به گزارش خبرنگار مهر، همزمان با آخرین روزهای تعطیلات نوروزی امسال بود که بارندگی شدید در شهرهای شمالی خوزستان به خصوص شهرستان لالی باعث جاری شدن سیل در این شهر و سیلابی شدن رودخانه ها شد. این بارندگیها خسارت های شدیدی به مردم و تاسیسات شهری و جاده ای و شبکه های آب وارد کرد ولی در کنار تمام این موارد؛ چند روز بعد خبر تلف شدن چند هزار قطعه ماهی در دریاچه پشت سد گتوند همه را در شوک فرو برد.
ابتدا و با توجه به ذهنیتی که همه از مشکلاتی که سد گتوند در چند سال اخیر به وجود آورده داشتند، انگشت اتهام به سمت گنبدهای نمکی و فعال شده موجود در حوالی این سد رفت ولی اکنون با فروکش کردن موج انتقادات و بررسی نسبتا دقیق مرگ و میر ماهیان، معلوم شده که حداقل این بار شوری آب پشت سد گتوند تاثیری در این ماجرا نداشته است.
رئیس پژوهشکده آبزیان جنوب کشور در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: علت مرگ این ماهی ها تاکنون نامعلوم است و طبق بررسی هایی که انجام دادیم از طریق روشهای آزمایشگاهی و کلینیکی چیزی دیده نشد.
تغییرات محیطی می تواند باعث مرگ ماهیان شود
جاسم مرمضی می افزاید: احتمال می دهیم که علت این امر، تغییرات آنی اکولوژیک بر اثر بارندگی های شدید اخیر باشد. بارندگی شدید نمی تواند مستقیما باعث مرگ ماهیان شود ولی اگر تغییراتی در شرایط محیطی ایجاد کند می تواند باعث مرگ ماهیان شود.
وی عنوان می کند: هرچند که تغییرات شرایط محیطی و وقوع سیلاب های فصلی می تواند موجب مرگ و میر آبزیان شود ولی هنوز نمی توان با قاطعیت این عامل را علت تلفات ماهیان دانست.
آمیخته شدن خاک و اکسیژن
رئیس پژوهشکده آبزیان جنوب کشور تصریح می کند: بر اثر شستشوی شدید که هنگام بارندگی های اتفاق می افتد ممکن است عنصر خاک به آب وارد شده و یا اینکه اکسیژن موجود در آب کاهش پیدا کند که این دو مورد باعث مرگ ماهیان می شود. بنابراین بارندگی های شدید باعث ایجاد تغییراتی در آب شده و آن تغییرات در نهایت موجب مرگ ماهیان می شود.
مرمضی بیان می کند: در ارتباط با مرگ ماهیان در دریاچه پشت سد گتوند، بحث ویروس، شوری آب، باکتری و اصطلاحات کلینیکی نیست.
وی ادامه می دهد: تلفات ماهی فقط در گونه (بیاح) رخ داده است. این ماهی از گونه های بومی خوزستان و از نوع کفال ماهیان( Liza abu ) است.
رئیس پژوهشکده آبزیان جنوب کشور در پایان می گوید: در حال حاضر تلفات ماهیان در دریاچه سد متوقف شده ولی شیلات، دامپزشکی، محیط زیست و این پژوهشکده همچنان در حال آزمایش و بررسی موضوع بوده تا علت مرگ و میر ماهیان را مشخص کنند.
ماهی بیاح تحمل شوری را دارد
ماهی بیاح اغلب در نواحی ساحلی زیست می کند. با توجه به سخت جانی این ماهی، قابلیت تحمل شوری را داشته و به راحتی در آب شور نیز به زندگی خود ادامه می دهد.
این ماهی تخم ریزی خود را در دریا انجام داده و با توجه به اندازه کوچک، حجم زیادی از این ماهی را می توان در سواحل و اغلب در زمستان صید و مشاهده کرد. این ماهی جزو گروه چهارم و یا شاید گروه ماهیان کم طرفدار محسوب شود. رنگ این ماهی در بالای بدن خاکستری سبز و در پهلو و شکم نقره ای است.
هر وقت در فصل پائیز شکم ماهی بیاح را پاک و تمیز می کنیم داخل شکم ماهی، تخم ماهی دیده می شود که این نشان دهنده فصل تخم ریزی این ماهی است. ماهی بیاح به صورت دسته جمعی حرکت کرده و به طرف ساحل برای تخم ریزی حرکت می کنند.
بیاح گوشتی چرب دارد که روغن آن برای بدن مفید است به همین دلیل این ماهی در قدیم و اکنون برای زنان شیرده و باردار نوعی تغذیه بسیار مفید به شمار می رود. گوشت این ماهی بسیار لذیذ است.
مدیرکل محیط زیست خوزستان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می کند: ۱۵ فروردین از سوی اداره محیط زیست مسجد سلیمان گزارشی به محیط زیست استان ارسال شد که مقداری لاشه ماهی روی سطح آب مشاهده شده است. کارشناسان محیط زیست استان روز بعد به محل اعزام شده و از آنجا بازدید کرده و تعداد زیادی ماهی را روی سطح آب دیدند.
احمدرضا لاهیجان زاده در گفتگو با خبرنگار مهر می افزاید: گونه ماهیان تلف شده بیاح بود. این گونه ماهی در حد ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر بوده و عمدتا ماهی بزرگی نیست.
وی عنوان می کند: کارشناسان محیط زیست نسبت به نمونه برداری از آب مخزن سد و ماهیان اقدام کردند. همچنین بلافاصله به اداره کل دامپزشکی و شیلات و مرکز آبزی پروری جنوب کشور اعلام کردیم که چنین موردی وجود دارد تا کارشناسان خود را برای نمونه برداری اعزام کنند.
تحقیقات ادامه دارد
مدیرکل محیط زیست خوزستان تصریح می کند: به دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران هم تعدادی از نمونه ها را دادیم تا برای انجام آزمایشات از آن استفاده کرده و نتیجه را به ما اعلام کنند.
لاهیجان زاده بیان می کند: روز ۱۷ فروردین نیز یک بازدید مشترکی با همکاران شیلات و مجموعه ای از فرمانداری مسجدسلیمان و محیط زیست این شهرستان انجام شد. در این بازدید دوباره نمونه برداری انجام شده و به مراکز مذکور تحویل دادیم.
وی ادامه می دهد: تاکنون چند دلیل را با بررسی های انجام شده اعلام کردند. اول اینکه در داخل لاشه ها و در روده این ماهیان انگل مشاهده شده ولی این انگل به تنهایی عامل مرگ و میر ناگهانی نیست ولی می تواند ماهی را ضعیف کند تا با یک شوک تلف شود.
مدیرکل محیط زیست خوزستان یادآور می شود: با سیلابی که اتفاق افتاد؛ این شوک به ماهیان وارد شد. یک سیلاب عظیمی که طبق اعلام سازمان آب و برق در بازه زمانی ۵۰ سال گذشته در آن نقطه وجود نداشته است.
لاهیجان زاده می گوید: بعد از آن بارندگی شدید که در یک روز ۱۱۵ میلی متر باران بود، شش هزار متر مکعب بر ثانیه به صورت سیلاب عظیمی وارد دریاچه سد شد و چون آب گل آلود بود باعث شد تا کمبود اکسیژن برای ماهیان ایجاد شده و سیستم آنها را به هم بریزد.
وی ادامه می دهد: با ورود گل به آب شرایط محیطی ماهیان تغییر پیدا کرده و چون انگل هم داشتند و باعث مرگ و میر آنها شد. متاسفانه این مرگ و میر تا حدود چهار تا پنج روز ادامه داشت.
مدیرکل محیط زیست خوزستان بیان می کند: خوشبختانه دیگر مرگ و میر متوقف شده است و روز سه شنبه و چهارشنبه هفته گذشته هم مقادیری از این لاشه ها و اجساد که باقی مانده بود جمع آوری شد.
لاهیجان زاده با اشاره به اینکه طبق برآورد انجام شده بیش از سه هزار قطعه ماهی بیاح تلف شده است، می گوید: محیط زیست مسجد سلیمان وارد موضوع شد چون در لالی اداره محیط زیست نداریم و البته فرمانداری این شهر هم همکاری بسیار خوبی با فرمانداری لالی داشت. بخشی از مجموعه آب این دریاچه در حوزه شهرستان مسجدسلیمان، بخشی لالی و بخشی هم گتوند بوده که هر سه شهرستان از مخزن این دریاچه بهره مند هستند.
وجود انگل در روده ماهی ها
این در حالی است که رئیس اداره دامپزشکی مسجدسلیمان آلودگی روده ای و وجود انگلی خاص در ماهی ها را نیز به علل مرگ ماهیان بیح پشت سد گتوند اضافه می کند.
حمید رضا کاوش در مورد نتایج بررسی علت مرگ و میر ماهیان دریاچه سد گتوند به مهر می گوید: براساس اعلام مردم بومی منطقه به اداره محیط زیست مسجدسلیمان مبنی بر تلفات یک گونه ماهی در دریاچه سد گتوند، مشاهدات اولیه کارشناسان دامپزشکی، شیلات، پژوهشکده آبزی پروری و محیط زیست مسجدسلیمان از دریاچه حاکی از بروز تلفات نسبتا شدیدی فقط در گونه ماهی بیاح بود.
وی ادامه می دهد: پس از انجام نمونه برداری و کالبد شکافی ماهیان، علایم خاصی از وجود بیماری عفونی در ماهی ها مشاهده نشد اما تمامی ماهی ها با دهان باز تلف شده بودند که این خود از علایم کمبود اکسیژن است. ضمن اینکه دستگاه گوارش ماهی ها خالی بوده که نشانه دهنده استرس عدم تغذیه و ضعف ناشی از آن است. وجود انگل در دستگاه گوارش تمام ماهی هایی که از آنها نمونه برداری شده بود نیز مشاهده شد.
رئیس اداره دامپزشکی مسجدسلیمان می افزاید: با بررسی دقیق تر و نمونه برداری که انجام شد نتایج بررسی این بود که متوسط وزن ماهی های تلف شده ۳۰ گرم بوده و ۱۰۰ درصد نمونه ها دارای آلودگی انگلی روده ای بودند به گونه ای که در برخی نمونه ها بیش از ۸۰ نوع انگل ریز و درشت مشاهده شد.
حمیدرضا کاوش تاکید می کند: در نهایت می توان گفت که شدت آلودگی انگلی باعث انسداد مجاری گوارشی ماهی ها شده و استرس شدید ناشی از عدم تغذیه و کاهش اکسیژن به دلیل بروز سیلاب شدید در آب و حساس بودن این گونه ماهی به کمبود اکسیژن موجب بروز تلفات شدید در این گونه از ماهی شده است.
وی عنوان می کند: برای بررسی بهتر علت به وجود آمدن این آلودگی انگلی باید دیگر گونه های ماهی بررسی انگلی شوند که انجام این کار برعهده اداره شیلات و محیط زیست است.
به گزارش خبرنگار مهر، اکنون دو دلیل عمده برای مرگ این ماهیان ذکر شده است. ورود فراوان خاک ناشی از سیلاب به آب و همچنین وجود انگل در روده ماهیان، اما در صورتیکه انگل در روده ماهیان باشد و حتی اگر این موضوع نیز باعث مرگ ماهی ها نشده است نیز باید وجود انگل به صورت دقیق و کارشناسی بررسی شود تا پونه های دیگر ماهیان دچار تلفات نشوند.
گزارش: کوثر کریمی