خمینی(ره) تا پیروزی انقلاب اسلامی را می‌توان مرحله دوم فعالیت‌های مبارزاتی اعضای جامعه مدرسین بیان کرد. دورانی که حساسیت آن بیشتر از مرحله اول بود.
هدف رژیم شاه از تبعید حضرت امام این بود که ایشان در نجف به فراموشی سپرده شوند و مردم از مبارزات خسته و مایوس شوند. در این شرایط وظیفه جامعه مدرسین سنگین‌تر شد، چون می‌بایست مردم را در صحنه مبارزه نگه می‌داشت و با بهره گیری از تبعید حضرت امام، علیه رژیم افشاگری می‌کرد. اعضاى جامعه مدرسين همگام با ساير فضلا و طلاب حوزه و جمعی از دانشگاهيان و سایر قشرهای مردم، در غياب حضرت امام خمینی(ره) در دو زمینه فعاليت داشتند؛ يكى ترويج و گسترش دایره مرجعيت حضرت امام و زنده نگه‌داشتن نام ایشان بود و ديگرى افشاگرى عليه ظلم و ستم رژيم. بنابراین از طریق نامه‌نگاری یا تلفن یا ارسال پیام با حضرت امام در ارتباط بودند و از هدایت‌های ایشان بهره‌مند می‌شدند.
بعد از رحلت مرحوم آیت‌الله العظمی حکیم، جامعه مدرسین اطلاعیه‌ای در خصوص مرجعیت حضرت امام به امضای ۱۲ نفر از فقهای حوزه منتشر کرد که این حرکت باعث غافلگیری رژیم شد. در فروردين ۴۲ رژیم شاه تعدادی از اعضاى جامعه مدرسين را دستگير و زندانى کرد ولی این افراد دست از افشاگری و مبارزات خود بر نداشتند. در ۱۷ دي ۵۶ که یکی از روزنامه‌ها به حضرت امام توهین کرده بود کلاس‌های حوزه تعطیل و اجتماع اعتراض آمیز بزرگی برگزار شده بود که تعدادی از شرکت کنندگان در این مراسم شهید شده‌اند، اما مبارزات اوج گرفت و به شهرهای دیگر کشور کشیده شد.
جامعه محترم مدرسین در آن دوران تلاش می‌کرد به هر طریق ممکن با حضرت امام و فقها و مراجع قم و علمای بلاد ارتباط داشته باشد و اعضای این جامعه در فرصت‌های مناسب اعلامیه‌هایی با امضای مدرسان و استادان حوزه تهیه و در استان‌های کشور پخش می‌کردند.
سخنرانی در مواقع لازم، اعزام طلاب به شهرها براى سخنرانى، دعوت مردم به تعطيلى و شركت در تظاهرات، پخش عكس و رساله حضرت امام و ترويج مرجعيت ايشان، ارسال تلگراف به حضرت امام و تكثير آن، رسيدگى به اعتصاب كنندگان و خانواده زندانيان و تبعيدشدگان و شهیدان، ملاقات با تبعيدشدگان، دعوت به تعطيلى حوزه علميه و دانشگاه، دعوت به تحصن و... از دیگر فعالیت‌های اعضای جامعه مدرسین بود.
*به نظر شما مهم‌ترین کار جامعه مدرسین در این مقطع چه بود؟
صدور اعلاميه در خصوص خلع شاه از سلطنت و پيشنهاد تأسيس حكومت اسلامى در سال ۵۷ یکی از کارهای مهمی بود که جامعه مدرسین در آن مقطع تاریخی انجام داد.
*پس از پیروزی انقلاب آیا رویکرد جامعه مدرسین تغییر کرده؟
همان گونه که انتظار می‌رفت مسئولیت جامعه مدرسین پس از پیروزی انقلاب اسلامی تغییر کرد. یعنی از مبارزه با رژیم به مشارکت در تاسیس و تثبیت نظام اسلامی تبدیل شد. این مرحله را می‌توان سومین مرحله فعالیت جامعه مدرسین نامید.
جامعه مدرسین در این مرحله برای ساماندهی و کمک به نظام و ایجاد حکومت اسلامی اهدافی را دنبال کرد که یکی از آنها پذیرش مسئولیت‌های مرتبط با نظام بود. اعضای جامعه مدرسین در نهادهای مختلفی همچون شوراى انقلاب، مجلس خبرگان تدوين قانون اساسى، مجلس شوراى اسلامى، شوراى نگهبان قانون اساسى، مجلس خبرگان رهبرى، دستگاه قضایى، شوراى تشخيص مصلحت نظام و شوراى عالى انقلاب فرهنگى حضور فعال داشته و دارند.
تبيين و تحقيق در مسائل مورد نياز نظام، اصلاح و برنامه‌ريزى براى حوزه هاى علمیه و تدریس و تعلیم طلاب از وظایف اصلی جامعه مدرسین بود.
اعضای جامعه مدرسین در دوران جنگ تحمیلی هم با حضور در جبهه‌های نبرد، باعث دلگرمی و پشتوانه برای رزمندگان بودند و همان طور که تدریس دروس حوزوی و تعلیم طلاب را به عهده دارند، در مسائل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نظام هم حضور مستمر و چشمگیری دارند.
*اکنون جامعه مدرسین دارای چند عضو است؟
در حال حاضر ۵۶ نفر از استادان مبرز و سطوح عالی و خارج حوزه‌های علمیه در جامعه مدرسین عضویت دارند.
*این افراد چگونه انتخاب می‌شوند؟
جامعه مدرسین بر اساس اساسنامه‌ای که دارد هر دو سال یک بار تعدادی از بزرگان و استادان سطوح عالی حوزه را جذب می‌کند تا به شورای عالی جامعه بپیوندند. در این جامعه کمیسیونی فعال است که افرادی را پیشنهاد می‌کند و پس از تصویب در کمیسیون، بررسی آنها در شورای عالی جامعه مدرسین انجام می‌شود و در صورت نظر مساعد اعضا، به عضویت جامعه در می‌آیند.
*تعدادی از اعضای جامعه مدرسین به دلیل کهولت سن فرصت حضور در جلسات جامعه مدرسین را ندارند، با توجه به اهمیت مصوبات جامعه مدرسین، نظر و رای این افراد چگونه اخذ می‌شود؟
همان طوری که اشاره کردید تعدادی از اعضای جامعه مدرسین به دلیل بیماری و یا کهولت سن کمتر در جلسات این جامعه شرکت می‌کنند ولی ما هر هفته دستور جلسات جامعه را برای همه اعضا ارسال می‌کنیم و آنها معمولا در جریان این دستور قرار می‌گیرند.
جلسات جامعه مدرسین هر هفته برگزار می‌شود و اگر دستور خاصی ارائه شود که احتیاج به رای گیری اعضا باشد، بر اساس آئین نامه عمل می‌شود.
*اساسنامه جامعه مدرسین زمانی تدوین شده که تعداد استادان حوزه‌های علمیه به گستردگی امروز نبود، آیا جامعه مدرسین برنامه‌ای برای توسعه تشکیلاتی خود ندارد؟
جامعه مدرسین بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری، مجمع عمومی جامعه مدرسين حوزه علميه قم را تشكيل داد. این مجمع حدود یک سال است که تاسیس شده و حدود ۴۰۰ نفر از اساتید سطوح عالی با بیش از ۷ سال سابقه تدریس خارج در آن فعالیت دارند. مجمع عمومی جامعه مدرسین کمیته‌‌های مختلفی دارد که جلسات آنها به طور منظم برگزار می‌شود. اعضای هیئت رئیسه این مجمع هم بسیار فعال هستند و تاکنون دیدارهایی با مراجع تقلید داشتند و از رهنمودهای این بزرگواران استفاده کردند. اخیرا نیز سومین اجلاسیه مجمع عمومی جامعه مدرسین برگزار شد.
اعضای مجمع عمومی به عنوان بازوان جامعه مدرسین تلقی می‌شوند و یکی از راهکارها این است که از بین این استادان، افرادی جذب شورای عالی جامعه مدرسین خواهند شد.
*اعضای شورا یا روسای برخی نهادهای مهم و تصمیم‌گیر حوزه در واقع از اعضای جامعه مدرسین هستند، چه ارتباطی بین این نهادها و جامعه مدرسین وجود دارد؟
جامعه مدرسین یکی از کهن‌ترین مراکز حوزوی در کشور است که قدمتی بیش از ۵۰ ساله دارد و اجلاسیه قبل با عنوان نیم قرن حضور جامعه مدرسین برگزار شد. ارتباط این جامعه با دیگر مراکز حوزوی بر اساس اساسنامه تعریف می‌شود. به عنوان مثال انتخاب اعضای شورای عالی حوزه‌های علمیه بر عهده جامعه مدرسین است که این افراد از بین اعضای جامعه انتخاب شده‌اند. این افراد پس از معرفی به مقام معظم رهبری و مراجع معظم تقلید و تائید آن بزرگواران به عنوان اعضای شورای عالی حوزه‌های علمیه کار خود را آغاز می‌کنند.
*در فرمایشات حضرت امام و مقام معظم رهبری تعابیری درباره جامعه مدرسین وجود دارد که حکایت از ورود جامعه مدرسین به همه مسائل جامعه و کشور دارد، ولی آنچه که از جامعه مدرسین در کشور مورد انتظار است اظهارنظر پیرامون اصلح‌بودن کاندیداهای انتخابات است، آیا جامعه مدرسین در سایر امور دخالتی ندارد یا فعالیت‌های این نهاد به صورت پنهانی انجام می‌شود؟
در اساسنامه جامعه مدرسین هست که این جامعه یک نهاد علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است. بُعد علمی آن این است که همه اعضای جامعه از اساتید مبرز و سطوح عالی و خارج حوزه هستند که در کشور و جامعه حوزوی تاثیرگذارند. در سال‌های اخیر که تعدادی از اساتید حوزه به جامعه مدرسین ملحق شدند، با توجه به تاثیرگذاری که استادان جامعه مدرسین دارند یکی از ملاک‌های انتخاب اعضا شاگردپروری استاد قرار می‌گیرد.
در مسائل فرهنگی و سیاسی هم همان طور که مقام معظم رهبری فرمودند جامعه مدرسین باید «لا» و «نعم» داشته باشد. رهبر فرزانه انقلاب فرمودند عظمتی که جامعه مدرسین دارد یک چیز ذاتی است و این جایگاه، اعطایی نیست که کسی به آن داده باشد. ایشان حتی در این رابطه مثالی زدند که جامعه مدرسین وقتی تعدادی از مراجع را معرفی کرده، همه مردم استقبال کردند.
جامعه مدرسین در گذشته مشروعیت بعضی از گروه‌های سیاسی را رد کرده و اعلام کرد که این گروه‌ها نمی‌توانند در امور سیاسی کشور دخالت کنند.
مقام معظم رهبری در جلساتی که اعضای جامعه مدرسین با ایشان داشتند، نظرشان این بود که جامعه مدرسین حتی مسئولان و وزیران دولت را بخواهد و از آنها سئوال کند. در طول چند سال گذشته این اتفاق افتاده که اعضای جامعه بارها وزیران را خواسته و آنها در جلسات جامعه مدرسین حضور پیدا کردند. اعضای جامعه مدرسین هم در این جلسات صحبت کردند و حتی سئوالات یا توصیه‌هایی داشتند. یا نامه‌های مختلفی به ریاست جمهوری وقت فرستادند و توصیه‌هایی به مسئولان دولتی داشتند.
جامعه مدرسین همیشه در عرصه حضور دارد و این طور نیست که فعالیتش مقطعی باشد بلکه در طول سال شاهد این حرکت بوده‌ایم.
*جامعه مدرسین برای انتخابات پیش رو چه برنامه‌ای دارد؟
تاکنون هیچ بحثی درباره انتخابات در جامعه مدرسین نشده و در دستور جامعه قرار نگرفته است. البته روال ما این است که اگر آقایان صلاح بدانند جامعه مدرسین در انتخابات ورود پیدا کند، برنامه آن در دستور کمیسیون سیاسی قرار می‌گیرد، ولی تا الان هیچ بحث انتخاباتی در جامعه مدرسین نشده است.