به گزارش خبرنگار مهر، روستای خویین واقع در شهرستان ایجرود از توابع استان زنجان، از جمله روستاهایی است كه به دلیل برخورداری از جاذبه های تاریخی طبیعی به عنوان روستای نمونه گردشگری شناخته شده است.
روستای خوئین، محصور در بین کوههاست و در خود آثار ارزشمند تاریخی را جای داده است آثاری که هریک به تنهایی روایتگر گوشه ای از تاریخ کهن و ارزشمند گذشته هستند، در این میان دژمنده شهری در دل کوه و در زیر روستای خوئین امروزی است که حکایت از استعداد و نبوغ و ایستادگی گذشتگان این مرز و بوم دارد.
دارالمومنین نام دیگر خوئین بود زیرا مردمان آن اهل علم وفضیلت بوده وعلما را تکریم می كردند در یک زمان ۳۵۰ روحانی داشته، حوزه علمیه خوئین درآن زمان شهرت بسزائی داشته ودرآن موقع هفت مجتهد مسلم در خوئین زندگی می كرده اند.
خوئینی ها ادب دوست وشاعر پروربوده اند از آن جمله می توان ملا آقا وفائی مولف کتاب قیام حسینی وملایوسف آل اسحق صاحب دیوان شعر و شیخ محمد علی متخلص به سرباز در شعرهایش است همچنین مشهدی حسن حسین لوئی وآقای شمس الدین آذری را نام برد.
مساجد خوئین
این روستا در یک زمان هشت مسجد فعال داشته که اولین مسجد خوئین در ارگی دره بنا گردیده ودرحال حاضر نیزبخاطر قداست آن از رونق خاصی برخورداراست.
میل باستانی یاکنبز «یا همان گنبد»
این بنای تاریخی متعلق به قرن ششم هجری است و از سنگ وآجر وساروج وخاک ساخته شده وبه عنوان دکل دیدبانی مورد استفاده قرار می گرفته است. گویند ازاین کنبز چهار عدد در چهار جهت جغرافیایی روستا قرار داشته که فقط همین یک عدد باقی مانده است.
دژمنده «شهر زیرزمینی»
به گفته باستان شناسان یکی از بزرگترین ساخته های دستی انسان در زیرزمین است، عمق تقریبی آن ۴۰ متر ووسعت آن نیز تقریبا ۴۰۰۰ مترمربع است. گویند دراین شهر زمینی بزرگ که اطراف آن را مغازه ها احاطه کرده بود، دروسط میدان حوض آب به شکل لوزی وجود داشته واطراف حوض تخت هائی از چوب بوده که روی آن ها گلیم انداخته بودند.
دراین دژ زیرزمینی اتاق های مجزا، تاقچه، تنور واستبل وطویله برای نگهداری حیوانات وانباروچهارراه های تو درتو درطبقات مختلف روئیت شده است. گویند درب سنگی بزرگی در ابعاد ۳*۲ متر درآنجا موجود می باشد که روی آن نوشته هائی است.
بازارخوئین
درزمانهای قدیم از شهرهای اطراف وبزرگ مانند تبریز وقزوین جهت مبادله کالا به این روستارفت وآمد می شده است. گویند خوئین دارای پنج راسته بازار مجزا بوده که در مجموع ۲۰۰ باب مغازه در خود جای می داده.
راسته بازارصباغ ها که در آن اغلب رنگرزها بوده اند، راسته بازارآهنگرها، راسته بازارزرگرها، راسته بازار مسگرها، راسته بازار نجارها، گویند درمیان این بازارها مغازه های دیگری مانند خیاطی –آرایشگری-کفاشی-قصابی-تعمیرات چراغ و ...وجودداشته اند.
این دژزیرزمینی ازطریق تونل هائی با اطراف ارتباط داشته که یکی از این تونل ها باعبور اززیر رودخانه (چای) به روستای قمچی قای متصل می شده است.
آسیاب های خوئین
در روستای خوئین ۱۱ آسیاب فعال وجود داشته که همگی دریک زمان فعال بوده امانمی توانستند آرد مورد نیاز مردم را برسانند. آسیاب های خوئین از قسمت شمال روستا معروف به کلبر شروع ودردره سرخه رزان خاتمه می یابد.
ارتفاع بعضی از آسیابها به ۱۴ متر می رسیده است. در آسیابها از هر پنج کیلوگندم که آرد می کردند یک کیلو بعنوان حق الزحمه برمی داشتند.
دره های خوئین
روستای خوئین قدیم دردره هائی واقع شده بوده که از جنگل های انبوه پوشیده شده بوده اند و حیوانات وحشی بسیاری دراین دره هازندگی می كردند. ارگی دره یعنی دره آسیاب ها، پلنگی دره زیستگاه پلنگان درزمان های بسیار قدیم، دره سرخه رزان، آسیه دره، خولی دره، یاموذی دره، چشمه بار خوئین که در شعر شعرای خوش ذوق آمده در کوه های شمال شرقی روستا واقع گردیده وازطریق غازان ارخی به ارگی دره به صورت آبشار سرازیر بود. غازان ارخی وچشمه بار از آثارغازان خان جانشین کیخاتون ازنوادگان هولاکوخان مغول بوده که از خوئینی های فعلی بعضی به آن ها منصوب هستند.
خوئین دارای آثار تاریخی و طبیعی منحصر به فردی است، میل (كمبز) خوئین در کشور بی نظیر است، شاید در کل ایران مشابه شهر زیرزمینی دژمنده چهار یا پنج نمونه وجود داشته باشد.
از سال ۱۳۸۵ به طور جدی خوئین را در ردیف روستاهای هدف گردشگری قرار دادند گرچه پیش از آن نیز مطالعات متعددی در آنجا صورت گرفته بود.
آثار سفالی پراکنده یافته شده در دژمنده حکایت از تاریخی حداقل هزار ساله دارد، نظر محققان این است که این آثار متعلق به دوره سلجوقیان است، البته به نظر می رسد قدمت تاریخی خوئین بیش از این هاست، برخی كارشناسان باستان شناسی معتقدند میل خوئین حداقل دارای تاریخی ۲۳۰۰ ساله است. اطراف میل آثار سفالی یافته شده است که به قبل از اسلام و مشخصا به دوره اشكانیان تعلق دارد.
روستای خویین با چنین جاذبه هایی بر تارك خود، حالا منتظررونق گردشگری است.
روستای نمونه گردشگری منتظر رونق گردشگری
دهیار روستای خویین گفت: این روستا از سه سال پیش به عنوان روستای نمونه گردشگری انتخاب شده است اما تاكنون اقدام قابل توجهی برای رونق آن صورت نگرفته است.
قاسم آزاد پور در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینكه روستای خویین به دوره قبل از اسلام باز می گردد و بقایای آتشكده ها موید این موضوع است افزود: بافت تاریخی طبیعی این روستا جاذب گردشگراست مشروط بر اینكه برنامه ریزی صحیحی برای بهره مندی از ظرفیت های موجود وجود داشته باشد.
وی خاطر نشان كرد: با ثبت روستای خویین به عنوان روستای نمونه گردشگری دو اثر تاریخی از جمله حمام باستانی متعلق به چهار قرن پیش و غار دستكند دژمنه متعلق به هشت قرن پیش تلا حدودی مرمت شده اند.
دهیار خویین ادامه داد: ۱۱ آسیاب آبی قدیمی در این روستا وجود دارد كه بلا استفاده است البته یك باب از آن ها فعال خواهد شد.
آزاد پور اظهار كرد: گنبد «میل خویین» با ارتفاع ۱۴ متر در دوطبقه، هشت مسجد قدسمس كه اولین آن ها«ارگ دره»نام دارد و جنگل گردو از دیگر جاذبه های این روستای نمونه گردشگری است.
به گفته وی زیر زمین این روستای ۱۲۸ خانواری را غار دستكند «دژمنه» تشكیل می دهد و تنها خانه گردشگر آن اكنون فقط ۶۰ درصد پیشرفت فیزیكی دارد و به بهره برداری نرسیده است.
دهیار روستای خویین زبان «خویین دیلی» را از میراث های معنوی این روستا می داند و می افزاید: این زبان تلفیقی از زبان های تركی، كردی، بلوچ و لری است كه افراد مسن به آن تسلط دارند و در بین جوانان كمرنگ تر است.
آزاد پور گفت: شمس الدین آذری خویینی، شاعر خویینی دو كتاب به زبان «خویین دیلی» نوشته و ترجمه كرده است.
وی با اشاره به جمعیت روستای خویین اظهار كرد: در گذشته چهار هزار خانواده در این روستا زندگی می كردند اما با مهاجرت هایی كه اغلب در راستای یافتن كار، صورت گرفته فقط ۱۲۸ خانوار در این روستا زندگی می كنند و شغل اغلب آن ها دامداری و كشاورزی است.
به گفته دهیار خویین، این روستا صنایع دستی خاصی ندارد اما نوروز پارسال ۷۰۰ نفر مسافر از سایر استان های كشور برای بازدید جاذبه های تاریخی، روانه این روستا شده بودند.
آزاد پور معتقد است: مردم خویین برای جذب گردشگر آماده اند اما باید مسئولان دولتی حمایت و برنامه بهتری داشته باشند.
گزارش از بنیامین کاکاوند