به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب «سهروردی، افکار و آثار او: تأملی در منابع فلسفه اشراق» دیروز یکشنبه سوم اسفندماه با حضور غلامعلی حداد عادل، کریم مجتهدی مولف اثر، حسن سید عرب، نجفقلی حبیبی، سیما سادات نور بخش و مالک شجاعی جشوقانی در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.
حبیبی در ابتدای این نشست گفت: آنچه برای من در این کتاب خیلی مهم است و در تمام تحقیقاتی که درباره سهروردی منتشر شده نیست، یافتن رابطه سهروردی با فیلسوفان غرب است. همچنین تاکنون درباره سرنوشت فلسفه اشراق مطلبی بیان نشده است. مطالعه این کتاب نشان می‌دهد چگونه تفکر اسلامی سبب تحرکات در غرب شده و یافتن بن مایه‌های فکری فیلسوفان غرب از این راه راحت‌تر و کتاب از این بابت بسیار ارزشمند است.
حبیبی افزود: مجتهدی با نشانه‌گیری خاصی وارد داستان‌های تمثیلی سهروردی شده و پیوند فلسفه اسلامی با فلسفه غربی را نشان داده است. امیدوارم جلد دوم این کتاب در فصل‌هایی که مختصر است منتشر شود.
سید عرب نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه وقتی شنیدم این کتاب چاپ شده به دنبال پاسخ به این پرسش بودم که چرا استاد مجتهدی این کتاب را نوشته‌اند، گفت: البته عده ای ممکن است از این موضوع تعجب کرده باشند که به نظر من این تعجب محلی ندارد چون اگر کسی درک درستی از تاریخ فلسفه و وحدت تفکر فلسفی در تاریخ آن داشته باشد قائل به تفکیک حوز‌ه‌ها نیست، چون فیلسوف تاریخ فلسفه را یک جا درک می‌کند. اما قسم دوم سوال‌ها درباره این کتاب این است که بر ما چه شده که دکتر مجتهدی اشراق را به ما تذکر دادند که عهدمان را با آسمان از یاد نبریم؟
وی با بیان اینکه مجتهدی به گذشته برگشته و با سهروردی گفتگو کرده است یادآور شد: شایگان در کتابی که درباره کربن نوشته گفته است: اگر کربن از هایدگر به سهروردی رفت آیا می‌توان از سهروردی به هایدگر رفت؟ چاپ کتاب دکتر مجتهدی پاسخی به این سوال است. کتاب‌های مجتهدی ریشه در فلسفه ایرانی دارد و باید دید چه صدایی ایشان را فراخوانده که کتابی درباره سهروردی بنویسد؟ این کتاب در لحظه و حادثه نوشته شده و ما به تعبیر حافظ در دامگه حادثه به سر می‌بریم.
سید عرب با اشاره به اینکه این کتاب درباره عهد ما با اشراق است و اینکه مبادا به آغاز فصل سرد ایمان بیاوریم افزود: مبادا ما صبغه و پیشینه مان را در فلسفه از یاد ببریم. در کتاب ایشان همواره تذکری برای بیرون رفت از دامگه حادثه می‌بینیم. او می‌گوید در زمانه و عصر ما که به تعبیری مدرن است، سقفش کوتاه است، مهر و ماه ما غبار آلود است و همه چیز در استیلای عقل مدرن است مبادا انسان عهد خود را با اشراق فراموش کند.
وی تاکید کرد: این کتاب اهدا به ایرانیان فلسفه دوست است. در ساختار این کتاب به گونهای سهروردی توصیف شده که بدون شک امکان داشت به غیر از منظر فلسفی آن را گزارش کرد. تحلیل فلسفی از سهروردی لازمه کاری بود که استاد نجیب و متفکری مثل استاد مجتهدی می‌توانستند انجام دهند. این کتاب به طور برجسته‌ای از کتاب‌های دیگری که درباره سهروردی نوشته شده متمایز است چون این کتاب نگاهی مبتنی بر اندیشه ایرانی اسلامی و حتی شیعی دارد، تفسیر آن نیاز به تالیف کتاب دیگری در این باره دارد.
این عضو هیئت علمی دانشنامه جهان اسلام گفت: مجتهدی می‌توانست درباره ملاصدرا، ابن سینا و ... کتاب بنویسد اما وقتی درباره سهروردی کتاب می‌نویسد به این دلیل است که سهروردی نماینده اخص فلسفه ایرانی اسلامی است و گونهای از اندیشه فلسفی ایرانی اسلامی در این کتاب مطرح شده و در واقع این اثر احیای این فلسفه است.
سید عرب تصریح کرد: بیش از هر چیز دیگری تذکر ایشان به فلسفه اشراق برای من در کتاب جالب بود. اشراق مثل نفس کشیدن است نمی‌شود، یک بار نفس کشید و همیشه زنده بود. تنها متفکران هستند که این عهد را تذکر می‌دهند و تذکر عهد ما به این معنویت، امروز در کتاب دکتر مجتهدی صورت گرفته است. نوشتن این کتاب دل دردمند و عاشقی می‌خواهد که به تمام فراز و فرودهای این فرهنگ آشنا باشد. برای برون رفت از فضای کنونی تذکر این کتاب به فلسفه اشراق بسیار مهم است.
نوربخش نیز با بیان اینکه من نتوانستم نکته منفی از این کتاب دربیاورم گفت: کتاب از روشی استفاده کرده که قابل تأمل و راهگشا برای محققان این حوزه است. خود ایشان تجربه تدریس و نگارش ۵۰ ساله در کشور دارند و با مراکز مختلف علمی همکاری می کنند و برجستگی ایشان نخستین ویژگی ممتاز این کتاب است.
وی افزود: بنابراین این کتاب ثمره تجربیات دکتر مجتهدی است و از ادبیات و زبان رسا و روان بهره‌مند است و در عین حال قوی و سنجیده است. این زبان، کتاب را برای همه اقشار جامعه قابل استفاده می‌کند چون زبان فلسفه سخت است. تحلیل‌هایی که در بخش‌های مختلف این کتاب هست قابل تحلیل است. همچنین حفظ امانت از جهتی که ارجاع به منابع داده شده قابل تامل است و منابع به صورت مستقیم و غیر مستقیم آورده شده است. اهم افکار سهرودی نیز در کتاب آورده شده و از جهت فلسفه غرب و شرق مقایسه شده است.
نوربخش با بیان اینکه این اثر، یک پژوهش میان رشته‌ای است گفت: کتاب از جنبه‌های مختلف بررسی شده و ریشه‌های فکری سهروردی و سیر افکارش و تاثیر او بر حکمای بعد از خودش به ویژه ملاصدرا آورده شده است.
وی با اشاره به تفاوت این کتاب در طرح زندگینامه سهروردی با سایر آثار منتشر شده گفت: بخش نخست کتاب که زندگی نامه سهروردی در آن مطرح شده اهمیت ویژه‌ای دارد چون شاید کمتر در بین کتاب‌هایی که درباره سهروردی نوشته شده سفرهای او و علت‌هایش توضیح داده شده است.
وی تاکید کرد: در بخش زندگینامه سهروردی پردازش مطلب قابل توجه است. ما درباره سهروردی و زندگی‌اش منابع مختصری داریم اما وقتی مطالب در کتاب به نحوی در قالب تاریخی بیان می‌شود حاکی از تخیل قوی نویسنده دارد که با استفاده از آثار سهروردی زندگی وی را بازپروری و تفصیل داده است. در اینجا این مساله می‌تواند ویژگی‌های خاص سهروردی را برای ما شرح دهد و ما را به زندگی سهروردی نزدیک کند.
نوربخش گفت: در کتاب به مطالبی پرداخته شده که شاید کمتر درباره سهروردی مورد توجه قرار گرفته است. دورنمای وسیعی در کتاب از نوع اندیشه سهروردی در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد و کسانی که آشنایی کمی با سهروردی دارند می توانند از آن استفاده کنند. تحلیل مطالب در این کتاب موجب می‌شود که مخاطب بتواند ابعاد فلسفه اشراق و بخش‌های مجهول زندگی سهروردی را درک کند. همچنین در کل اثر یک جامعیتی دیده می‌شود و مطالب اساسی و بنیادی که یک دانشجو و محقق درباره سهروردی نیاز دارد در این کتاب طرح شده است.
این سهروردی پژوه، با بیان اینکه ما از جرئیات زندگی سهروردی اطلاعات دقیقی نداریم گفت: اما پروراندن این مطلب در بخش زندگینامه سهروردی در کتاب، ذهن خواننده را فعال می‌کند.
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: برخی زندگی سهروردی را به سه دوره جوانی، مشایی و اشراقی تقسیم می‌کنند و می‌گویند او در دو دوره آخر زندگی‌اش روش متفاوتی داشته است. برخی آثار او را به دوره مشایی و برخی دیگر را به دوره اشراقی منتصب می‌کنند. مجتهدی می‌گوید این تقسیم بندی را نمی‌پذیرم چراکه ما در آثاری که به اسم آثار مشایی سهروردی مشهور شده مثل تلویحات به نکاتی اشاره می‌شود که جنبه اشراقی دارد.
نوربخش یادآور شد: اگر کسی درباره سهروردی کار کرده باشد این تقسیم بندی را نمی‌تواند بپذیرد. خوابی که سهروردی درباره ارسطو می‌بیند کاملا جنبه اشراقی دارد. در کتاب «مشارع و مطارحات» هم عبارتی هست که نشان می‌دهد سهروردی می‌خواسته نشان دهد نسبت به آراء گذشتگان اطلاع دارد و اول می‌خواهد آن‌ها را تبیین و بعد نقدشان کند تا به مخاطب نشان بدهد که به مسائلی که نقد کرده اشراف دارد. در بخش منطق هم رویکرد سهروردی به همین صورت است.
وی با اشاره به اینکه همه آثار سهررودی هدف خاصی داشته است افزود: او توانایی درک گذشته را داشته و توانسته فلسفه خود را با شیوه جدیدی و به شکل جدیدی دربیاورد. او در مرحله بعد می‌تواند فراتر برود و موسس نحله جدیدی باشد.
نوربخش گفت: سهروردی یکی از شخصیت‌های اصیل فکری در اسلام و ایران است. او توانسته میان میراث و ابداع هماهنگی ایجاد کند. مجتهدی نیز توانسته این هماهنگی را در کتابش نشان دهد.