این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» منتشر شده است. «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است.
به گزارش خبرنگار مهر، حاشیه نشینی در چند سال اخیر به یکی از معضلات شهر همدان تبدیل شده چراکه در پی مهاجرت های بی رویه از روستا ها و شهر های محروم به همدان این مناطق هر روز متراکم تر و بیشتر می شود.
توجه به مناطق حاشیه نشین در سفر مقام معظم رهبری به همدان مطرح شد که در این راستا پنج نقطه از شهر همدان به عنوان حاشیه نشین و یا مناطق طرح توانمندسازی شناخته شد.
هم اکنون آمار دقیقی از ساکنان حاشیه نشین همدان وجود ندارد و گفته می شود بین ۱۲۰ تا ۲۰۰ هزار نفر در همدان حاشیه نشین هستند که با توجه به تراکم جمعیت حاشیه نشینی در همدان نیاز به مدیریت صد چندان دارد.
اما طبق گزارشی که در ۱۵ تیرماه سال گذشته در خبرگزاری مهر در خصوص حاشیه نشینی با تیتر «شناسایی ۵۹۷ هکتار منطقه حاشیه نشین در همدان/ خانه هایی که ۲۴ ساعته ساخته می شوند» منتشر شد و آمار و اطلاعاتی که مسئولان در این گزارش اعلام کردند، مشاهده می شود که اقدام چندان موثری در بیش از یک و سال نیم گذشته در زمینه توانمند سازی مناطق حاشیه نشین شهر همدان انجام نشده چراکه هیچ تغییری در آمار ارائه شده دیده نمی شود.
نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی در همین زمینه در گفتگو با مهر با بیان اینکه در رابطه با حاشیه نشینی در شهر همدان جمعیتی افزون بر ۱۲۰ هزار نفر در پنج و یا شش نقطه از حاشیه شهر همدان ساکن هستند، اظهار داشت: وضعیت ساکنان حاشیه نشین متراکم است.
ابراهیم کارخانه ای با بیان اینکه در مساحت کمی از شهر تعداد افراد زیادی زندگی می کنند، بیان کرد: توجه به در نظر گرفتن طرح توانمند سازی حاشیه شهر در سفر مقام معظم رهبری به همدان، پس از آن در زمان استاندار وقت اقداماتی در حاشیه شهر انجام شد.
وی با بیان اینکه تمام نیازهای حاشیه نشین ها و خدمات رفاهی عمومی از جمله ورزشی، آموزشی، بهداشتی و غیره مورد بحث و بررسی قرار گرفت و مقرر شد اعتباراتی برای این مسئله قرار داده شود، ادامه داد: برخی اقدامات در حاشیه شهر همدان با همکاری دستگاه های ذی ربط و با محوریت مسکن و شهر سازی انجام شد.
نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه با گذشت زمان این موضوع کمتر مورد توجه قرار گرفت، عنوان کرد: بخشی از حاشیه شهر که جزو محدوده شهری قرار می گیرد باید مورد توجه جدی شهرداری قرار گیرد چراکه حاشیه نشینان شهروند قانونی این شهر هستند.
کارخانه ای با بیان اینکه اعتبارات شهرداری باید به گونه ای باشد که امکانات و تسهیلات عمومی و فضاهای عمومی برای حاشیه نشینان در نظر گرفته شود به گونه ای که زمانی برسد که تسهیلات رفاهی بین همه مردم شهر تقسیم شود، ابراز داشت: شهرداری تهران به مناطق حاشیه نشین که وضعیت خوبی نداشتند توجه کرده و از نطر فضاهای عمومی، خدماتی، رفاهی و غیره همانند بالای شهر است و همه امکاناتی که در بالای شهر وجود دارد در مناطق پایین و حاشیه شهر نیز وجود دارد.
وی با بیان اینکه هر قدر به سمت عدالت حرکت کنیم به همان اندازه توانسته ایم وظیفه خود را به نحو بهتری انجام دهیم، بیان کرد: جلب رضایت مردم محروم و نیازمند از اهداف اصلی نظام اسلامی است.
نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه شهرداری در تقسیم اعتبارات باید توجه کند، بیان کرد: بسیاری از مناطق شهر از معابر مناسب برخوردار نیستند و داشتن مشکلاتی مانند نبود خدمات آب و گاز نیز از جمله مشکلات مناطق حاشیه نشین است.
ابراهیم کارخانه ای با بیان اینکه مسئله حاشیه شهر در همدان بسیار گسترده است و حل آن اعتبارات بسیاری نیاز دارد، افزود: توصیه می کنم شهرداری توجه به مناطق حاشیه نشین را در اولویت برنامه های خود قرار دهد.
همدان ۵۹۷ هکتار منطقه حاشیه نشین یا منطقه مستعد برای توانمندسازی دارد
مدیرعامل شرکت عمران و مسکن سازان استان همدان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه همدان ۵۹۷ هکتار منطقه حاشیه نشین یا منطقه مستعد برای توانمند سازی دارد، اظهار داشت: سکونت گاه های غیر رسمی یا حاشیه نشینی در همدان شامل پنج منطقه منوچهری، دیزج، حصار امام، خضر و مزدقینه می شود.
محمد علی اسدی با بیان اینکه توجه به مناطق حاشیه نشین در سفر مقام معظم رهبری به همدان مطرح شد و همدان جزو شهرهایی است که با راهنمایی و مدیریت ارشد وقت استان (بهروزمرادی)، مسئولان، فرمانداران و تمام دستگاه های ذیربط به صورت بسیجی وار در بحث محرومیت زدایی این مناطق کار کردند، افزود: یکی از خصوصیاتی که همدان را به عنوان پایلوت بسیج محرومیت زادیی قرار داد این بود که مبلغ نا چیزی از ردیف عمومی دولت از طریق شرکت عمران و مسکن سازان برای این مناطق ارسال شد.
وی ادامه داد: شش و نیم میلیارد تومان از محل اعتبارات ملی به این پروژه تزریق شد و همین باعث شد تا تمام دستگاه ها بسیج شوند به طوریکه از محل اعتبارات استانی از سال ۸۵ تا امروز حدود ۵۰ میلیارد تومان در مناطق حاشیه نشین هزینه شده است.
مدیر عامل شرکت عمران و مسکن سازان استان همدان با بیان اینکه پنج استانی که قبلا برای توانمند سازی انتخاب شده بودند از اعتبارات بانک جهانی استفاده کردند و بانک جهانی پول و اعتباری برای این پنج استان در راستای محرومیت زدایی در نظر گرفت و به صورت قرض به آنها پرداخت کرد، ابراز داشت: شهر همدان از اعتبارات جهانی استفاده نکرد و یک بسیج عمومی شد و اولویت شهرها به مناطق حاشیه نشین و محروم داده شد.
اسدی با بیان اینکه نخستین کارهایی که در بافت حاشیه انجام گرفت موضوع ایجاد و ترمیم شبکه های زیربنایی بود، ادامه داد: تمام دستگاه های ذی ربط خدمات رسان سعی کردند اولویت خدمات خود را به مناطق حاشیه نشین بدهند.
وی با بیان اینکه در برخی از مناطق کاملا مسئله خدماتی زیر بنایی مانند آب، برق و گاز انجام نشده اما حدود۷۰ تا ۸۰ درصد مشکلات حل شده است، اضافه کرد: مشکل فاضلاب این مناطق نیز تا حدودی حل شده و مقداری که باقی مانده نیز ممکن است یکسری از مشکلات کالبدی و مباحث فنی داشته باشد.
مدیرعامل شرکت عمران و مسکن سازان استان همدان با بیان اینکه یکسری اقدامات روبنایی مانند آسفالت، پیاده رو کشی، و غیره نیز به طور کامل در مناطق حاشیه نشین انجام نشده اما خدماتی خوبی ارائه شده است، عنوان کرد: به علت مشکلاتی مثل نبودن آسفالت خدمت رسانی به یکسری از مناطق حاشیه شهر باقی مانده که شهرداری باید رسیدگی کند.
محمد علی اسدی با بیان اینکه اقدامات فرهنگی خوبی در مناطق حاشیه انجام و تاکنون چندین کتابخانه ایجاد شده است، اظهار داشت: اقدامات فرهنگی انجام شده در مناطق حاشیه نشین تاثیراتی خوبی در راستای جذب جوانان داشته است.
وی با بیان اینکه شرکت عمران و مسکن سازان سه رودخانه و کانال فاضلاب را دیوار کشی و رو پوشانی کرده که در ارتقا سطح سلامت بهداشتی موثر بوده است، ابراز داشت: دستگاه های دیگر بنا به وظایف خود خدمات خوبی ارائه داده اند.
مدیر عامل شرکت عمران و مسکن سازان استان همدان با بیان اینکه طبق آخرین آمار سال در سال ۸۵ جمعیت حاشیه نشین همدان۱۰۱ هزار نفر بود که قطعا اکنون حدود ۲۰ تا۳۰ درصد افزایش جمعیت داشته است، بیان کرد: با تشکیل ستاد توانمند سازی باید مشخص شود که چه میزان توانمند سازی انجام شده است.
اسدی با بیان اینکه سال گذشته فقط یکبار جلسه ستاد توانمند سازی مناطق محروم تشکیل شد و بازنگری مناطق مورد بحث قرار گرفت، عنوان کرد: تعداد جلسات ستاد به تشخیص دبیرخانه های استانی و شهرستانی است که اگر فعال شوند قطعا ستاد هم فعال خواهد شد.
وی با بیان اینکه بحث محرومین زدایی در همدان با سرعتی بیشتر از سایر نقاط کشور انجام می شود، ادامه داد: علاوه بر فعال کردن ستاد توانمند سازی در شهرستان و استان باید فکری به حال گسترش مناطق حاشیه نشین شود که سهم مدیریت شهری در این زمینه بیشتر است.
رئیس كمیسیون فنی، عمرانی، امور زیربنایی و املاك شورای اسلامی شهر همدان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه هم اکنون مناطق حاشیه نشین به عنوان مناطق توانمند سازی مطرح می شود، اظهار داشت: در سفر مقام معظم رهبری به همدان دستور داده شد که برای مناطق محروم و کمتر توسعه یافته تدابیری اندیشیده شود که این مناطق نیز از رفاه اجتماعی نسبی برخوردار شوند.
حمیدرضا طبی مسرور با بیان اینکه براساس فرمایش رهبری ادارات ذی ربط موظف به انجام توانمند سازی مناطق محروم شدند که بر این اساس تصمیم گیری و کمیته توانمند سازی تشکیل شد، عنوان کرد: کمیته توانمند سازی پنج نقطه شهری را به عنوان مناطقی که مستعد دریافت کمک هستند مشخص کرد اما بعد ها مشخص شد که مناطقی دیگری هستند که نیاز به رسیدگی دارند که از فهرست توانمند سازی جا مانده اند.
وی با بیان اینکه شورای شهر فهرستی از مناطق جا مانده از توانمند سازی تهیه کرد و اسم آن را مناطق الحاقی به توانمند سازی گذاشت و سعی کرد خدماتی که به مناطق توانمند سازی ارائه می دهد به مناطق الحاقی نیز داده شود، عنوان کرد: مناطق اصلی توانمند سازی در همدان مزدقینه، منوچهری، حصار مطهری و امام، دیزج و خضر است.
رئیس كمیسیون فنی، عمرانی، امور زیربنایی و املاك شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه قسمت هایی از فقیره، راه علی آباد، مجید آباد، حصار مطهری و مناطقی که دوره حلقه ای از قسمت های از جنوب غرب تا شمال غرب شهر همدان ادامه پیدا کرده جز مناطق حاشیه نیشینی هستند که نیاز به توانمند سازی دارند، ادامه داد: آخرین جلسه ستاد توانمندی سازی اوایل سال جاری تشکیل و در آن شرح خدمات ادارات ذی ربط بیان شد اما مشکل اصلی حاشیه نشینی تغییر کاربری ها و ریزدانه ای ها است.
زمین های مناطق حاشیه نشین براساس ضوابط تفکیک نشده اند و در مناطق توانمند سازی زمین های ۵۰ یا ۶۰ متری نیز وجود دارد
طبی مسرور با بیان اینکه به دلیل اینکه زمین های مناطق حاشیه نشین براساس ضوابط تفکیک نشده اند و در مناطق توانمند سازی زمین های ۵۰ یا ۶۰ متری نیز وجود دارد، افزود: زمین های مناطق حاشیه نشین تفکیک شده اما خدماتی که باید داده شود مد نظر قرار گرفته نشده و دیگر به زمین ۷۰ متری نمی توان خدمات داد.
وی با بیان اینکه مسئله دیگر کاربری های ناهماهنگ با محل است به این معنی که کاربری ها را فضای سبز تعریف کرده اند در حالی که ساختمان مسکونی ساخته شده و چندین و چند سال است مردم در آنجا زندگی می کنند، ابراز داشت: به منازل مسکونی که در فضای غیر مجاز ساخته شده واقع بینانه پرداخته نشده است.
رئیس كمیسیون فنی، عمرانی، امور زیربنایی و املاك شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه زمین های مناطق حاشیه نشین اکثرا عادی هستند و سند ندارند، اذعان داشت: از آنجایی که این زمین ها عادی است، کمیسیون ماده پنج برای تعیین تکلیف این زمین ها را دستورالعملی ندارد و زمانی که پرونده ای به کمیسیون برده می شود به دلیل نداشتن دستور العمل برای پروند های عادی در کمیسیون از طرح آن خودداری می شود.
حمیدرضا طبی مسرور عنوان کرد: مشکل اصلی مناطق حاشیه نشین نبودن خدمات زیر بنایی و زیر ساختی است.
وی با بیان اینکه اکثر مناطق حاشیه نشین خدمات زیر ساختی مثل آب، برق و گاز ندارند، ادامه داد: در زمان سفر رهبری و سفر ریاست جمهوری به همدان دستور ارائه خدمات به مناطق حاشیه نشین و مدتی به این مناطق خدمات داده شد.
رئیس كمیسیون فنی، عمرانی، امور زیربنایی و املاك شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه امروز مردم برای آب، برق و گاز به شهرداری و استانداری مراجعه می کنند اما هیچ تدبیری برای این مسئله در مناطق حاشیه نشین وجود ندارد، ادامه داد: زمین های ۵۰، ۶۰ و ۷۰ متری در مناطق حاشیه نشین همدان سال هاست که تفکیک شده اند و در اختیار مردم قرار دارند.
واگذاری انشعابات به فضاهای غیر مسکونی ممنوع است و قانون نیز آن را تایید می کند
طبی مسرور با بیان اینکه واگذاری انشعابات به فضاهای غیر مسکونی ممنوع است و قانون نیز آن را تایید می کند، بیان کرد: همه واحد های باقی مانده که خدمات زیر بنایی ندارند غیر مسکونی هستند چراکه مسکونی ها همه تعیین تکلیف شده و آنچه مانده مشکل زیر بنا دارد.
وی با بیان اینکه تغییر کاربری ها در اختیار شورای شهر نیست و شورا صلاحیت ورود به تغییر کاربری ها را ندارد، ابراز داشت: شورای شهر درخصوص تغییر کاربری ها پیشنهاد ارائه می کند اما نمی تواند مصوبه داشته باشد.
رئیس كمیسیون فنی، عمرانی، امور زیربنایی و املاك شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه حتی چندین بار شورا مطرح کرد که تغییر کاربری ها به صورت پهنه ای انجام شود تا مردم به صورت جداگانه مراجعه نکنند، بیان کرد: احتمالا این موضوع در شورا مصوب شود.
حمیدرضا طبی مسرور با بیان اینکه تغییر کاربری مسئله ای نیست که شورای شهر بتواند در آن وارد شود بلکه همت راه و شهر سازی، استانداری، جهاد کشاورزی و غیره را می خواهد و همه باید دست به دست هم دهند تا این مشکل حل شود، اظهار داشت: در دوره های گذشته فکر می کردند اگر حاشیه شهر به عنوان فضای سبز معرفی شوددیگر مردم در فضای سبز ساخت و ساز نمی کنند و حاشیه نشینی گسترش پیدا نمی کند در صورتی که این تفکر اشتباه بود.
وی با بیان اینکه با اعلام فضای سبزها مجالی پیدا شده تا ساخت و سازها به صورت غیر قانونی انجام شود و زمین های فضای سبز به مسکونی تبدیل شود، عنوان کرد: تعداد نیروهای اجرایی شهرداری نیز زیاد نیست که بتوانند هز روز این مناطق را کنترل کنند.
مساحت مناطق حاشیه نشین همدان وسیع است و از شرق تا غرب همدان گسترده شده است
رئیس كمیسیون فنی، عمرانی، امور زیربنایی و املاك شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه مساحت مناطق حاشیه نشین همدان وسیع است و از شرق تا غرب همدان گسترده شده است و کنترلی نیز نبوده است، بیان کرد: فضایی که می توانسته به صورت قانونمند به فضای مسکونی تبدیل شود به صورت غیر مجاز به فضای مسکونی تبدیل شده و در زمینه اعلام فضای سبز و کمر بند سبز همدان تصمیم غیر کارشناسی انجام شد.
طبی مسرور با بیان اینکه در مدت ۱۵ سال گذشته تجربه نشان داده که کمربند سبز نتوانست به جلوگیری از گسترش حاشیه نشینی کمک کند، اضافه کرد: برای کسی که توان مالی و زمان محدود دارد مهم نیست که کاربری محل چیست چراکه وقتی به دستگاه ذی ربط مراجعه می کند به وی مجوز ساخت و ساز داده نمی شود در نتیجه ناچار به ساخت و ساز غیر مجاز می شود.
وی با بیان اینکه در خصوص تشکیل نشدن ستاد توانمند سازی مناطق حاشیه نشین به دنبال مقصر نیستم اما اگر این جلسات تشکیل نمی شود مصوباتی که در جلسات گذشته بوده باید اجرایی شود، ادامه داد: نمی خواهیم غیر مجاز سازی را افزایش و از فرد متخلف حمایت کنیم اما زمانی که منزلی ساخته شده و بارها دست به دست گشته دیگر نمی توان کاری کرد از طرفی راضی نیستیم مردم این مناطق در مسائل رفاهی دچار مشکل باشند و باید تصیمات گذشته درخصوص حاشینه نشینی همدان به منصه اجرا گذاشته شود.
رئیس كمیسیون فنی، عمرانی، امور زیربنایی و املاك شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه در مورد حاشیه نشینی همه ادارات ذی ربط دخیل هستند، ادامه داد: انجام جلسات ستاد توانمند سازی همت اداره راه و شهر سازی را می خواهد تا به استانداری درخواست جلسه دهد و از شهرداری، شورا شهر، دستگاه های خدمات رسان آب، برق، گاز، مخابرات و غیره دعوت کند تا آمار و گزارش ارائه دهند که تا چه اندازه در توانمند سازی مناطق حاشیه نشین موفق بوده ایم و اگر موفق نبودیم پیشنهادات و راهکارهای اجرایی در راستای جلوگیری از گسترش مناطق حاشیه نشین ارائه شود تا در طرح تفصیلی آینده مد نظر قرار گیرد.
ستاد توانمند سازی هرچه سریع تر در فاصله های کوتاه جلسات خود را تشکیل دهد و اتاق فکری ایجاد شود تا حرف های متخصصان هم شنیده شود
حمید رضا طبی مسرور با بیان اینکه همه ساختمان هایی که در مناطق حاشیه نشین ساخته شده را نمی توان تخریب کرد و برابر قانون اگر این ساختمان ها به ماده ۱۰۰ برود ماده ۱۰۰ رای تخریب می دهد، بیان کرد: ستاد توانمند سازی هرچه سریع تر در فاصله های کوتاه جلسات خود را تشکیل دهد و اتاق فکری ایجاد شود تا حرف های متخصصان هم شنیده شود.
معاون برنامه ریزی و عمرانی فرماندار همدان نیز در این زمینه با بیان اینکه هم اکنون جمعیت حاشیه نشینی در شهر همدان به ۲۰۰ هزار نفر رسیده و ۷۰ خانوار حاشیه نشین به ۷۰۰ خانوار تبدیل شده است، اظهار داشت: توانمندسازی مناطق حاشیه شهر همدان از سال ۸۳ مصادف با سفر مقام معظم رهبری به استان کلید خورد و در سال ۸۵ در قالب طرح توانمندسازی با کلنگ زنی از سوی استاندار وقت این طرح به مشاور مربوطه تحویل داده شد.
محمد علی محمدی با بیان اینکه در طرح طرح توانمند سازی حاشیه شهر پنج منطقه حصار امام، دیزج، منوچهری، خضر و مزدقینه به وسعت ۵۹۷ هکتار برای توانمندسازی شناسایی شدند، ادامه داد: جمعیت این مناطق در سال ۸۳ حدود ۱۰۰ هزار نفر برابر با ۲۰ درصد از جمعیت کل شهرستان همدان بود.
وی افزود: پروژه های پیشنهادی طرح توانمند سازی در هفت کارگروه زیرساختی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی، ظرفیت سازی و مسکن و سرپناه مصوب شده و هم اکنون جمعا ۳۷۵ پروژه از این طرح اجرا شده است.
وی با بیان ایتکه برای اجرای پروژه ها تاکنون ۵۶ میلیارد و ۸۲۱ میلیون تومان اعتبار از سوی دستگاه های مختلف از جمله اداره برق، آب، مخابرات، کمیته امداد، شرکت گاز و غیره هزینه شده که رقم قابل توجهی برای بهسازی این مناطق بوده است، عنوان کرد:با آزادی مهاجرت به شهرها و رشد قارچی حاشیه نشینی در سالهای گذشته و ایجاد مناطق حاشیه ای در شهرها مشکلات زیادی ایجاد شده که در شهرستان همدان در ابتدای طرح توانمندی شهرستان با شناسایی ۱۵ منطقه از شهرستان برای اجرای این طرح فقط پنج منطقه انتخاب شد.
یکی دیگر از اعضای شورای شهر همدان نیز گفت: هم اکنون یک چهارم از مردم همدان در حاشیه زندگی می کنند و این امر به معضلی بزرگ برای مردم و شهرداری همدان تبدیل شده است.
رضا میرزایی با تاکید بر اینکه مدیران مناطق شهری باید با جدیت از ساخت و سازهای غیر اصولی و توسعه حاشیه نشینی در شهر همدان جلوگیری کنند، اضافه کرد: هم اکنون ۹ منطقه حاشیه نشین در شهر همدان وجود داردکه ساخت و ساز های غیر اصولی در معابر مانع ارائه خدامات بخصوص در مواقع بحرانی به این مناطق شده است.
وی حرکت شهرداری در اجرای طرح های شهری را مانعی بزرگ برای ساخت و ساز های غیر اصولی دانست و افزود: باید شهرداری قبل از ورود مردم به ساخت و سازها با برنامه ریزی ورود پیدا کند.
با این تفاسیر و با توجه به اینکه طرح تفصیلی آینده همدان به زودی تهیه خواهد شد باید ستاد توانمند سازی مناطق حاشیه همدان که عملا فعالیتی ندارد اقدام به برگزاری جلسات کند تا آمار و اطلاعات دقیقی به دست آید و برای تهیه طرح تفصیلی در اختیار متخصصان امر قرار گیرد.
از طرفی با تشکیل ستاد توانمند سازی باید راهکارهایی در راستای جلوگیری از گسترش حاشیه نشینی در همدان اندیشیده و میزان اجرایی شدن مصوبات جلسات سال های گذشته ستاد مورد بررسی قرار گیرد.