به گزارش خبرنگار مهر، این روزها در هر خانه ای را در اردبیل بزنید غوغایی از نونوار شدن و خانه تکانی برپا است. بانوان اردبیلی رسم دیرینه خانه تکانی را به مانند رسمی مقدس به جای می آورند و بسیاری از آن ها اعتقاد دارند بی توجهی به این رسم موجب می شود نه تنها سال آینده سالی پربار و متفاوت نباشد بلکه کدورت های امسال به عید نوروز گره بخورد.
با این وجود خانه تکانی در اردبیل که ذکر آن در کتاب های تاریخ نیز رفته ویژگی هایی متفاوت از خانه تکانی معمولی است. در اردبیل خانه تکانی با شور و شادی قابل توجهی با هدف آمیختگی با تازگی و نو نوار شدن طبیعت انجام می شود.
در این بین مژده عید را «تکم چی» ها به در خانه ها می برند و اهالی هر خانه به قدر وسع و توان خود مژده دهنده بهار را مورد محبت قرار می دهند.
روشنی امسال را به روشنی سال بعد گره بزن
مرحمت نادری در هر خانه تکانی شمعی روشن می کند. شمعی که از اسفند سال قبل باقی مانده است. او اعتقاد دارد با این کار روشنی امسال را به سال بعد گره می زند.
در اغلب خانه های اردبیلی چراغ یا شمع روشن کردن نه با هدف صرفا تزئین سفره هفت سین بلکه با هدف افزایش روشنایی به شکل نمادین انجام می شود. بطوریکه این رسم در روزهای چهارشنبه سوری و روز عید نیز تداوم دارد و برخی بانوان معتقدند چراغ خانه در چهارشنبه سوری که روز وداع با تاریکی و غم و ناخوشی است باید روشن باشد.
بسیاری معتقدند وقتی طبعیت از مرگ زمستانی خود بر می خیزد اگر آدمیزاد در این نونوار شدن همراه طبیعت نباشد سالی پربار در انتظارش نخواهد بود.
هر مردگی و ماندگی را پاک کن
خانه تکانی عید فرصتی برای سر زدن به تمام گوشه ها، کنج ها، کمدها، اتاق ها و قسمت های خانه است.
زهرا محمد زاده می گوید هر ماندگی باید در عید پاک شود. هر چیز به درد نخور دور ریخته شود و هر کثیفی پاک شود. او اضافه می کند: شگون ندارد آدم یک سال دیگر را با وسایل کهنه و به درد نخور آغاز کند.
گفته های این شهروند ما را به یاد اصل مهم «فنگ شویی» می اندازد که تاکید دارد استفاده نادرست از اشیا بعد از مدتی تولید انرژی منفی می کند.
با این وجود در ذهن برخی بانوان این سنت طور دیگری تعبیر می شود به ندرت بانوانی هستند که معتقدند با نو شدن سال باید اسباب و اثاثیه نونوار شود.
وقتی از محمد زاده در این خصوص می پرسم می گوید: هر خانواده باید به وسع مالی خود فکر کند و نباید اول سال با بدهی و فشار مالی شروع شود.
در واقع تاکید این شهروند برای نونوار کردن وسایل خانه زدودن آلودگی ها و دور ریز به درد نخور ها است.
خانه باید بوی عید بدهد
برخی بانوان اردبیلی عادت دارند خانه تکانی را از جارو کردن بخشی از کوچه و درب جلوی خانه آغاز کنند. هر چند این رسم به نوعی میزبانی و استقبال از نوشدن را تداعی می کند اما با تغییر سبک زندگی و افزایش آپارتمان نشینی این سنت کمتر از قبل مشاهده می شود.
با این وجود خانه تکانی تا حدی که تمام گردو خاک ها، لکه ها، زباله ها و آلودگی ها زدوده شود تداوم یافته و برخی بانوان می گویند خانه باید بوی عید بدهد.
خانه تکانی در اردبیل از یک ماه مانده به عید و معمولا از ابتدای اسفند ماه آغاز می شود و به تعبیر «بابا صفری» در کتاب «اردبیل در گذر گاه تاریخ» تا ۱۵ روز تمامی خانه ها پاکیزه شده و در هیچ خانه ای لباس نشسته باقی نمی ماند.
بابا صفری در کتاب خود به خرید لباس نو در ایام عید اشاره کرده است. رسمی که همچنان پابرجاست و هر خانواده به وسع خود علاوه بر نونوار کردن خانه در خرید لباس نیز اقدام می کند.
در گذشته با نزدیک شدن ایام عید کار و بار پارچه فروشان، بقالان، خیاطان و... رونق می گرفت. هر فردی حتی شده یک تکه از لباس خود را نونوار می کرد. لباس های نو با دقت و مراقبت نگه داری می شد و در چهارشنبه سوری و روز عید به تن می شد.
شراکت همسایه ها در خانه تکانی
برخی بانوان در این ایام قالی ها را در فضای آزاد می تکاندند و برخی با همکاری و مشارکت دیگر اعضای خانواده و حتی همسایگان قالی ها را می شستند.
نکته قابل توجه در خانه تکانی ها مشارکت است. معصومه نصرتی می گوید در گذشته کمک به همسایه برای خانه تکانی امری کاملا عادی بود. همسایه ها جمع می شدند و خانه به خانه را تمیز و پاکیزه می کردند.
وی به یاد دارد به خصوص اگر کسی بیمار بود و یا بانویی باردار بود و یا در خانه ای عزیز از دست رفته داشتند برای کارهای خانه تکانی دیگران کمک می کردند.
مشارکتی که نصرتی از آن می گوید خود عاملی برای محبت و خیر اندیشی بوده و در واقع استقبال از بهار را با مهر و محبت بین همسایگان و اعضای خانواده آسان می کرده است.
این شهروند می گوید در خانه تکانی مردهای خانه نیز کمک می کردند و اینطور نبود که خانم ها به تنهایی مجبور باشند خانه تکانی کنند.
زمزمه مژده عید در گوش خانه ها
از یک ماه مانده به عید که صدای خانه تکانی در شهر پیچیده تکم چی ها نیز از راه می رسند. تکم چی عروسک چوبی به شکل حیوان چهار دست و پا بر روی یک صفحه فلزی را در دست می گیرد و با رقصاندن آن و خواندن اشعاری آمدن بهار را در گوش شهر زمزمه می کند.
تکم از سنن دیرینه و باستانی در این شهر محسوب می شود و با وجود اینکه حضور تکم چی ها در اردبیل رونق سابق را ندارد اما زیبایی و اصالت این سنت همچنان پابرجاست.
تا چهارشنبه سوری بانوان اردبیلی خانه تکانی خود را به پایان می رسانند و منتظر «بایرام پایی» می مانند. بایرام پایی یا عیدی معمولا از خانه پدر و برادر به خانه دختر فرستاده می شود و با این وجود هدیه تبریک عید می تواند از سوی هر یک از اقوام به دیگری داده شود.
بانوان اردبیلی خانه های خود را نونوار می کنند تا سال جدید بهتر و پربارتر از سال قبل آغاز شود، گره های زندگی گشوده شود و آرزوها محقق شود.
.............................
گزارش: ونوس بهنود