به گزارش خبرنگار مهر، مراسم معرفی چهارمین جلد «خواب آشفته نفت» نوشته محمدعلی موحد، عصر دیروز سه شنبه ۱۳ اسفند با حضور نویسنده اثر، علی میرزایی و مهدی فیروزان در فروشگاه مرکزی شهر کتاب برگزار شد.
فیروزان مدیرعامل شهر کتاب در ابتدای این نشست گفت: استاد موحد نیازی به معرفی ندارد و همه چه برزگ و چه کوچک مان، با تنوع حوزه های دانش و اندیشه که ایشان در آن ها کار کرده اند، آشناییم و به داشتن چنین شخصیتی در کشورمان می‌بالیم. ارزش کتاب «خواب آشفته نفت» به حدی است که چند گروه تمایل به معرفی آن داشتند. از این گروه ها، حداقل ۳ نهاد را به خاطر دارم که یکی از آن ها، شهر کتاب بود. نکته دیگر این که، این اثر، ارزش ناگفته دارد و آن هم مربوط به زنده یاد محمد زهرایی است.
وی افزود: آن چه، این کتاب را برای من ارزشمند کرده، این است که آخرین کاری است که مرحوم زهرایی روی آن کار می کرده است. دقت پایان ناپذیر زنده یاد زهرایی روی کتاب هایی که چاپ می کرد، هم درسی برای اهالی کتاب بود و هم یک مدرسه برای تاریخ نشر کتاب کشورمان. زهرایی به نوآوری هایی دست زد و نوع جلد و قلاف کتاب ها را تغییر داد. او در زمان جنگ تحمیلی که ماغذ مرغوب وارد کشور نمی شد، از آن کاغذها به عنوان روکش کتاب استفاده کرد و این کار را ثبت کرد. وجه مهم دیگر این کتاب، این است که زهرایی آن را آماده کرد و آخرین کتاب زهرایی است.
فرایند توسعه، تعطیلی بردار نیست
مدیرعامل شهر کتاب ادامه داد: نکته بعدی درباره مرحله سوم توسعه شهر کتاب است که در این مرحله، نفس توسعه را در نظر دارد. توسعه تنها پدیده ای است که حاصل یک فرایند همگانی است، نیابت پذیر و تعطیلی بردار هم نیست. گاهی وقتی به چین و شکن صورت استاد موحد نگاه می کنم، می بینم نشانه از توسعه دارد. در چارچوب تفکر توسعه، یکی از منابع جدی مطالعه، کتاب «خواب آشفته نفت» است. اولین قراردادی که در قرن بیستم بسته می شود و ارزش جهانی دارد، قرارداد دارسی است. این قرارداد به مثابه تغییر در مناسبات زندگی جهان است. اگر بخواهیم همه تغییرهای جهان معاصر را بررسی کنیم، می توان این کار را در چاه‌های نفت انجام داد. یعنی این مسائل ریشه در نفت داشتند.
فیروزان گفت: به کتاب، «خواب آشفته نفت» برگردم. بخشی از مطالب این کتاب مربوط به ایران است اما با مطالعه کتاب، جهان را هم می‌توان دید و به استاد موحد هم گفتم که این کتاب، مخاطبی فراتر از ایران دارد. هر ایرانی، ناگزیر باید با تاریخ نفت آشنا شود. چون آشنایی با اتفاقات و پیش زمینه‌ها مهم است. نمی‌دانم چرا این اسم، ولی نفت همیشه برای ما خواب آشفته آورده است.
وی افزود: این خواب آشفته هم برای مردم ایران به ارمغان آمده هم برای بانیان قراردادهایی چون رویتر و دارسی. اگر به تحولات و قراردادهای مربوط به نفت در ایران نگاه کنیم، متوجه می شویم نفت به اندازه استفاده از عقل ایرانی، اهمیت داشته است. به همین دلیل این کتاب باید ترجمه شود. چون می تواند یک راهنمای خوب باشد.
علی میرزایی مدیرمسئول نشریه نگاه نو نیز در این برنامه گفت: من تمام آثار استاد موحد را از زمانی که در دانشکده حقوق بودم، خوانده ام. تصورم این است که موحد، یک چهره استثنایی در این حوزه، در کشورمان است و فرد دیگری نداریم که به چنین حوزه هایی تا به این حد پرداخته باشد. این کتاب آقای موحد، سنگ بنایی برای دوره دوم نشر کارنامه است. اکنون محمد زهرایی دور از ما ایستاده و ما را نگاه می کند که داریم چه می کنیم.
زهرایی معتقد بود کتاب باید شلاق بخورد
این فعال مطبوعاتی در ادامه گفت: ۲ فصل از این جلد کتاب «خواب آشفته نفت» را پیش از چاپ خواندم. وقتی هم که چاپ شد، وقتی آن را به دست گرفتم، ۱۲۰ صفحه اش را خواندم. استاد موحد با این کتاب، یک چشمه دیگر رو کرده که خودش هم نمی داند و این استثنایی است. و آن چشمه این است که زبان تاريخ‌نگاری صنعت نفت و علم حقوق را به زبان مردم نزديك كرده است. یکی از دلایل فراری بودن مردم از کتاب، بد نوشته شدن کتاب هاست.
میزاریی افزود: ما ویراستار کم داریم و همان تعداد ویراستاران خوب را هم ناشران باور ندارند. اما مرحوم زهرایی به ویراستار اعتقاد داشت. یک بار زهرایی به من گفت ۱۰۰ هزار تومان به تو می دهم تا در مجله ات، کتاب های نشر من را شلاق بزنی! چون کتاب باید شلاق بخورد!
وی گفت: زبانی که آقای موحد در این کتاب به کار برده، من را شگفت زده کرد. اکثر جمله ها خبری و کوتاه هستند. این که آقای موحد از زبان ساده استفاده کرده، به این معنی نیست که به جای «برای این که» از عبارت «واسه ی این که» استفاده کند. آقای موحد این کار را نکرده است. به عبارت دیگر او تقلب نکرده است. کتاب، تیترهای کوتاه و مختصر و مفیدی دارد که نمونه ای از آن ها «رضاخان و دلبری از روحانیون» است. کتاب از این تیترها زیاد دارد که در عین کوتاهی، حاوی مفاهیم زیادی هستند.
این گونه نوشتن راحت نیست
میرزایی با اشاره به جملات ثقیل و سنگین نثر نویسنده‌ای چون سید حسن تقی زاده، گفت: کتاب «خواب آشفته نفت» را هر ایرانی، در هر جایی می تواند بخواند و برایش قابل فهم است. اما نمونه ای که از نثر تقی زاده خواندم و این همه طول کشید، تنها یک جمله بود. بعضی از دوستان نویسنده، به گونه ای می نویسند که اصلا نمی شود، آن را خواند. حالا با اشاره به نثر آقای موحد می گویم، این گونه نوشتن راحت نیست. بعضی فکر می کنند از فردا می رویم و این گونه می نویسم. نه این طور نیست! هایزنبرگ دانشمند برنده جایزه نوبل فیزیک جمله ای دارد که می گوید: دانشمندی که نتواند کشف علمی خود را برای آبدارچی اش توضیح بدهد، دانشمند نیست.
مدیرمسئول نشریه نگاه نو با اشاره به کتاب «خواب آشفته نفت» گفت: به عنوان یک مریض ادبیات فارسی می گویم که نثر این کتاب بی همتاست. تا پیش از این، نثر ابراهیم گلستان را در این جایگاه می دانستم؛ نثری که به نزدیک ترین نثر به مردم است ولی مبتذل نیست. یعنی دارای آن تفکری نیست که زمانی عده ای از مسئولین داشتند و فکر می کردند هر چقدر کوچه بازاری تر حرف بزنند، به مردم نزدیک ترند. خیر! مردمی بودن این نیست. این کتاب، یک دیباچه هم دارد که همه آن هایی که کار اقتصاد می کنند و در این رشته تحصیل می کنند، باید آن را بخوانند تا بدانند و بفهمند اقتصاد سیاسی یعنی چه.
میرزایی در بخش دیگری از سخنانش گفت: گرفتاری ما این است که نمی دانیم در این مملکت چه اتفاقی افتاده است. به همین دلیل باید و باید آثار حتی دسته دوم مربوط به تاریخ کشورمان را بخوانیم. کاری که دکتر موحد انجام داده این است که با صداقت و بی کم و کاست، گفته است که چه اتفاقاتی افتاده است.
آخرین سخنران این برنامه نیز موحد بود که گفت: ما ترک ها یک ضرب المثل داریم که می گوید آقازاده خوشگل بود، آبله هم در آورد. حالا من حرف زدن بلد نیستم، مریض هم شده ام و گلویم درد می کند. در مورد مرحوم زهرایی با سخنان هر دو مرد آقایان فیروزان و میرزایی موافق هستم. به فرزندان زهرایی هم گفتم آن قدر که جایش برای من خالی است، برای شما خالی نیست. نمی شد روزی بیاید که به من تلفن نزند یا ۲ روز یک بار همدیگر را نبینیم.
موحد گفت: درباره سخنانی هم که درباره من گفتند، باید اشاره کنم که کسی که صاحب زبان است، به خودش حق تصرف می دهد. زبان مادری من ترکی است و فارسی نیست.