دبیر طرح انتخاب پایتخت كتاب ایران، انتخاب ۱۰ شهر در مرحله نیمه‌نهایی این طرح و همچنین عدم راهیابی شهر بزرگی مثل تهران به این مرحله را یکی از دلایل توجه این جشنواره به نوآوری و خلاقیت در طرح‌ها دانست و گفت: همانگونه که در فراخوان اولیه اعلام کرده بودیم، برای ما برنامه‌های هر شهر و قابلیت اجرایی آنها از ویژگی‌های سخت‌افزاری شهرها مهم‌تر بود، ضمن اینکه درشهرهای کوچک علاقه‌مندی بیشتری نیز برای کشف و خلق ایده‌های تازه و همچنین اجرای آنها دیده می‌شود.
به گزارش خبرگزاری مهر، محمد سُلگی دبیر طرح انتخاب پایتخت كتاب ایران، طرحهای ارسال شده به این جشنواره را طرح‌هایی بدیع و نو و گاه فراتر از معیارهای جشنواره دانست و افزود: بسیاری از شهرها توانسته بودند از مشارکت سازمان‌ها و نهادهای غیرفرهنگی نیز برای توسعه کتاب و کتابخوانی استفاده کنند، از جمله مشارکت قوه قضاییه در زمینه تبدیل مجازات نقدی به خرید کتاب، مشارکت صنایع، استفاده از پتانسیل ورزش و یا استفاده از امکانات بومی مناطق از جمله دریا و ساحل.
وی با ارائه گزارشی از روند شکل‌گیری و اجرای این طرح یادآور شد: طرح پایتخت کتاب ایران در کنار جشنواره روستاهای دوستدار کتاب از چند ماه پیش از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری وزرات کشور، کمیسیون ملی یونسکو، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری، ستاد عالی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، بانک آینده، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، وزارت نفت، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور آغاز به کار کرد و طی فراخوانی از همه شهرها دعوت شد که آثارشان را به این جشنواره ارسال کنند.
سلگی افزود: در فراخوان این طرح، هم سوابق و فعالیت‌های قبلی هر شهر در زمینه کتاب و کتابخوانی مورد نظر قرار گرفت و هم طرح‌هایی که برای آینده ارائه می‌دادند، اگرچه تمرکز بر روی طرحهای آینده بیشتر بود.
دبیر طرح انتخاب پایتخت كتاب ایران شرایط لازم برای انتخاب طرح‌ها و برنامه‌های هر شهر را شامل مواردی از قبیل مشارکت همه اجزای صنعت نشر (پدیدآورندگان، ناشران، کتاب فروشان، کتابداران و...)، مشارکت سازمان‌های غیردولتی و دولتی مرتبط با کتابخوانی، حضور فعال هنرمندان، مفاخر و مشاهیر شاخص و محبوب و همچنین در نظر گرفتن طیف گسترده مخاطبان (از جمله زنان، کودکان و نوجوانان) دانست.
وی افزود: در این فراخوان چند ویژگی کلی نیز برای طرح‌ها در نظر گرفته شده بود؛ از جمله اینکه متناسب با نیازهای محلی، آیین‌های بومی و ارزش‌های دینی و ملی باشد، تأثیرات پایداری در ارتقای سطح فرهنگ کتابخوانی داشته باشد، از مشارکت مردمی و جلب پشتیبانی دستگاه‌های اجرایی برای تأمین هزینه‌ها استفاده کند، قابلیت الگوبرداری داشته باشد، تازگی و کیفیت در محتوا و شیوه اجرای آنها دیده شود، قابلیت و ضمانت اجرا داشته باشد، برآورد کلی از هزینه‌های برنامه ارائه شود، در برآورد مالی به تأمین منابع، بهره‌وری و کسب بیشترین تأثیر با کمترین هزینه توجه شود و همچنین گستره اجرای برنامه در سطح شهر، یا در سطح ملی و حتی بین‌المللی باشد.
سلگی ادامه داد: بر این اساس در مهلت مقرر یعنی تا آخر دی ماه، از ۶۳ شهر در ۲۲ استان کشور، ۳۸۴ طرح به دست ما رسید که داوری آنها از ابتدای بهمن ماه آغاز شد. داوری طرح‌ها هم در دو مرحله مقدماتی و نهایی انجام شدهکه داوران مرحله مقدماتی شامل هفت کارشناس از دبیرخانه جشنواره، وزارت ارشاد، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و همچنین وزارت کشور بوده‌اند. داوری نهایی طرح‌ها را نیز تیمی متشکل از شخصیت‌های فرهنگی، استادان دانشگاه و آشنا با مقوله کتاب بر عهده داشتند که اسامی آنها در مراسم پایانی اعلام می‌شود.
دبیر طرح انتخاب پایتخت كتاب ایران به انتخاب یک شهر به عنوان پایتخت کتاب ایران و دو شهر شایسته تقدیر از میان ۱۰ شهر راه یافته به مرحله نهایی و معرفی این سه شهردر مراسم اختتامیه اشاره کرد و یادآور شد: با انتخاب این شهرها کار ما تازه آغاز خواهد شد و برخلاف دیگر جشنواره‌‌ها که بعد از مراسم اختتامیه فعالیتشان به پایان می‌رسد، این مراسم برای ما آغاز روندی خواهد بود که همان اجرای طرح‌ها و برنامه‌های شهرهاست.
وی افزود: هدف اصلی ما توسعه کتاب و کتابخوانی و تحقق برنامه‌های این شهرهاست. به همین خاطر ضمن معرفی سه شهر، از برنامه‌های هفت شهر دیگر نیز غافل نخواهیم شد و طرحهای مناسب این شهرها را نیز اجرا خواهیم کرد. اگرچه قصد داریم از همه این ۶۳ شهر بخواهیم که طرحهای خود را اجرا کنند، چراکه قصد ما تنها انتخاب یک شهر نیست.
سلگی گفت: البته شهرها برای اجرای برنامه‌های خود نیازمند امکاناتی هستند که وزارت ارشاد و وزارت کشور در این زمینه همکاری‌های لازم را خواهند داشت و خود شهرها هم تلاش‌هایی را برای تأمین هزینه طرح‌ها از منابع داخلی خود آغاز کرده‌اند. ضمن اینکه صحبت‌هایی در خصوص اعطای حکم مشاوره به شهرداران و مدیران ارشاد شهرها از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین وزارت کشور انجام شده که در واقع از جوایز معنوی این جشنواره به شمار می‌رود.
به گفته وی، شهرهای راه‌یافته به مرحله نهایی طرح پایتخت کتاب ایران به ترتیب حروف الفبا عبارتند از اهواز، بوشهر، تبریز، شهرکرد، قم، کاشان، کرمانشاه، گنبد کاووس، نیشابور و یزد و مراسم معرفی پایتخت کتاب ایران و دو شهر شایسته تقدیر و همچنین معرفی ۱۰ روستای برگزیده جشنواره روستاهای دوستدار کتاب در کشور هم ساعت ۳ بعد از ظهر روز شنبه ۲ اسفند با حضور مقامات عالیرتبه کشوری و نیز فرهنگی در سالن قلم کتابخانه ملی ایران برگزار می‌شود.