خبرگزاری مهر- سرویس سیاسی: روابط ایران و عربستان نه تنها در سال های بعد از پیروزی انقلاب که پیش از آن نیز همراه دستخوش فراز و نشیب هایی بوده است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در جریان جنگ تحمیلی حمایت های حکومت پادشاهی عربستان از صدام حسین اختلافات بین دو کشور را عمیق تر کرد.
از سوی دیگر عربستان برای مسلمانان جهان به منظور زیارت خانه خدا از اهمیت ویژه ای برخوردار است و همچنین این کشور به عنوان یکی از تولید کنندگان اصلی نفت و نقشی که توانسته است در نتیجه وادادگی مقابل آمریکا به دست آورد، حائز اهمیت است.
به هر حال در سال های اخیر حمایت های زیاد سعودی ها از گروه های تروریستی در سوریه، عراق و ... اختلافات بین ایران و عربستان را افزایش داده است. با روی کار امدن دولت یازدهم هر چند که گمانه زنی هایی مبنی بر تقویت روابط دو کشور وجود داشت اما در طول بیش از یک سال گذشته با وجود جرقه های کوچکی همچون دیدار وزرای خارجه دو کشور در نیویورک و سفر امیرعبداللهیان به ریاض، روابط همچنان با سردی ادامه دارد.
در طول مذاکرات هسته ای و در ماه های اخیر مقامات عربستان از جمله وزیر امور خارجه این کشور اظهار نظرهای تندی بر علیه ایران داشته اند و کاهش قیمت نفت نیز از دید تحلیلگران یکی از سیاست های عربستان علیه ایران است.
در پی مرگ ملک عبدالله و نشستن سلمان بن عبدالعزیز بر کرسی پادشاهی در 2 هفته گذشته شاهد تغییرات جدی در حکومت این کشور بوده ایم.
حسین صادقی از مرداد ماه سال ۱۳۹۳ به عنوان سفیر ایران در عربستان معرفی شد. صادقی پیش از این نیز علاوه بر سابقه ای که به عنوان سفیر در ابوظبی و کویت داشته، در دوره دیگری نیز به عنوان سفیر ایران در ریاض حضور داشته است.
خبرگزاری مهر در گفتگویی با سفیر ایران در عربستان، روابط دوجانبه و فراز و نشیب هایی پیش آمده را مورد بررسی قرار داد.
سفیر کشورمان بر این باور است که جمهوری اسلامی سهم و نقش خود را در ارتباط با تحولات جدید عربستان در قالب عزیمت وزیر محترم خارجه بعنوان نماینده رسمی جمهوری اسلامی به ریاض و همچنین ارسال پیام های تسلیت و تبریک مقامات ایرانی برای مسوولان عربستانی به خوبی ایفا کرده است و لذا انتظار می رود در چنین بستری گام های خوبی از سوی دوستان سعودی اتخاذ شود.
مشروح این گفتگو را می خوانید :
*روابط ایران و عربستان در طول یک سال گذشته دستخوش تحولات بسیاری بوده است. بحث سفر وزیر امور خارجه به عربستان همواره یکی از اخبار مورد توجه بوده که ظاهرا برنامه های این سفر نیز تنظیم شد اما لغو گردید. در ابتدا روابط را در طول یک سال گذشته چطور ارزیابی می کنید؟
با آغاز بکار دولت دکتر روحانی نشانه های مثبت و خوبی برای تغییر روند روابط از سوی طرفین پدیدار شد، اما از این نکته نیز نباید غافل شد که روابط ایران و عربستان همواره پر فراز و نشیب بوده است. عوامل متعددی در فراز و فرود روابط دخیل هستند و انتظار می رود طرفین با منطق واقع بینی از پتانسیل های مثبت برای توسعه روابط بهره برداری کنند.
* آیا دلیل لغو سفر وزیر امور خارجه اظهارات تند فیصل بود و یا دلایل دیگری نیز در این وجود داشت؟
سفر و رایزنی بین کشورها به منظور توسعه و تحکیم روابط است، بنابراین انجام سفر زمانی مطلوبیت خواهد داشت که تمام زمینه ها برای تحقق اهداف تعریف شده فراهم باشد. چنانچه مجموعه عوامل لازم برای انجام سفر و نیز بسترهای آن فراهم شود، طرفین تمایل جدی برای رایزنی دارند.
با آغاز بکار دولت دکتر روحانی نشانه های مثبت و خوبی برای تغییر روند روابط از سوی طرفین پدیدار شد.* پیش از برنامه این سفر آقای امیرعبدالهیان سفری به ریاض داشتند که آن سفر بسیار مثبت ارزیابی شد، چرا بعد از این سفر مجددا روابط رو به تیرگی رفت؟
سفر اقای امیر عبداللهیان و دیدار ایشان با سعود الفیصل در چارچوب رایزنی های متقابل بوده است. گفتگوهای خوبی در ریاض انجام شد. لازمه اخذ نتایج از رایزنی ها تداوم و تسلسل گفتگوها است. به هر حال عوامل و عناصر مختلفی در عرصه روابط ایران و عربستان دخیل هستند. مهم این است که دو کشور تصمیم بگیرند فراتر از این مسائل در راستای توسعه روابط تلاش کنند.
* در پی فوت پادشاه عربستان، وزیر امور خارجه سفری به ریاض داشت هرچند که این سفر در روابط دیپلماتیک دو جانبه تعریف نمی شود اما آیا می تواند در مسیر روابط برای آینده تأثیرگذار باشد؟
بدون تردید چنین سفرهایی بواسطه اینکه می تواند حامل پیام همدردی و مبتنی بر نوع دوستی باشد تاثیرات گسترده ایی بر جای خواهد گذاشت. این مهم می تواند با ایجاد اثرات ملموس بسترهای نوینی را برای روابط فراهم سازد.
* به طور کلی تحلیل شما از تغییر پادشاهی در عربستان چیست و فکر می کنید پادشاه جدید در روابط ایران و عربستان باعث پیشرفت خواهد شد یا خیر؟
با در گذشت پادشاه عربستان در یک روند مسالمت آمیز انتقال قدرت در این کشور صورت گرفته است. با آغاز بکار پادشاه جدید بروز برخی تغییرات و جابجای ها طبیعی و عادی است، ضمن آنکه سرعت این تحولات نیز حائز اهمیت است. جمهوری اسلامی سهم و نقش خود را در ارتباط با تحولات جدید عربستان در قالب عزیمت وزیر محترم خارجه بعنوان نماینده رسمی جمهوری اسلامی به ریاض و همچنین ارسال پیام های تسلیت و تبریک مقامات ایرانی برای مسوولان عربستانی بخوبی ایفا کرده است و لذا انتظار می رود در چنین بستری گام های خوبی از سوی دوستان سعودی اتخاذ شود.
* آیا سفرمقامات دیگری از ایران از جمله آقای هاشمی به عربستان در دستور کار بوده است و فکر می کنید سفر اینگونه مقامات می تواند در بهبود روابط موثر باشد؟
تغییر و تحرک در روابط ایران و عربستان مستلزم رایزنی و گفتگو است و لذا باید از پتانسیل های موجود در این خصوص بهره برداری کرد اما در عین حال لازم است مدیریت مناسبی صورت گیرد تا نتایج لازم از رایزنی ها حاصل شود. صرف انجام سفر اگرچه گام مثبتی است اما کافی نیست باید بسترها فراهم شود. در قالب اراده متقابل رایزنی ها به حصول نتایج مطلوب منجر خواهد شد.
* سفیر عربستان در تهران مدتی پیش ایران را ترک کرد. چندی پیش در مصاحبه ای اعلام شد که دلیل بازگشت سفیر بوسه ای بوده است که در هنگام دیدار با آقای هاشمی بر پیشانی وی زده است. آیا در عربستان چنین رفتاری برخلاف عرف دیپلماتیک است و می تواند دلیلی برای بازگشت سفیر باشد؟ آیا سفیر جدید معرفی شده است؟
مطبوعات و رسانه ها همواره بدلیل نوع پردازش خبر نقش مهمی در توسعه روابط بین کشورها دارند لذا بدون تردید مطبوعات جمهوری اسلامی نیز همین گرایش را در روند فعالیت های خود دنبال می کنند.
سفیر جدید عربستان در تهران معرفی شده است و تقریبا تمام کارهای مربوط به روند اداری پذیرش انجام شده است. اما در خصوص سفیر عربستان اصل پذیرفته شده بین المللی این است که کشورها بر اساس برنامه و نیز اولویت و چارچوب روابط سفرا را تعیین و اعزام و نیز ماموریت انها را خاتمه می دهند لذا اتخاذ هرگونه تصمیمی در خصوص تداوم ماموریت سفیر و یا اتمام ماموریت بر عهده کشور فرستنده است که این اقدام ضرورتا می بایست در چارچوب عرف معمول و متداول دیپلماتیک بین المللی صورت گیرد.
* در آخرین دور مذاکرات هسته ای در وین سعود الفیصل سفری را به وین داشت و چند ساعتی با وزیر امور خارجه آمریکا در هواپیما گفتگو کرد. برخی بر این باورند که این دیدار روند مثبت مذاکرات در مسیر توافق را تغییر داد. در پی این دیدار قیمت نفت کاهش چشمگیری پیدا کرد. که این اقدام نیز از سوی تحلیل گران به نوعی از سوی عربستان به عنوان پاداش به آمریکا در قبال عدم توافق با ایران عنوان شد. نقش عربستان را در مذاکرات هسته ای ایران چطور ارزیابی می کنید؟
سفیر جدید عربستان در تهران معرفی شده است و تقریبا تمام کارهای مربوط به روند اداری پذیرش انجام شده است.مواضع رسمی عربستان در خصوص مذاکرات هسته ای جمهوری اسلامی ایران کاملا مشخص بوده و بارها نیز اعلام شده است. به هر حال کشورها راهبردی را بر اساس منافع ملی خود تدوین و دنبال می کنند اما انتظار و توصیه جمهوری اسلامی این است که کشورهای اسلامی و منطقه باید سعی کنند در مسیر اهداف دیگران قرار نگیرند، چون چنین راهبردی نمی تواند به تحکیم مناسبات منطقه ای کمک کند.
* عربستان به تازگی اقدام به بازگشایی سفارت خانه خود در عراق کرده است در حالی که این سفارت از بعد از سرنگونی صدام تعطیل بود. از سوی دیگر دولت عراق در عین رفت و آمدهای بسیاری که با ایران داشته، تلاش کرده در رفت و آمد مقامات به عربستان تعادلی بین دو کشور برقرار کند. با توجه به اینکه در حوادث تروریستی و حضور داعش در عراق نقش جمهوری اسلامی در کمک به دولت نقشی چشمگیر بوده است و در عین حال عربستان به عنوان یک کشور حامی گروه های افراطی شناخته می شود، تغییر رویکرد عربستان در قبال عراق را چطور ارزیابی می کنید؟
افراط گرایی و تندروی محکوم است و منجر به مشوش نمودن چهره رحمانی دین اسلام خواهد شد، مزید بر اینکه کشورهای منطقه نیز هزینه های زیادی در این خصوص پرداخت کرده اند. کشورها بر اساس منافع و مصالح خود مبادرت به تقویت و تقلیل سطح مناسبات با یکدیگر می کنند. در این حوزه عوامل متعدددی تاثیر گذار هستند اما زمانی که از یک پایه اساس منطقی برخوردار باشد به آنها کمک خواهد کرد. کاهش تنش های منطقه ایی به سود همگان است.
* انتقادهایی به دولت یازدهم وارد است که در قبال عربستان سیاست مناسبی را در پیش نگرفته است. حتی برخی بر این باورند که دو نامه تسلیت و تبریک رئیس جمهور به پادشاه قبلی و جدید عربستان نباید با توجه به اقدامات عربستان در منطقه صورت می گرفته است. در قبال این انتقادها نظر شما چیست؟
عربستان در زمره اولین کشورهایی بوده است که در اولین ساعات اعلام پیروزی دکتر روحانی در انتخابات ریاست جمهوری در سه سطح پادشاه، ولیعهد و ولی ولیعهد مبادرت به ارسال پیام تبریک برای آقای دکتر روحانی کرد. مزید بر آن علیرغم اینکه سعودی تصمیم داشت سفیر اسبق خود در تهران را برای مراسم تحلیف دکتر روحانی به تهران اعزام کند اما با تغییر تصمیم یکی از وزرا که مورد وثوق ملک بوده و پیام های ایشان را برای سران کشورها تقدیم می کرد را به تهران اعزام نمود. همه این اقدامات به خوبی گویا است. اقدام رئیس جمهور فراتر از روابط دو کشور جنبه نوع دوستی داشته و می تواند تاثیرات خاص خود را برجای گذارد.
* یکی از موضوعاتی که همواره در روابط ایران و عربستان مطرح بوده، بحث حجاج ایرانی است. هرسال مسئله تعداد حجاج یکی از موضوعات مورد توجه است. از سوی دیگر برخی این موضوع را عاملی می دانند که باعث می شود عربستان از آن در روابط با ایران به نفع خود بهره برداری کند. فکر می کنید ایران در مورد سفر حجاج می تواند چه سیاست مناسبی را در پیش گیرد؟
همانگونه که وزیر محترم امور خارجه اعلام کردند دعوت وزرای خارجه دو کشور مفتوح است.مسئله تعداد حجاج کشورها از یک معیار و فرمول پذیرفته شده سازمان همکاریهای اسلامی تبعییت می کند و بر اساس فاکتور جمعیت کشورها لحاظ می گردد. عربستان طی سالهای اخیر درگیر توسعه حرم بوده است و بر همین اساس نیز مبادرت به کاهش بیست درصدی سهمیه تمام کشورها بدون تبعیض کرده است. کارهای خوبی در زمینه توسعه برای برگزاری آسان حج و عمره صورت گرفته که قابل تقدیر است.
* آقای ظریف به تازگی اعلام کرد که دعوت ایشان از سعود الفیصل و همچنین دعوت فیصل باز است. آیا برنامه ای برای سفر وزرا در نظر گرفته شده است؟
به هرحال همانگونه که وزیر محترم امور خارجه اعلام کردند دعوت وزرای خارجه دو کشور مفتوح است. عربستان بعد از درگذشت ملک عبدالله و انتصاب ملک سلمان درگیر انجام تحولات داخلی است و لذا باید اجازه داد تا زمان بستر مناسبی برای گفتگوها فراهم کند. جمهوری اسلامی سهم و نقش خود را در تحولات اخیر این کشور به خوبی ایفا کرد.
* یک مسئله دیگری که شاید یکی از دلایل اختلافی قدیمی بین ایران و عربستان بوده است، مسئله زندانیان ایرانی در این کشور و همچنین اعدام برخی زندانیان در گذشته بوده است. در حال حاضر چه تعداد زندانی ایرانی در زندان های عربستان وجود دارد؟ و وضعیت زندانیان چگونه است؟
در ارتباط با موضوع اتباع ایرانی زندانی در عربستان که به زعم مقامات عربستانی اتهام عمده ی آنها قاچاق مواد مخدر است، مهمترین مسئله مربوط به دسترسی کنسولی و همچنین حضور نماینده رسمی سفارت در روند محاکمه است که اصل صریح و پذیرفته شده بین المللی است.
اخیرا کنسول سفارت با یکی از ایرانیان زندانی ملاقات کرد. به هرحال ما ملاحظات خود را در این ارتباط داریم و از طریق رسمی نیز مطالبات خود را به مقامات سعودی منتقل کرده ایم.
گفتگو: سمیرا امیر چخماقی