به گزارش خبرنگار مهر، عملیات سوآپ نفت خام ایران برای پنجمین سال متوالی متوقف مانده است و با وجود ایجاد زیرساخت‌هایی برای سوآپ روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت اما این تجارت استراتژیک نفتی کماکان در نقطه صفر قرار دارد.
با این وجود آمارهای منتشر شده توسط شرکت ملی نفت ایران نشان می دهد ایران در طول ۱۳ سال انجام سوآپ نفت کشورهای حاشیه دریای خزر بیش از ۲۵۴ میلیون بشکه نفت از مسیر ایران، طلای سیاه سوآپ شد که حدود ۸۸۰ میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور به همراه داشته است.
همزمان با متوقف ماندن تجارت سوآپ نفت ایران از سال 1389 تاکنون، مذاکرات متعددی با شرکت های بزرگ بین المللی سوا| کننده نفت خام در منطقه دریای خزر انجام گرفته است و جتی وزارت نفت از چانه زنی به منظور از سرگیری این تجارت سودآور و استراتژیک نفتی با کشورهای ترکمنستان و قزاقستان خبر داده است.
بیژن زنگنه وزیر نفت اخیرا در گفتگو با مهر با اشاره به صدور دستوراتی به منظور از سرگیری سوآپ نفت، تاکید کرده بود: تمامی شرکت‌های سوآپ کننده نفت می توانند بر اساس شرایط جدید اقدام به سوآپ نفت از مسیر ایران بکنند.
در همین حال محمود آستانه عضو هیات مدیره شرکت نیکو هم در گفتگو با مهر با اشاره به انجام مذاکرات با ۴ تا ۵ شرکت بین‌المللی به منظور از سرگیری سوآپ نفت، گفته بود: بر این اساس مذاکرات اولیه با ویتول سوئیس انجام گرفته و این شرکت هم به منظور از سرگیری سوآپ نفت اعلام آمادگی کرده است.
مشاور وزیر نفت با اعلام اینکه شرکت‌های خارجی و بخش خصوصی برای از سرگیری سوآپ نفت به دنبال تضمین‌هایی از شرکت نفت هستند که این عملیات را به یک باره قطع نکنند، تصریح کرده بود: بسته به نوع و مدت زمان امضای قرارداد بسته‌های جدید تشویقی نفتی ایران نصیب شرکت‌های خارجی و بخش خصوصی داخلی خواهد شد.
هزینه‌های توقف سوآپ نفت به روایت نفتی‌ها
به گزارش مهر، توقف عملیات سوآپ نفت هر چند زیان های مالی و استراتژیکی برای اقتصاد کشور به همراه دارد که هم اکنون هزینه تعمیر، نگهداری و صیانت از تاسیسات و خطوط لوله انتقال نفت سوآپ شده از کشورهای حاشیه دریای خزر حسابی سر به فلک کشیده است.
عباسعلی جعفری‌نسب مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران اخیرا با اشاره به آماده بودن زیرساخت‌های از سرگیری سوآپ نفت ایران از کشورهای حاشیه دریای خزر، تاکید می کند: با تزریق نفت به خطوط لوله سوآپ از خطر زنگ زدگی و خوردگی آن جلوگیری می شود.
این مقام مسئول با اعلام اینکه خطوطی که برای سوآپ نفت استفاده می شود، هم اکنون از نظر فنی کاملا آماده است، یادآور شده است: در تمام مدت توقف خطوط لوله سوآپ نفت، برای نگهداری از آن متحمل هزینه و زحمت شده ایم.
جعفری نسب تاکید کرد: توقف سوآپ نفت باعث شد که خطوط لوله نفت جنوب به شمال، حجم بیشتری از نفت را به منظور ارسال به پالایشگاه‌ها انتقال دهد، که این امر با توجه به عمر بالای اکثر این خطوط نگران کننده بوده است.
از سوی دیگر به دلیل توقف عملیات سوآپ تمامی خطوط لوله نفت در شمال کشور که مسئولیت انتقال نفت از پایانه نکا به پالایشگاه های تهران و تبریز را بر عهده داشته در حالی بدون استفاده مانده که برای ساخت این خط بیش از ۱۷۰ میلیون دلار سرمایه گذاری شده است.
نکا آماده میزبانی نفتکش‌های غول پیکر
در طول چند سال گذشته اخبار ضد و نقیضی درباره توافق نفتی تهران – مسکو و راه اندازی سوآپ معکوس نفت شنیده می شود اخباری که با وجود تکذیب های متعدد مقامات ایرانی توسط مسئولان روسی مورد تائید قرار گرفته است.
با وجود شدت گرفتن راه اندازی طرح سوآپ معکوس نفت از ایران به روسیه، گزارش اخیر مدیرعامل شرکت پایانه های نفتی ایران از آماده شدن پایانه نکا به عنوان بزرگترین ترمینال نفتی جنوب دریای خزر برای میزبانی نفتکش های غول پیکر حکایت دارد.
سید پیروز موسوی هفته جاری در گفتگویی با بیان اینکه هم اکنون ظرفیت سوآپ روزانه ۱۵۰ هزار بشکه نفت کشورهای آسیای میانه (کشورهای استقلال یافته دریای خزر) را دارد، گفت: با توجه به برنامه ریزی های انجام شده اجرای پروژه حوضچه فراگیر شمال برای کسب جایگاه نخست سوآپ در منطقه، در حال اجراست.
این مقام مسئول در شرکت نفت از اهداف کوتاه مدت این طرح می توان به افزایش میزان سوآپ نفت و انتقال ظرفیت دریافت نفت پایانه نفتی نکا از ۱۵۰ هزار بشکه در روز به ۵۰۰ هزار بشکه در روز عنوان کرد و افزود: هدف بلند مدت مربوط به اجرایی شدن این طرح، افزایش میزان سوآپ و انتقال نفت تولیدی تا ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز و انتقال ظرفیت دریافت نفت از حوضچه موجود به حوضچه فراگیر و ایجاد سازه‌های لازم برای سوآپ ۵۰۰ هزار بشکه در روز در نظر گرفته شده است.
به گفته مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی ایران هم اکنون حداکثر آبخور مجاز کشتی ها در اسکله های پایانه نفتی شمال ۴.۵ متر بوده که با توجه به پیش بینی ساخت حوضچه فراگیر، در آینده کشتی‌های نفتکش بزرگتر و با ظرفیت بالای ۶۳ هزار تن هم می توانند در پهلو گاه های این ترمینال پهلو گرفته و عملیات انتقال نفت را انجام دهند.
نفت ارزان فرشته طلایی نجات سوآپ
به گزارش مهر، در حال حاضر از خطوط لوله BTC آذربایجان- گرجستان و ترکیه، خط لوله CPC چین و خطوط لوله روسیه در شمال دریای خزر به عنوان مهمترین مسیرهای رقیب خط لوله سوآپ نفت ایران نام برده می شوند.
با این وجود در شرایط فعلی ایران ایمن ترین و اقتصادی ترین مسیر بریا سوآپ و انتقال نفت خام کشورهای حاشیه دریای خزر به سمت بازارهای جهانی و دریاهای ازاد همچون خلیج فارس است.
با سقوط آزاد قیمت هر بشکه طلای سیاه به سطوح کمتر از ۵۰ دلار از یک سو و فرا رسیدن فصل زمستان که منجر به یخ زدگی برخی از آبراه ها و مناطق شمالی دریای خزر می شود، هم اکنون سوآپ نفت از سایر مسیرها همچون خط لوله BTC و CPC از پائین ترین توجیه اقتصادی برخوردار است.
از این رو ایران با استفاده از یک دیپلماسی فعال انرژی می تواند از مزیت های قیمتی و جغرافیایی موجود به منظور احیای تجارت سوآپ نفت از کشورهای حاشیه دریای خزر حداکثر بهره برداری را بکند تا پس از پنج سال توقف امکان راه اندازی این تجارت استراتژیک نفتی فراهم شود.
کارشناسان اقتصادی انرژی هم با تاکید بر اینکه هیچ کدام از مسیرهای سوآپ نفت همچون خط لوله بی. تی. سی "باکو- تفلیس- جیهان" در مقایسه با مسیر ایران اقتصادی و سودآور برای شرکت‌های خارجی سوآپ کننده نفت ندارد، بارها تاکید کرده اند: سیاست فعلی ایران باید از سرگیری سوآپ نفت کشورهای حاشیه دریای خزر باشد.