به گزارش خبرنگار مهر، استان مازندران به دليل شرايط آب و هوايي مساعد و پوشش گياهي وسيع و دارا بودن بيش از يك ميليون و دويست هزار هكتار مرتع و بيش از ۸۰۰ هزار هكتار جنگل رويشگاه طبيعي و محل پرورش انواع گونه هاي متنوع گياهان دارويي است.
بطوريكه براساس نتايج بدست آمده از ۸ هزار گونه گياهي شناسايي شده در ايران دوهزار گونه در مازندران وجود دارد و سالانه ۱۶۰۰ تن گياهان داروئي در اين استان برداشت مي شود اما متاسفانه اين استان با اين شرايط و ويژگي هاي منحصر به فرد در زمينه گياهان دارويي از عدم فرآوري مناسب، فقدان بسته بندي مناسب و بازار نامساعد گياهان داروئي و تعداد بسيار كم كارخانجات مرتبط با توليد گياهان دارويي رنج مي برد.
گیاهان دارویی منابع غنی ژنتیکی هستند
دانشجوی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه گیاهان دارویی از منابع غنی ژنتیکی و یکی از ارزشمندترین سرمایه ملی کشور بحساب می آید، گفت: در حال حاضر گونه های از گیاهان دارویی بدلیل فشارهای وارده بر منابع طبیعی، در خطر انقراض قرار دارند و تاکنون بسیاری از گونه های ارزشمند منقرض شدند.
سید زینب اسماعیل پور در گفتگو با خبرنگار مهر، استفاده مکرر و بی رویه از سموم شیمیایی بدلیل پایداری بالا، عدم بازگشت کامل به چرخه حیات، ایجاد نژادهای مقاوم از عوامل بیماری زا، اثرات سوء زیست محیطی و تهدید سلامت انسانها را از چالش های امروز بخش کشاورزی عنوان کرد.
وی بیان کرد: امروزه با پیشرفت های حاصل از شیمی آلی و تحولات چشمگیر در روش های استخراج، تخلیص و تعیین ساختمان ترکیبات طبیعی گیاهان ارزش داروهای حاصل از منابع گیاهی روز به روز آشکارتر شده است.
این دانشجوی گروه زراعت و اصلاح نباتات با اشاره به اینکه تجربه نشان داده که داروهای شیمیایی با تمام کارایی قابل توجه عوارض نامطلوب و ناگوار بسیاری بهمراه دارند، افزود: با توجه به افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی در اثر مصرف داروهای ضد میکروبی جهت پیشگیری و درمان عفونت ها و همچنین عوارض جانبی و اثرات سوء متفاوت آنها مطالعه بر روی گیاهان دارویی بمنظور کشف منابع جدید دارویی بر علیه عفونت های باکتریایی که فعالیت ضد میکروبی از خود نشان می دهند؛ ضروری بنظر می رسد.
هر ساله بخش قابل توجهی از تولیدات گیاهی در اثر بیماری ها و آفات از بین می روند
اسماعیل پور با بیان اینکه هر ساله بخش قابل توجهی از تولیدات گیاهی در اثر بیماری ها و آفات از بین می روند، اذعان داشت: استفاده مکرر و بی رویه از ترکیبات شیمیایی علاوه بر آلودگی محیط زیست موجب پدیده مقاومت در برابر آفت کش ها شده است و در نتیجه پتانسیل خسارت آفرینی عوامل بیماری زا را بشدت افزایش می دهد.
وی تصریح کرد: هر چند کنترل عامل بیماری زا با استفاده از آفت کش ها در بخش کشاورزی سودمند است ولی می تواند موجب ایجاد بیماری ها و حتی مرگ در انسان ها شود.
اسماعیل پور استفاده از ترکیبات طبیعی در کنترل آفات و بیماری های گیاهی را یکی از راهکارهای کاهش مخاطرات زیست محیطی عنوان کرد و گفت: ادویه هاٰ، روغن ها و اسانس ها بدلیل استفاده در درمان بسیاری از بیماری ها در قرن های متمادی و عوارض جانبی نادر بعنوان یک ماده سالم و کم خطر تلقی می شوند.
وی خاطرنشان کرد: گیاهان دارویی بعنوان یک منبع مهم از ترکیبات فعال زیستی مورد توجه بوده است.
همچنین دانشجوی دکتری علوم مرتع دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینکه ایران بدلیل پستی و بلندی های فراوان اقالیم مختلف از تنوع زیستی بالایی برخوردار است گفت: این تنوع، دامنه وسیعی از سودمندی های مستقیم و غیر مستقیم را در مقیاس محلی و جهانی در پی دارد.
فعالیت انسان منجر به خسران به زیست بوم ها شده است
ستاره باقری در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: متاسفانه بسیاری از فعالیت های انسان منجر به خسران بی سابقه ای به زیست بوم ها گردیده که بدین ترتیب استواری، دوام اکوسیستم، مهیا سازی کالا و خدمات را تهدید می کند.
ستاره باقری اذعان داشت: تنوع زیستی و اکولوژیکی موجود در اکو سیستم مرتع بطور مستقیم تحت تاثیر ویژگی های رویشی و تنوع گونه های گیاهی آن قرار دارد که علاوه بر زنجیره غذایی اصلی بعنوان سپر حفاظتی همواره پایداری این اکوسیستمی را تضمین می کند.
وی با بیان اینکه آنچه امروزه بر اهمیت تنوع زیستی می افزاید نقش آن در حفظ ثبات اکوسیستم هاست؛ اظهارداشت: حضور گونه های بیشتر در یک منطقه ساختار پیچیده به اکوسیستم طبیعی خواهد داد و در نتیجه این اکوسیستم نشان دهنده پایداری بیشتر آنهاست.
این دانشجوی دکتری با بیان اینکه هر گونه تغییر در تنوع زیستی ثبات جامعه را تغییر می دهد؛ افزود: تغییر در ثبات جامعه تنوع زیستی را تحت تاثیر قرار می دهد.
اثرات پیچیده از دست دادن تنوع زیستی
باقری با اشاره به اینکه اثرات از دست دادن تنوع زیستی در جوامع و اکو سیستم ها پیچیده است؛ تصریح کرد: با توجه به اثرات غیر مستقیم و بازخوردهای ایجاد شده ناشی از دست رفتن تنوع گونه ای؛ تغییراتی در ثبات جامعه؛ بهره وری و تعاملات شبکه های غذایی ایجاد می شود.
وی به گیاهان مهاجم در تنوع زیستی اشاره و اذعان داشت: گیاهان مهاجم در چراگاهها کیفیت؛ تولید علوفه و عملکرد دام را کاهش و هزینه های بسیاری را از نظر مدیریتی به بهره برداران تحمیل می کند.
باقری یکی از راههای کاهش گیاهان مهاجم در چراگاهها را حفاظت؛ نگهداری تنوع زیستی و تولید گیاهان عنوان کرد و در خصوص کنترل گیاهان مهاجم؛ اذعان داشت: اثرات مستقیم و غیر مستقیم گونه های مهاجم بر سلامت طبیعت رو به افزایش و آسیب های آنها اغلب غیر قابل بازگشت هستند.
باقری تصریح کرد: این اثرات بوسیله تغییرات جهانی و آشفتگی های فیزیکی و شیمیایی بر روی گونه ها و اکوسیستم فاجعه باری دارند.
وی سیستم اطلاع رسانی جهانی برای بررسی زیست شناسی و کنترل گیاهان مهاجم ضروری دانست و گفت: حفاظت و نگهداری از تنوع زیستی در اکوسیستم های مختلف ممکن است به اصلاح کمیت و کیفیت پوشش گیاهی کمک و در نهایت منجر به افزایش پایداری در اکوسیستم ها شود.
دانشجوی دکتری علوم مرتع نیز با بیان اینکه مرتع یک اکوسیستم طبیعی است که در برگیرنده منابع عظیمی از ذخائر ژنتیکی و تنوعی از گونه های گیاهی است؛ افزود: این گوناگونی زیستی؛ متضمن پایداری مرتع در مقابل عوامل متغیر محیطی و زیستی است.
باقری یکی از راههای اهداف مدیریت منابع طبیعی را حفظ تنوع زیستی در اکوسیستم های طبیعی عنوان کرد.
وی با بیان اینکه رویشگاههایی که تنوع زیستی بیشتری دارند؛ پایداری بیشتری در برابر تغییرات خواهند داشت و یک اکوسیستم پایدار و پویا محسوب می شوند؛ اظهارداشت: برای مبارزه با این گونه ها کشورها باید در استراتژی ملی حفظ تنوع زیستی کشور خود گونه های مهاجم را مورد توجه قرار دهند.
باقری تصریح کرد: احیاء اکولوژی یک بخش اصلی از برنامه های حفاظت و توسعه پایدار در سراسر جهان است که موجب ترمیم آسیب های زیست محیطی و بهبود وضعیت آنها می شود.
همچنین استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری گفت: وجود نباتات سمی در مراتع یکی از مسائل مهم در مرتعداری است که باید به آن توجه بیشتری شود.
شناسایی ۹۱ گونه سمی در مراتع نور
رضا تمرتاش در گفتگو با خبرنگار مهر، نتایج بررسی پوشش گیاهان سمی در منطقه شهرستان نور را ۹۱ گونه سمی اعلام و بیان کرد: معمولا گیاهان سمی به تعداد و مقدار کم جزء ترکیبات پوشش گیاهی در اغلب مراتع وجود دارد ولی تعداد آن در مراتع تخریب یافته به مراتب بیش از مراتع خوب است.
تمرتاش تصریح کرد: این گیاهان به رقابت با گیاهان مرتعی پرداخته و موجب مسمومیت و مرگ و میر انواع مختلف دام ها می شود.
همچنین عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران با بیان اینکه مراتع یکی از منابع عمده تولید در کشور بوده است؛ گفت: مراتع اثراتی در تولید محصولات دامی و جمعیت قابل توجهی نیز از طریق اشتغال به حرف دامداری وابسته به مراتع هستند.
محمد اکبر زاده با اشاره به اینکه مراتع اثرات بسیار گسترده ای بر پایداری منابع تولید در سایر بخش ها بویژه بخش هایی که تولیدات وابسته به منابع آب و خاک دارد؛ اظهارداشت: مدیریت مراتع بصورت های مختلف در ادوار گذشته و حال صورت می گرفته و می گیرد؛ هر یک از الگوهای مدیریتی بکار گرفته شده اثرات خاصی در جهت بهبود و تخریب مراتع در پی داشته و دارد.
وی مرتعداری را یکی از فعالیت های اقتصادی متداول در کشور عنوان کرد و افزود: علارغم اینکه یک موضوع فعالیت می باشد ولی در قالب الگوهای مختلفی توسط اشخاص؛ دستگاههای دولتی و تعاونی ها مورد برنامه ریزی قرار می گیرد.
دانشجوی دکترا بیان کرد: طرح های مرتعداری، اسکان عشایر، تعاونی های مرتعداری، مدیریت سنتی عشایر؛ مدیریت بهره برداران روستایی از مراتع حریم روستاها و در سطحی محدودتر مدیریت نهادهای دولتی مانند بنیاد مستضعفان و جانبازان از جمله الگوهای مختلف که با شیوه خاص؛ مدیریت خود را بر مراتع اعمال می کند.
مازندران معدن گیاهان دارویی مفید و ضروری
اکبرزاده با بیان اینکه علارغم تلاش های صورت گرفته اثر بخشی الگوهای مختلف در حد قابل قبولی هدف بهبود وضعیت مراتع کشور را محقق نساخته است؛ افزود: مطرح شدن موضوع تعادل دام و مرتع طی چند سال اخیر و نهایتا تدوین طرح ملی آن که بعد از جلسات متعدد در سطح ادارات کل منابع طبیعی استان ها و ادارات ستادی موضوعیت یافته که این بیانگر جوابگو ببودن اقدامات قبلی است.
در حال حاضر مازندران به عنوان معدن انواع گل و گياهان دارويي مفيد و ضروري براي درمان انواع بيماري ها به شمار مي رود كه برخي از گياهان فقط خاص استان مازندران است.
گياهان دارويي از قبيل بومادران، موره، رازيانه، شيرين بيان، گل گاوزبان، آويشن، پونه و دهها و صدها گياه داروئي ديگر تنها گوشه هايي از قابيلت هاي مازندران در زمينه گياهان دارويي محسوب مي شوند كه توجه نكردن به توليد آن از طريق روش هاي صنعتي و عدم بسته بندي مناسب سبب مي شود تا از اين ظرفيت بسيار مهم و اساسي آنگونه كه شايسته است استفاده نشود.