به گزارش خبرنگار مهر، در هر یک از شهرستانهای هشت گانه خراسان شمالی تفرجگاهها و مناطق گردشگری منحصر به فردی وجود دارد که قلعه جلال الدین در گرمه یکی از این مناطق به شمار می رود؛ اثری تاریخی که در آن شکوه تمدن کهن در معیت شوکت طرح های نوین رخ عیان کرده است.
قلعه جلال الدین گرمه/ شکوه تمدن کهن در معیت شوکت طرح های نوین
قلعه جلال الدین از آثار دوران تاریخی پس از اسلام در بین دو شهرستان گرمه و جاجرم واقع شده و طرح گردشگری آن نیز در دهه فجر سال جاری به بهره برداری رسید.
قلعه جلال الدین در فاصله پنج كيلومتري غرب شهرستان گرمه، یکی از برجسته ترین قلعه های نظامی خراسان شمالی محسوب می شود که در سده های ششم تا هفتم هجری ساخته شده است.
این قلعه بر روی تپه ای نسبتا مرتفع سنگی که در حد فاصل بین گرمه و جاجرم قرار دارد، با مصالحی چون سنگ و ملاط ساروج و گاها آجر ساخته شده و دارای پلاني شش گوش با شش برج مدور در اطراف آن است كه درب ورودي آن در ضلع جنوب واقع شده و در سال های گذشته نیز عمارتي در بالاي این درب مشاهده می شد.
قلعه جلال الدین که ارتفاع برج ها و ديوارهاي آن حدود ۱۲ متر است؛ در واقع در داخل از چهار اطاق در ميان این برج ها ساخته شده و خمره هايي نيز در بدنه ديوارهاي داخلي و قطور قلعه جهت جمع آوري آب و آذوقه ايجاد شده است.
در ضلع جنوبي و سمت راست درب ورودي اين قلعه راه پله اي جهت دسترسي به برج ها براي انجام كارهاي نگهباني وجود دارد و روزنه هايي نیز در تمام طول ديوارهاي اطراف و برج ها ايجاد شده است.
موقعیت ساخت بنا در بلندی کوهی ستبر، با دیوارها و برج و باروهای مرتفع، قلعه جلال الدین را به دژی مستحکم و نفوذ ناپذیر تبدیل می کرده است، دژی که شکوه و عظمت آن در حال حاضر نیز با اجرای طرح های نوین گردشگری در این محدوده، شوکت و زیبایی خاصی یافته و همه ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می کند.
چشمه ای آب شيرين نیز موسوم به چشمه جلال الدین در پایين قلعه در قسمت جنوب غربي آن وجود دارد که آب آن به طرف جنوب شرق و به سمت دشت های تشنه جاجرم جريان دارد.
یک قلعه و ۱۲ نظریه!
در خصوص اینکه قلعه جلال الدین به چه شخصیتی منتسب می شود؛ ۱۲ نظریه مختلف وجود دارد، یکی از این نظریه ها این قلعه را به جلال الدین سلجوقی، دیگری به جلال الدین بنیانگذار سلسله جلالیه و نظریات دیگر نیز به افراد و شخصیت های تاریخی و نظامی مختلفی منتسب می کنند، اما نظریه ای که در حال حاضر مطمئن تر و محتمل تر از بقیه به نظر می رسد؛ نظریه ای است که این قلعه را یک قلعه نظامی مربوط به قرن هفتم هجری(حدود ۸۰۰ سال پیش) شناخته و آن را به سلطان جلال الدین خوارزمشاه منتسب می دارد.
بر اساس این نظریه این قلعه به دستور سلطان جلال الدین و در عصر حمله مغول به ایران، در جریان جنگ و گریزهای سلطان جلال الدین و در زمانی که وی پس از مرگ پدرش در جزیره آبسکون(آشوراده کنونی)، از جانب مازندران به سمت شرق ایران حرکت نمود تا خود را برای مقابله با سپاهیان مغول آماده سازد، ساخته شده است.
قلعه جلال الدین در داخل از چهار اطاق در ميان این برج ها ساخته شده و خمره هايي نيز در بدنه ديوارهاي داخلي و قطور قلعه جهت جمع آوري آب و آذوقه ايجاد شده است.این قلعه در گذشته دو یا سه طبقه بوده و گفته می شود که یک تونل یا راه زیرزمینی مخفی، این قلعه را به شهر جاجرم مربوط می ساخته است. وجود یک چشمه پر آب در دل کویر و در پای تپه این قلعه می تواند یکی از مهمترین دلایل بنای قلعه در این مکان باشد، از دیگر دلایل بنای این قلعه در این مکان می توان به موقعیت استراتژیکی و مشرف بودن آن بر سراسر منطقه اشاره کرد.
رویین اسفراین؛ منطقه نمونه ملی گردشگری/ پله پله تا شکوفه های سیب
روستای پلکانی رویین اسفراین از جمله مناطق نمونه ملی گردشگری در خراسان شمالی محسوب می شود، سکونتگاهی بسیار زیبا که به سبب داشتن باغات سیب به روستای شکوفه های سیب نیز شهرت دارد.
روستای رویین اسفراین با دارا بودن قدمتی بیش از ۵۰۰ سال و تپه های زیبای باستانی، از جمله برترین روستاهای پلکانی ایران و توریستی ترین مناطق کشور محسوب می شود.
این روستای پلکانی در ۲۶ كيلومتري شمال شهر اسفراين(مركز شهرستان) و ۵۲ كيلومتري جنوب شرقي شهر بجنورد(مركز استان) و با فاصله هفت كيلومتري از جاده اسفراين به بجنورد، در ارتفاع هزار و ۶۷۰ متري از سطح دريا و در منتهي اليه دره رودخانه اي رويين در رشته كوه هاي آلاداغ قرار گرفته است.
این روستا از جمله روستاهای سرسبز و خوش آب و هوای شهرستان اسفراین محسوب می شود که در سمت جنوبی کوه های الاداغ و در یکی از دره های مصفای آن واقع شده و کوچه های پیچ در پیچ و بافت سنتی و پلکانی خانه ها در کنار باغات زیبای سیب که اندک اندک در این زمان از سال به گل نشسته اند، گردشگران بی شماری را به خود فرا می خواند.
رویین؛ تلفیقی از زیبایی های طبیعی و تاریخی
آنچه که در مورد تاریخچه و علل پیدایش روستای رویین بر زبان ها جاری است این است که بنیاد این روستا را شخصی به نام میرغیاث الدین، فرزند یکی از امرای سلسله سربداران سبزوار(معروف به میر سیف الدین)، برپا کرده است.
گویا وی پس از شکست در مقابل لشکر تیمور به ناحیه اسفراین رفته و در آنجا با دره سرسبز و پر آب رویین برخورد می کند و دلداده طبیعت زیبای این منطقه می شود.
پس از آن میرغیاث الدین همواره مترصد فرصتی بوده تا اراضی این دره را به مالکیت خود درآورد، و این فرصت گویا زمانی که شاه اسماعیل صفوی در سفری به مشهد از ناحیه اسفراین می گذشته، فراهم می شود.
میر غیاث الدین در این سفر سند مالکیت اراضی رویین را از شاه دریافت می کند و با اجیر نمودن گروهی از مردمان از صنوف و حرف مختلف از قبیل کشاورز، آهنگر، نجار، پارچه باف، بنا و روحانی بنیاد روستای رویین را می نهد.
اما به نظر می رسد که روایت فوق از بنیاد شدن رویین، روایتی درست و کامل نیست و علاوه بر اینکه سلطنت شاه اسماعیل با حمله لشکر تیمور مقارن نبوده و رویین می بایست قدمتی بیش از عهد صفوی داشته باشد.
قدمت روستای رویین بیش از عهد صفوی است و به احتمال زیاد به پیش از اسلام باز می گردد، با این حال اگر قدمت پیش از اسلام رویین محل بحث و سوال واقع شود؛ به دلیل مدفون بودن امام زاده اسحاق(شاهزاده اسحاق) در این روستا، نمی توان دیرینگی آن را به اوایل دوره اسلامی چندان مورد شک قرار داد.
آشنایی با شهر تاریخی بلقیس اسفراین/ ارگ ۱۲۰۰ ساله؛ قطب بالقوه گردشگری
ارگ ۱۲۰۰ ساله نارین قلعه از آثار به جا مانده در شهر تاریخی بلقیس اسفراین است، مجموعه ای باستانی که یکی از قطب های بالقوه گردشگری خراسان شمالی محسوب می شود.
محدوده شهر تاریخی بلقیس که در واقع اسفراین کهن محسوب می شود قدمتی حدود چهار هزار سال دارد، در این منطقه در طول قرن ها همواره مردمی زیسته و تمدن آفریده اند و سپس با هجوم و تجاوز اقوام مختلف تخریب شده و بار دیگر از درون خاکسترهای جنگ و نفرت جوانه شهری جدید سربرآورده است.
بيشتر آنچه که اکنون در این شهر تاریخی باقی مانده، آثار و بقایایی است که به دوره صفوی نسبت می دهند، اما شواهد و یافته های جدید تاریخی حاکی از آن است که دیرینگی شهر تاریخی بلقیس در شهرستان اسفراین به قرن دوم اسلامی می رسد.
مهمترین اثر باقی مانده در شهر تاریخی بلقیس که در حال حاضر در سه کیلومتری جنوب غربی اسفراین فعلی واقع شده، ارگی هزار و ۲۰۰ ساله است که به آن نارین قلعه نیز می گویند، اولین دوره استقرار در ارگ به بعد از حمله مغول به این شهر برمی‌گردد و بعد از این زمان دوبار در ارگ فعالیت‌های مرمتی و ساخت و ساز در پیکره آن دیده می‌شود.
ارگ آخرین بار توسط افغانها به تصرف درآمد و به طور کامل تخریب شد، اما با این وجود خانواده‌هایی به طور مستقل تا اواخر قاجار در این مکان زندگی می‌کرده‌اند.
در هر صورت خرابه‌های شهر بلقیس اسفراین از اعصار مختلف شامل مجموعه آثار، بقایای ارگ و خندق، بخش‌هایی از حصار گرداگرد شهر و بقایای مقبره شیخ آذری و... تشکیل می‌شود و این اثر درسال ۱۳۸۰ به شماره ۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
مهمترین اثر باقی مانده در شهر تاریخی بلقیس که در حال حاضر در سه کیلومتری جنوب غربی اسفراین فعلی واقع شده، ارگی هزار و ۲۰۰ ساله است که به آن نارین قلعه نیز می گویند، اولین دوره استقرار در ارگ به بعد از حمله مغول به این شهر برمی‌گردد و بعد از این زمان دوبار در ارگ فعالیت‌های مرمتی و ساخت و ساز در پیکره آن دیده می‌شود.اسفراین کهن(شهر بلقیس) پس از اینکه در دوره صفوی رونق گرفت در سال ۱۷۳۱ میلادی توسط افغان ها تخریب شد و ساکنان آن شهر جدیدی را در نزدیکی شهر بلقیس ایجاد کردند.
اسفراین به علت واقع شدن در شاهراه ورودی اقوام مهاجر به ایران از جمله قوم مغول، ازبکها، افغانها و در طول قرون اسلامی بارها مورد تجاوز و تخریب این اقوام قرار گرفته و دوباره با کوشش مردم سخت کوش این دیار سر از خاک برافراشته و شکوفایی خود را بازیافته است.
می گویند ارگ بلقیس اسفراین پس از ارگ بم دومین بنای گلی ایران است که بر اساس اصول معماری ساسانی ساخته شده و مهم ترین مصالح به کار رفته در آن خشت و گل است.
این کهندژ که اصلی ترین قسمت باقیمانده از شهر تاریخی بلقیس محسوب می شود دارای ۲۹ برج بوده که ارتفاع هر کدام از آن ها حدود ۱۱ متر است و این ۲۹ برج از هر سو با خندق احاطه شده اند.
طی کاوش سال ۸۶ در شهر بلقیس سفال هایی شبیه سفال های نیشابور قدیم کشف شد که به سفال های مرو و سمرقند شباهت زیادی داشت و احتمال وجود تمدن در قرون دوم هجری را در این منطقه قوت می داد.
فضای داخلی قلعه با حفاری‌های قاچاق به کلی مضطرب شده و فقط از این ارگ بزرگ که زمانی دارای سه طبقه فضای معماری بوده تنها یک پوسته گلی باقی مانده است.
در محدوده حصار شهر آثاری از قبیل بقعه شیخ‌آذری شاعر قرن نهم در زمان شاهرخ تیموری مشاهده می‌شود و همچنین راسته بازار در بخش میانی شهر و باروی شهر نیز از دیگر قسمت‌های این شهر محسوب می شوند.
محل معروف این شهر تپه منار است که با توجه به نوشته‌های مورخین، جغرافی نویسان و نیز کاوش‌های باستان‌شناختی احتمالا محل مسجد و دارالاماره اسفراین در دوره بعد از مغول بوده که بخش‌هایی از آن مورد کاوش قرار گرفته است.
همچنین بنای کاروانسرای تیموری در بخش غربی شهر و مجموعه‌ای از یخدان‌ها متعلق به دوره صفویه که هر دو این ها در حاشیه روستای جوشقان قرار دارند را می توان از بناهای این شهر تاریخی محسوب کرد.