به گزارش خبرنگار مهر، در سال های اخیر تعداد تکرار و شدت وقوع ریزگردها در کشور آن را به یک معضل زیستی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تبدیل کرده و همزمان نظرهای مختلفی توسط نهادها و سازمان های مسئول و غیر مسئول درباره آن اظهار و راهکارهای گوناگونی اعم از علمی و منطقی و یا غیرعلمی برای مقابله و تعدیل آثار زیانبار آن ارائه می شود.
در حقیقت ریزگرد پدیده ای است که از ترکیب ذرات ریز گرد و غبار، ذرات جامد و گاه دود تشکیل شده و معمولا قطری کمتر از دو و نیم میکرون دارند که در هوا پخش شده و دید افقی را محدود می کند.
این پدیده معمولا ضخامتی کمتر از یک کیلومتر را در برمی گیرد و در موارد شدید از یک یا دو کیلومتر فراتر نمی رود.
در همین زمینه کارشناس هواشناسی در گفتگو با مهر اظهار داشت: منشا ظهور پدیده ریزگردها در جهان به عنوان بخشی از آثار و عوارض فرسایش بادی عموما مختص مناطق خشک و نیمه خشک است، با این وجود ممکن است حتی مناطق مرطوب و نیمه مرطوب را نیز در برگیرد.
امیر محمدی افزود: اگرچه نتایج بررسی ها حاکی از آن است که عمده ترین منشا به وجود آورنده ریزگردها در سال های اخیر در جنوب غرب و غرب کشور، عموما مبدا خارجی داشته و بخش هایی از کشور عراق، سوریه و عربستان است، اما کشور با این پدیده و طوفان های گرد و غبار که اغلب منشا داخلی دارد نیز روبروست و این پدیده به شکل محلی نیز وجود دارد.
در حال حاضر ۲۶ استان کشور با شدت متفاوت تحت تاثیر این پدیده قرار دارند و تنها شش استان کشور از یورش این پدیده ناخوشایند در امانند.
وی با بیان اینکه طبق گزارشات رسمی در سال ۸۳ تنها سه استان کشور درگیر این پدیده بودند، گفت: در حال حاضر ۲۶ استان کشور با شدت متفاوت تحت تاثیر این پدیده قرار دارند که حداقل ۲۰ استان از این مناطق در جنوب، جنوب غرب، غرب، شمال غرب و بخش هایی از نواحی مرکزی کشور قرار گرفته اند.
وی اظهارداشت:با وجودی که تنها شش استان کشور از یورش این پدیده ناخوشایند در امانند اجرای قوانین مصوب و لازم در این خصوص در دولت و مجلس برای کاهش اثرات مخرب این پدیده و همچنین رایزنی با مسئولین کشورهای درگیر این موضوع ضروری به نظر می رسد.
محمدی افزود: اگرچه رخداد فرسایش بادی در کشور سابقه دیرینه دارد، اما در سال های اخیر بنا به مجموعه عواملی همچون مسائل طبیعی نظیر کم بارشی شدید و رخداد خشکسالی های متوالی وتغییر شرایط اقلیمی، تغییرات فشار هوا و وزش بادهای شدید از سمت بیابان های کشورهای عراق و عربستان این پدیده تشدید شده است.
وی با بیان اینکه اثرات انسانی نظیر مدیریت نادرست منابع آب، خاک، پوشش گیاهی، بهره برداری ناپایدار از اراضی و تغییر کاربری اراضی در این زمینه موثر است، گفت: احداث سد، انحراف مسیر رودخانه و برداشت بی رویه آب می تواند در ایجاد این پدیده موثر باشد.
سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست همدان نیز در همین زمینه در گفتگو با مهر با تاکید بر این نکته که ریزگردها رابطه ای مستقیم با چالش آب دارد، بیان داشت: تا پیش از سال ۸۸ تصور بر این بود که ریزگردها تنها از عراق وارد کشور می گردد، درصورتی که در کشور نیز این مشکل به شکل منطقه ای و ناحیه ای وجود دارد.
سید عادل عربی با اشاره به تنش آب موجود در کشور، گفت: از بین رفتن زیستگاه های آبی، خشک شدن تالاب ها، عدم اصلاح الگوی کشت و وجود ۱۷ فروچاله در استان به دلیل عدم مدیریت مصرف آب باعث تشدید اثر ریزگرد ها شده است.
ریزگردها رابطه ای مستقیم با چالش آب دارد و نخستین ریزگرد ها در سال ۸۸ همزمان با خشک شدن تالاب های طبیعی استان همدان رخ داد.
وی با افزودن این مطلب که دیده شدن نخستین ریزگرد ها در سال ۸۸ و خشک شدن تالاب های طبیعی استان همدان در همان سال به هم مرتبط است، عنوان کرد: با وجود بارندگی ها در چند سال اخیر این تالاب ها احیا نشده است.
سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست همدان مسائلی نظیر چرای بیش از حد دام ها، کاهش میزان بارندگی ها، نابودی زیستگاه ها، خشک شدن تالاب ها و به دنبال آن افزایش بیابان زایی را از چالش های اساسی این حوزه برشمرد و گفت: تمام موارد یاد شده به شدت گرفتن موضوع ریزگردها دامن می زند.
عربی افزود: محیط زیست و منابع طبیعی باید به سمت رفع این چالش حرکت و به بهبود اوضاع کمک کند.
قائم مقام سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز با اشاره به وجود حدود ۱۲ میلیون هکتار بیابان در کشور، گفت: از این میزان شش میلیون هکتار بیابان فعال و دارای گرد و غبار شنی است.
محمدرضا ابراهیمی با اعلام اینکه در دشت شراء استان همدان نیز شرایط بیابانی وجود دارد، اظهار داشت: شناسایی وضعیت گذشته، شناسایی وضعیت موجود و پیش بینی وضع آینده در خصوص ریزگردها باید در دستور کار قرار گیرد.
وی ضمن ضروری دانستن ایجاد زیر ساخت های لازم و برنامه های اجرایی، فرهنگ سازی، آموزش و ترویج موضوع ریزگردها را برای عموم مردم لازم دانست و گفت: ایجاد یک فرهنگ عمومی نیازمند همت و تلاش عمومی است و رسانه ها نیز نقش بسزایی در آن دارند.
مدیر کل بحران استان همدان نیز در این خصوص با بیان اینکه پدیده ریزگردها درعین اینکه پدیده ای جدید است، بسیار تاثیرگذار نیز هست، اظهار داشت: ریزگردها مخاطره طبیعی است که در سال های اخیر به لیست پدیده های مخاطره انگیز کشور افزوده شده است.
علی مردان طالبی با بیان اینکه مخاطرات، طبیعی، انساز ساز و یا ترکیبی هستند، افزود: مخاطرات طبیعی به شکل ناگهانی و یا تدریجی رخ می دهند که ریزگردها و خشکسالی را می توان به عنوان یک مخاطره طبیعی تدریجی نام برد.
با توجه به نمودارهای کاهش بارش و افزایش درجه حرارت دما، خشکسالی از وضعیت بحران خارج و به شکل اقلیم در استان درآمده است.
وی با تاکید بر این مطلب که خشکسالی از وضعیت بحران خارج و به شکل اقلیم در آمده است، بیان داشت: بحران در شرایط خاصی رخ می دهد و با تغییر وضعیت به حالت نخست برمی گردد، اما با توجه به نمودارهای کاهش بارش و افزایش درجه حرارت دما شاهدیم که تغییر اقلیم در استان رخ داده است.
مدیر کل بحران استان همدان با بیان اینکه ریزگردها جزو مخاطرات انسان ساز صنعتی نیز هست، ادامه داد: از یک طرف با وجود آلاینده های صنعتی و از طرف دیگر مخاطرات ترکیبی که هم انسان و هم طبیعت عامل بروز آنند، پدیده تشدید می شود.
طالبی با اعلام اینکه در چرخه مدیریت بحران، پیش گیری، پیش بینی، آمادگی، مقابله، بازسازی و بازتوانی اقدامات گام به گامی است که صورت می گیرد، اذعان داشت: انجام مطالعات دقیق در خصوص شناسایی منشا ریزگردها، ارائه راهکارهای علمی، مطالعه پیرامون باروری ابرها به عنوان موثرترین راهکار، مدیریت انتقال آب، شناسایی عوامل تشدید کننده، ارزیابی وضعیت و رخدادها، ارتقا دانش تخصصی، فعالسازی کارگروه های علمی و تخصصی در این زمینه، ورود و نقش آفرینی تشکل ها و سازمان ها، ارزیابی میزان خسارت ها، بازسازی تالاب ها و اجرای برنامه های کوتاه مدت بصورت زمان بندی شده می تواند از راهکارهای موثر در مواجه با پدیده ریزگردها باشد.
با این تفاسیر آنچه مسلم است اینکه پدیده ریزگردها عامل مهمی در هدر رفتن خاک، وارد نمودن خسارات اقتصادی و از همه مهمتر عامل تهدید سلامت و زندگی انسان به شمار می رود و آثار ناخوشایندی همچون مشکلات بینایی، تنفسی، ریوی، آلودگی زیست محیطی و اختلال در سیستم های زمینی و هوایی را به دنبال دارند.
علاوه بر موارد یاد شده، ریزگردها تهدید گونه های گیاهی و جانوری نادر، گسترش نواحی بیابانی، خطر تحریق جنگل ها، افزایش تصادفات به دلیل کاهش دید، آلودگی منابع آبی، افزایش هزینه درمان خانوارها و کاهش کمی و کیفی محصولات دامی، کشاورزی و زنبورداری و غیره را به دنبال دارد.
بنا به اعتقاد کارشناسان شناسایی منبع و منشا ریزگردها، جلوگیری از قطع درختان، حفظ مراتع و پوشش های گیاهی طبیعی و مصنوعی، افزایش فضاهای سبز شهری و ایجاد کمربند سبز در اطراف شهرها، کنترل رواناب و مدیریت صحیح منابع آب، اختصاص حق آب به تالاب ها و رودخانه ها، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، تصویب و اجرای قوانین در رابطه با ریزگردها، تعامل با کشورهای همسایه در این خصوص، شخم زدن خاک در امتداد خطوط تراز و کرت بندی و کاشت خطی گیاهان در آن و غیره از راهکارهای مقابله با پدیده ریزگردهاست.
برهمین اساس انتظار می رود مسئولان و دستگاه های مسئول با رویکردی متفاوت از گذشته با هدف کاهش اثرات مخرب در خصوص پدیده ناخوشایند ریزگردها برنامه های لازم و ضروری را انجام داده و اقدامات موثری صورت گیرد.