به گزارش خبرنگار مهر، آن زمان که شمال شرق کشور تنها خراسان بود و هنوز استان های خراسان سه گانه تشکیل نشده بودند، پهلوانان خراسانی یکه تازان گودهای باستانی کشتی با چوخه بودند و غالبا تیم ملی نیز در قبضه آنان بود.
در سیطره سنگین خراسان بزرگ بر کشتی با چوخه، پهلوانان شمال خراسان دیروز و خراسان شمالی امروز نقشی بسزا داشتند، آنان در حال حاضر نیز با حفظ و تقویت این نقش خود، همچنان یکی از مدعیان همیشگی قهرمانی کشتی چوخه کشور در اوزان مختلف بوده اند.
اگر چه برخی نامدیریت های در زمینه کشتی با چوخه در خراسان شمالی روی داد و در مهمترین آن میزبانی فدارسیون جهانی این رشته ورزشی به جای خراسان شمالی به خراسان رضوی رسید، اما سابقه تاریخی این استان در کشتی با چوخه هنوز عزت آفرین است.
شاید نتوان به هیچ طریقی شکوه رقابت های کشتی با چوخه قهرمانی کشور در اسفراین را در جایی دیگر مشاهده کرد اما نمی توان از اجحافی که برخی مدیران ورزشی خواسته یا ناخواسته، بر کشتی با چوخه خراسان شمالی روا داشتند، گذشت.
با این وجود چوخه در خراسان شمالی همچنان می بالد و به پیش می تازد، ثمره این بالندگی را در موفقیت جودوکاران این استان در رقابت های لیگ برتر کشور می توان مشاهده کرد؛ جودوکارانی که همگی آنها کوله باری از تجربه کشتی با چوخه را با خود به همراه دارند.
مهمترین رقابت كشتی با چوخه كشور همه ساله ۱۴ فروردین ماه با حضور برترین چوخه كاران كشور و به میزبانی اسفراین، در محل چشمه گود زینل خان این شهر در حضور بیش از ۷۰ هزار تماشاگر برگزار و پس از رقابت پهلوانان این رشته با یکدیگر، برگزیدگان این مسابقات با حضور مسئولان عالیرتبه كشوری در گود زینل خان اسفراین تقدیر می شوند.
در این رقابت ها که با اجرای فنون خاص کشتی با چوخه و با نوای دهل و سورنا همراه است، چوخه کاران در چهار وزن ۷۰، ۸۰، ۹۰ و بالای ۹۵ کیلوگرم به مصاف یكدیگر می روند.
كشتی با چوخه کشتی در ایران از قدمت بسیار طولانی برخوردار است به طوری که تاریخ پیدایش آن نامعلوم و به موازات تاریخ پیش رفته است، این رشته در ایران، ترکیه، یونان، روسیه، ژاپن و کره متداول بوده و به شکل های مختلف انجام می شده است.
این تنوع در اجرا حتی در کشور ما در استان ها، ایلات و عشایر نیز وجود داشته به طوری كه در خراسان چوخه، در مازندران لوچو، در گیلان كشتی گیله مردی، بغل به بغل در ارسنجان، گرش در خوزستان، کمر به کمر در ترکمن صحرا، پهلوانی در زورخانه های تهران و قم، ترکمنی در مازندران، سومو در ژاپن، سامبو در روسیه، گلی یا روغنی در ترکیه و ده ها کشتی دیگر که سرآمد همه آنان کشتی چوخه ای(چقه ای) است.
در گذشته های نه چندان دور چوخه خاستگاه کشتی گیران بنامی بوده و از این رشته پرطرفدار و زیبا قهرمانان بزرگی به پا خواستند و در جهان نیز سرآمد همه دلاوران شدند. مدت مسابقه چوخه ۱۰ دقیقه است كه اگر در این مدت نتیجه مسابقه معلوم نشود، كشتی گیران با استراحت كوتاهی، پنج دقیقه دیگر نیز به مسابقه ادامه می دهند تا پهلوان اول مشخص شود.
در این رقابت چوخه كاران لباسهای محلی شامل یك پیژامه، پیراهن و كمربند می‌پوشند و در مدت كشتی كشتی گیران حق گرفتن زیر زانوی حریف را ندارند و در خاك نیز هیچ فنی اجرا نمی‌شود. از فنون معروف کشتی با چوخه می‌توان به یانباش، انواع لنگ‌ها، قل پیچ، انواع کندن‌ها، گاو تاب، پلنگ شکن، چنارانداز، انواع تابیدنی‌ها و پیچیدنی‌ها اشاره کرد.
در این رقابت پهلوانان قبل از ورود به میدان مبارزه وضو می‌گیرند، وارد میدان شده و با دستور داور كه معمولا از پیشكسوتان كشتی باچوخه است، مبارزه را آغاز می‌كنند و در پایان نیز برنده و بازنده همدیگر را در آغوش می‌گیرند تا منش پهلوانی آنها به تماشاگران نیز ثابت شود.