به گزارش خبرنگار مهر، «رحمان آفتابی آذر» هنرمند پیشکسوت مسگری آخرین بازمانده بازار مسگران اردبیل بود که در سکوت مطلق نهادهای متولی با کوله باری از مشکلات و دغدغه های رفته بر هنر ترک این دنیا گفت.
آفتابی آذر با ۸۷ سال سن بیش از ۷۰ سال در هنر مسگری فعالیت داشت و در بازار مسگران با تلاش و کوششی وصف ناشدنی آخرین نواهای چکش مسگری را زنده نگاه داشته بود.
بازار مسگران راسته ای از بازار تاریخی اردبیل زمانی بیش از ۶۰ مسگر را در خود جای داده بود و به قدمت تاریخی بیش از دو قرن هنر مسگری خود افتخار داشت.
تا جایی که به جای عرضه تولیدات ظروف مسی سایر استان ها مسگران اردبیل خود نیاز مصرف داخل استان را تامین می کردند و علاوه بر این حرفها از زیبایی و ادراک در تولیدات خود به یادگار می گذاردند.
این روزها بازار مسگران داغدار آخرین بازمانده خود است که تا جان در بدن داشت از هنر اصیل دست نکشید.
بی توجهی به نیازهای هنرمند تا آخرین نفس ها
دو سال قبل خبرگزاری مهر در گزارشی تحت عنوان «غربت تنها بازمانده هنر اصیل اردبیل/ شمارش آخرین نواهای چکش مسگری» در پی گفتگو با این هنرمند به شرح حال وی پرداخت.
در آن مقطع آفتابی آذر از بی توجهی نهادهای مسئول به هنرهای دست گفت و از وضعیت نامطلوب معیشت هنرمندان ابراز گله مندی کرد.
زمانی که با این هنرمند مصاحبه می کردیم ۸۵ سال عمر را سپری کرده بود و بدون کمترین تسهیلات، بیمه و حمایت های معنوی در مغازه کوچک خود امرار معاش می کرد.
آفتابی آذر در پاسخ به این سوال که آیا کسی به شما سر می زند، گفته بود که تا به امروز بارها به مغازه ام آمده اند برای فیلم و عکس و صحبت که بی تاثیر بوده و هیچ تغییری در این هنر بوجود نیاورده اما از سوی میراث فرهنگی حتی یکبار به سراغ من نیامده و صحبتی با من نشده است.
برگزاری یادبود صلاح نبود!
دو سال از بیان این جملات سپری شد ولی تغییر وضعیت هنر مسگری و هنرمندان این رشته بی نتیجه ماند. در این دو سال نه تنها گرهی از معیشت هنرمند باز مانده گشوده نشد بلکه هنر، ضایعه مرگ وی را در بی توجهی و سکوت مسئولان متحمل شد.
تا جایی که در پی جویایی دلیل بی توجهی به این هنرمند معاون صنایع دستی میراث فرهنگی استان اردبیل گفت: در پی گزارش خبرگزاری مهر ما یک بار با مدیریت وقت به منزل این هنرمند رفتیم و به وی هدیه ای هم دادیم.
علیرضا دباغ عبداللهی دلیل عدم برگزاری یک مراسم یادبود برای آخرین بازمانده یک هنر اصیل را اینطور عنوان کرد که بعد از فوت این هنرمند برگزاری مراسم یادبود صلاح نبود!
وی افزود: برگزاری یادبود شاخصه هایی می طلبد که این هنرمند حائز برخی از آنها نبود و به همین دلیل ما یادبودی برگزار نکردیم.
بیمه ای که عمر هنرمند آن را به خود ندید
اظهارات این مسئول صنایع دستی استان آنجا شنیدنی است که می گوید تنها حمایت از هنرمند صنایع دستی پوشش بیمه وی است. موضوعی که البته بارها پیگیری شده تا شاید گره بیمه پیشکسوتان هنرمند گشوده شود.
با این وجود به گفته معاون صنایع دستی میراث فرهنگی استان، قانون بیمه هنرمند بالای ۵۰ سال را اجازه نمی دهد و از سال ۹۲ استان اردبیل اجازه چنین بیمه ای را ندارد.
این مسئول اضافه می کند برای بیمه پیشکسوتان باید وزارت ارشاد تائید پرونده کند و ارشاد استان هنرمندان خود را معرفی می کند و در این خصوص همکاری مشاهده نمی شود.
این ها دعواهای بروکراسی اداری است که آفتابی آذر و هنرمندان بسیاری را با قلبی شکسته و دستی خالی تنها گذاشت و در این میان گوهرهای هنرهای دستی اردبیل یکی پس از دیگری قرار است در ناتوانی مسئولان در حل مشکلات و دغدغه های هنرمندان از دست بروند.
سرنوشت گنگ و مبهم هنر مسگری در اردبیل
نگرانی آفتابی آذر بیش از وضعیت معیشت خود از سرنوشت این هنر بود و وی تاکید داشت که ای کاش کسی بار این صنعت را پس از او به عهده می گرفت.
با این وجود اراده ای که بازار مسگری را احیا کند و نگذارد فروشگاه های اردبیل پر شود از تولیدات سایر استان ها و البته محصولات چینی به نظر نمی رسد وجود داشته باشد.
این مسگر زمانی مغازه خود را برای همیشه ترک گفت که خود تعمیر ظروف مسی بقعه شیخ صفی الدین را در ذهن به یادگار داشت و با این وجود جلوی دیدگان دست هایی که توانمند بودند ضایعات مسی از اردبیل خارج می شد و بعد از ساخت ظروف به قیمت گزاف به بازار اردبیل باز می گشت و این روال همچنان ادامه دارد. چرا که بی توجهی در حمایت از مسگران هنرمندی در این عرصه باقی نگذارده است.
هر چند دباغ عبداللهی معتقد است صلاحی در یادبود این هنرمند نبود اما باید پرسید برنامه میراث فرهنگی استان اردبیل برای احیای این هنر به چه ترتیبی خواهد بود؟ و آیا بی مهری رفته به هنرمندان آن گریبان گیر خود هنر مسگری نیز خواهد شد؟
این سرنوشت گنگ تنها گریبان گیر هنر مسگری نیست و در سایر هنرهای اصیل نیز دیده می شود. افتخار مسئولان در پشت تریبون همواره این بوده است که از ۱۶۰ هنر دستی در کشور ۵۸ مورد در استان اردبیل وجود دارد و غنای هنرهای دستی در این استان بی نظیر است.
اما این افتخار محدود به ذکر همین دو جمله شده است بطوریکه با تاکید و سیاست گذاری ویژه بر روی بافته های دستی که خود جای سوال است، سایر هنرهای دستی در اردبیل کمرنگ است و بسیاری را حتی کهنسالان به سختی به یاد می آورند.
علاوه بر این حتی یک بازار صنایع دستی مناسب برای عرضه تولیدات هنرمندان و معرفی آن به گردشگران وجود ندارد و بازار صنایع دستی بقعه شیخ صفی نیز در واقع کم کم رنگ و روی فروشگاه های صنایع دستی که تولیدات خود استان را نیز شامل نمی شوند به خود می گیرد.
هنر اردبیل داغدار سرمایه های از دست رفته ای است که به سادگی می شد آن ها را حفظ کرد. آفتابی آذر با نگرانی از سرنوشت ناخوش هنر این استان از میان ما رفت. آیا هنر اردبیل داغ دیگری را از غفلت تجربه خواهد کرد؟
گزارش: ونوس بهنود