این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» منتشر شده است. «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است.
به گزارش خبرنگار مهر، در فراگرد نوسازی و توسعه، شهرها روند پیشرفت سریعی دارند، شهرهای بزرگ در این فراگرد مرتب در حال تغییر و تحولات فیزیکی و کالبدی است، این تغییر و تحولات نه تنها در حوزه کالبد بلکه در حوزه های عمیق تری نیز خود را نشان می دهد.
توسعه شعر به معنای ایجاد فرصتهای بیشتر اشتغال است و این فرصتهای اشتغال جاذبه ای خواهد بود برای افرادی که در شهرهای کوچک، مناطق روستایی و نقاط محروم در پی عواملی نظیر خشکسالی، کاهش منابع طبیعی و... اشتغال خود را از دست داده اند. این جاذبه باعث می شود خانواده ها به امید یافتن اشتغال به شهرهای بزرگتر کوچ کنند اما به خاطر عدم توانایی مالی در تامین مسکن در این شهرها، ناچارند در حاشیه های آن زندگی کنند.
معضل حاشیه نشینی از جمله مباحثی است که نه تنها در شهر شیراز بلکه در اکثر کلان شهرهای کشور وجود دارد اما در شیراز این مشکل به گونه ای است که باید میزبان کم کاری در روستاها و حتی استانهای کمتر توسعه یافته همسایه خود باشد.
حاشیه نشینی را می توان یکی از مراحل اولیه مهاجرت و کوچ دانست زیرا زمانیکه یک خانواده در شهرستان و روستاهای اطراف، محیط را برای پیشرفت و موفقیت فراهم نمی بیند اقدام به مهاجرت می کند و در این موقع است که حضور یک خانواده روستایی با توان مالی پایین در یک کلان شهر با نرخ بالای زندگی آنها مجبور به امرار معاش از راه های نامناسب و زندگی در محلات توسعه نیافته کلان شهر می کند.
زرق و برق زندگی شهر نشینی برای جوانان روستایی و حتی شهرهای کوچک، آنها را مجبور به مهاجرت برای رسیدن به این آرمانهای خیالی خود می کند که در بدو ورود به کلانشهرها به گونه ای دیگر نمایان می شود و تمامی آنها تفاوت اجتماعی خود با محیط را به خوبی احساس می کند.
جبران تفاوت های اجتماعی و یا تامین هزینه های زندگی مهاجرین را مجبور به انجام کارهای مختلف می کند که همین روند باعث شد بخش زیادی از جرائم و تخلفات شهری از حاشیه نشینی آغاز شود زیرا خانواده ای که برای زندگی بهتر به کلان شهر سفر کرده امروز مجبور می شود که برای زندگی کردن تلاش کند.
پدر خانواده و یا جوانانی که هر کدام در روستا و شهرهای کوچک خود دارای نوع زندگی متوسط بودند امروز در حاشیه شهر شیراز در کمترین سطح زندگی و برای رفع مشکلات خود نیز دست به هر کاری می زنند هر چند که برخی از این مهاجرین نیز می توانند خود را با جامعه شهری کلان هماهنگ کنند.
حاشیه نشینی امروز شیراز نیز در همین مباحث است به گونه ای که تفاوت های طبقات اجتماعی در شیراز باعث شده حاشیه نشینان در محلات توسعه نیافته به دلیل اینکه خودشان را با دیگران در ظاهر هماهنگ نشان دهند با استفاده از روش های مختلف کسب درآمد می کنند.
کارشناسان اعتقاد دارند که حاشیه نشینی نه تنها باعث شده که جرائم در کلانشهر شیراز رشد یابد بلکه تفاوتهای فرهنگی طیف حاشیه نشین و شهرنشین منجر به ناسازگاریهای فرهنگی بین حاشیه نشینان می شود.
این ناسازگاری فرهنگی در جوانان خانواده های حاشیه نشین باعث می شود آنها بخواهند خود را هرچه سریعتر با فرهنگ قالب شهر میزبان هماهنگ کنند که در نهایت چالشهای فرهنگی عمیقی را برای آنها در پی خواهد داشت.
یکی از رانندگان تاکسی مستقر در یکی از مجموعه تجاری شیراز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه نیمی از دختران و پسرانی که پاساژگردی می کنند از مناطق جنوبی و حاشیه ای شیراز هستند، گفت: همواره شاهد افزایش حضور جوانان در این مراکز تجاری هستیم که هر کدام با جدید ترین مدل های لباس و ظاهر در این محل حضور دارند که در نگاه می توان آنها را از خانواده های مرفه شهر دانست اما زمانیکه در اواخر ساعت شب قصد رفتن به سمت منزل را دارند نظر شما کاملا تغییر می کند.
محسن صالحی ادامه داد: اگر این جوانان را دختران تشکیل می دهند که در ساعات پایانی شب به طور شریکی یک تاکسی می گیرند و زمانیکه ما آدرس مقصد را سوال می کنیم مکانی را به ما اعلام می کنند که در ساعات روز هم خیلی جرات می خواهد در این محلات تردد کرد.
وی افزود: مشکلات مالی آنها به حدی است که بیش از ۵۰ درصد کرایه واقعی تاکسی را نمی توانند پرداخت کنند در حالیکه لباس های آنها چیز دیگری را می گوید به همین دلیل رانندگان تاکسی زمانیکه مقصد آنها را سوال می کنند کرایه را همان اول دریافت می کنند.
منبع اکثر جرائم در شیراز از حاشیه نشینی است
اما مدیر کل امنیتی و انتظامی استانداری فارس در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه شروع تمامی جرائم و تخلفات از حاشیه نشینی است، گفت: حاشیه نشینی به عنوان یک پدیده مشکل دار در اکثر کلان شهرها مطرح است به خصوص با توجه به خشکسالی های استان فارس به طور حتم این روند در شیراز افزایش پیدا می کند.
احمد احمدی زاده افزود: جای تاسف که منبع اکثر جرائم در استان فارس و شهر شیراز نیز از همین حاشیه نشینی هاست.
وی با بیان اینکه برای مدیریت کردن این مجموعه نیازمند همکاری تمامی دستگاهها هستیم، گفت: برای مدیریت کردن، پیشگیری و ساماندهی حاشیه نشینی ها و روند فرهنگی آنها نیازمند همکاری تمامی دستگاه ها هستیم زیرا کار به حدی بزرگ است که به تنهایی هیچ ارگانی قادر به رفع مشکلات آنها نیست.
مدیر کل امنیتی و انتظامی استانداری فارس ادامه داد: اولین تخلفی که در مناطق حاشیه ای شیراز روی می دهد دزدیدن آب، برق و دیگر مباحث خدماتی است که این کار شروعی برای دیگر موارد جرم است.
احمدی زاده تاکید کرد: برنامه ریزی های مختلفی برای رفع این مشکلات در شیراز شده اما همچنان جای کار زیادی وجود دارد زیرا خشکسالی استان فارس ادامه دارد و گروه های مختلفی از روستاها و شهرهای کوچک به سمت شیراز آمده اند.
۲۰۰ هزار حاشیه نشین در شیراز
اما مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری فارس نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه طبق آمار سال ۹۰ در حال حاضر ۲۰۰ هزار حاشیه نشین در شیراز وجود دارند، گفت: مطالعات در خصوص حاشیه نشینی در شیراز در سال ۸۵ انجام شده و ۱۰ محله به عنوان مناطق کمتر توسعه یافته که فاقد مهارت شغلی، افراد مهاجر و حتی در برخی از مواقع از خدمات اجتماعی محروم هستند و مسائل و مشکلات خاص خودشان را دارند شناسایی شدند.
علی محمد موسوی ادامه داد: کارگروهی در استان در جهت ساماندهی وضعیت حاشیه نشینی ایجاد شده که در اولین قدم اقدام به راه اندازی خانه محله در مکانهای مشخص شده کرده ایم.
وی تصریح کرد: در هر محله یک خانه محله داریم که تمامی دستگاه های مربوط به توانمندی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی باید فعالیت داشته باشند و طبق برنامه و زمانبندی مشخص از طریق منابع و اعتباراتی که در اختیار دستگاه ها است باید سرویس ارائه کنند.
مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری فارس تاکید کرد: چنین محلاتی نه تنها در شیراز بلکه در شهرستانهایی همچون مرودشت و کازرون نیز وجود دارد که در این شهرها نیز خانه محله ایجاد شده است.
موسوی با اشاره به اینکه آمار تعداد جمعیت ما در سال ۹۰ کاهش حاشیه نشینی را نشان می دهد، گفت: سال ۹۰ که مقایسه با سال ۸۵ کاهش جمعیت حاشیه نشین را داشته ایم که نشان از آن دارد که این افراد تحت تاثیر برنامه های فرهنگی تلاش برای بالا بردن جایگاه اجتماعی خود دارند.
وی تاکید کرد: اما باید توجه داشت که همچنان مشکلات در حاشیه نشینی وجود دارد و باید به گونه ای برنامه ریزی های خود را توسعه دهیم که این مناطق نیز دارای امکانات اولیه شوند و ساکنان نیز از خدمات واقعی شهر بهره مند شوند.
مدیر کل فرهنگی و اجتماعی استانداری فارس افزود: زمانیکه که امکانات را در اختیار این محلات قرار دهیم در آن زمان نیز باید از ساکنان آنها انتظار تغییر روش زندگی فردی و اجتماعی را داشته باشیم.
گزارش: هادی فتحی