گرچه اقدام اخير عربستان به منزله عادي سازي روابط به شمار نمي رود ليكن با عنايت به راهبرد اقتصادي اسرائيل در چشم انداز "خاور ميانه جديد" كه از سوي طيف هاي گسترده اي از رهبران اين رژيم تبليغ مي شود مي تواند اقدام اخير رياض را در نزديكي بيشتر به تل آويو قلمداد كرد كه مقامات سعودي در پي ارائه طرح پيشنهادي وليعهد عربستان شامل عقب نشيني كامل اسرائيل از تمام اراضي اشغالي 1967 اعراب و امضاي قرار داد صلح از سوي همه كشورهاي عربي، بر آنند تا در با چنين تدابيري در دو حوزه اقتصادي و ديپلماتيك گوي سبقت را از رقيباني همچون قطر بربايند.
روابط اسرائيل و عربستان سعودي
مقامات عربستان طرح اميرعبد الله را پيش شرطي براي برقراري روابط با اسرائيل عنوان كرده اند ليكن با نگاهي گذرا به تاريخچه روابط رژيم صهيونيستي و عربستان نشان از شعاري بودن نه تنها اين طرح بلكه تمامي طرحهائي است كه از سوي برادران عرب فلسطيني ها داده شده است.
تاريخچه روابط اسرائيل و عربستان:
عربستان نيز مانند بسياري از كشورهاي حاشيه خليج فارس روابطي در خور توجه چه بطور مسقيم و علني چه بطور غير مستقيم و پنهاني با اسرائيل و عوامل اين رژيم داشته است.
در دسامبر 1991 سفير عربستان در آمريكا، با نمايندگان جامعه يهوديان آمريكا ديدار كرد از آنجا كه جامعه يهوديان آمريكا نمايندگان اسرائيل در سر زمين آبراهام لينكن به شمار مي آيند در چند دهه گذشته فتح بابي براي آغاز روابط كشورهاي مختلف با رژيم صهيوينستي شده اند.
در اين ملاقات كه براي اولين بار انجام مي پذيرفت، سفير عربستان اظهار داشت كه خليج فارس موجب شده است تا عربستان واقعيتهاي موجود در خاورميانه را بپذيرد.
اظهارات سفير آمريكا كه با استقبال رسانه هاي اسرائيلي همراه بود، نشان داد كه كشورش آماده است تا در روابط خود با اسرائيل، تغييراتي ايجاد كند.
در همين راستا، پس از آغاز مذاكرات صلح، دولت عربستان به تحريم شركتهاي تجاري طرف معامله با اسرائيل پايان داد. بنابراين نخستين گام عملي در جهت بهبود روابط با اسرائيل، بالغو تحريم تجاري غير مستقيم عليه اين رژيم ، برداشته شد.
تماسهاي غير رسمي در زمينه هاي اقتصادي، بين مقامات عربستان و اسرائيل، قبل از انعقاد قرارداد غزه- اريحا در سال 1994 آغاز شده بود، اين امر به نوبه خود نشان مي دهد كه همكاريهاي اقتصادي، مهمترين زمينه گسترش روابط اين دو تلقي مي شود.
در همين رابطه قبل از انعقاد قراردادغزه- اريحا، رئيس اتاق بازرگاني اسرائيل در مصاحبه اي با خبر گزاري رويتر- در واشنگتن- از ملاقاتهاي مكرر خود با مقامات و صاحبان صنايع عربستان پرده برداشت.
پس از انعقاد قرارداد غزه- اريحا اين تماسها از حالت محرمانه خارج و شكلي رسمي و علني به خود گرفت، بعنوان مثال مي توان به اظهارات نخست وزير مصر در اكتبر 1993 مبني بر بر قراري تماس رسمي بين اتاقهاي بازرگاني عربستان و كويت با اسرائيل اشاره كرد.
تلويزيون عربستان سعودي، چند روز قبل از انعقاد قرارداد غزه- اريحا، با شيمون پرز وزير امور خارجه وقت اسرائيل مصاحبه كرد.اين مصاحبه در واقع اولين حضور يك مقام اسرائيلي در تلويزيون عربستان سعودي بود. در اين مصاحبه، وزير امور خارجه اسرائيل خواستار عادي شدن روابط دولتش و دولتهاي عربي شد و اضافه كرد كه اين امر به نفع هر دو طرف است. اين حادثه نيز به نوبه خود نشان مي دهد كه زمينه هاي عادي سازي روابط بين تل آويو و رياض از قبل وجود داشته است و طرفين به شكلهاي مختلف تمايل خود را نسبت به اين مسأله نشان مي دادند.
يك روز پس از انعقاد قرارداد اريحا، "بندر بن سلطان" سفير سابق عربستان سعودي در آمريكا اظهار كرد كه پس از امضاي اين قرارداد، همه چيز امكان پذير است. وي همچنين تأكيد كرد كه پس از سازمان آزاديبخش فلسطين، نوبت عربستان است.
سفير عربستان كه با يك روزنامه اسرائيلي مصاحبه مي كرد، اعلام نمود كه كشورش از صلح بين اسرائيل و كشورهاي عربي و از قرارداد غزه- اريحا حمايت مي كند و بزودي تعهدات مالي كشورش در قبال دولت خود مختار فلسطين، اعلام خواهد شد.
كمتر از يك ماه پس از انعقاد قرارداد غزه- اريحا روزنامه لبناني "السفير" خبر سفر محرمانه وزير امور خارجه اسرائيل را به عربستان سعودي منتشر ساخت، در همين ايام يكي از خبر نگاران روزنامه "يديويت آحارونوت" كه از مشهورترين روزنامه هاي اسرائيل است، مصاحبه هاي متعددي با مقامات عربستان سعودي انجام داد.
روزنامه مذكور در يكي از صفحات خود عكسي را چاپ كرده بود كه در آن، خبر نگار ياد شده با "سعود الفصيل" (وزير خارجه عربستان) در حال دست دادن است. تحولات ذكر شده در روابط اسرائيل و عربستان آنچنان سريع اتفاق افتاد كه رسانه هاي گروهي اسرائيل اعلام كردند بزودي بين دو كشور قرارداد صلح امضاء خواهد شد.
عربستان سعودي پس از انعقاد قرارداد غزه- اريحا، حمايت كامل سياسي و اقتصادي خود را از صلح سازمان آزاديبخش فلسطين( ساف)- اسرائيل اعلام كرد، زيرا اين كشور اميدوار بود كه امضاي اين قرارداد، امكان برقراري صلح جامع و دائمي را در خاورميانه فراهم سازد.
در همين رابطه، هنگامي كه بر اثر "كشتار الخليل" روند اجراي توافقنامه غزه- اريحا با مشكل اساسي مواجه شد، پادشاه عربستان به منظور جلوگيري از شكست اين توافقنامه آمادگي خود را براي پرداخت غرامت به بازماندگان فلسطيني هاي كشته شده در اين حادثه اعلام كرد.
اين اقدام عربستان، دليل روشني است بر تمايل اين كشور در ادامه يافتن روند صلح ساف- اسرائيل، زيرا آنها بر اين عقيده هستند كه حل مسأله فلسطين تنها در صورتي امكان پذير است كه قرارداد غزه- اريحا بطور كامل به مرحله اجرا در آيد. بنابراين تلاش پادشاه عربستان براي پيشبرد مذاكرات سوريه و اسرائيل را نيز مي توان در همين راستا ارزيابي كرد.
بررسي تحولات ايجاد شده در روابط عربستان و اسرائيل، همزمان با شروع مذاكرات صلح و بويژه پس از انعقاد قرارداد غزه- اريحا، نشان مي دهد كه زمينه مساعدي براي به رسميت شناخته شدن اسرائيل از سوي عربستان ايجاد شده بود و چنانچه حادثه اي غير عادي بوقوع نمي پيوست و اسرائيل با سوريه به توافق مي رسيد، انعقاد قرارداد صلح بين دو طرف دور از انتظار نبود.
اگر چه اين حادثه بوقوع نپيوست و تحولات خاورميانه مسير ديگري را طي كرد اما نكته حائز اهميت اين است كه قرارداد غزه- اريحا اين امكان را فراهم آورده بود كه عربستان و اسرائيل روابط خود را عادي ساخته و قرارداد صلح امضاء كنند. اين مسأله به نوبه خود، بيانگر افزايش اعتبار اسرائيل در نزد كشوري چون عربستان سعودي، پس از انعقاد غزه- اريحاست.