این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» منتشر شده است. «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است.
به گزارش خبرنگار مهر، شهر یزد، مناطق حاشیه ای چندانی ندارد و دو یا سه منطقه از شهر اکنون درگیر معضل حاشیه نشینی است، حسن آباد، بلوار استقلال و مناطقی از آزادشهر اما همین مناطق نیز آبستن وقایعی هستند که عبور از آنها به سادگی امکانپذیر نیست.
بسیاری از مشکلات حاشیه نشینی در شهرهای مختلف یکسان است و مشکلات فرهنگی، بهداشتی، آموزشی و اقتصادی مردم این مناطق در بسیاری از شهرها مشترک است اما معضل حضور اتباع بیگانه آن هم از نوع غیرمجاز، مشکلات حاشیه نشینان یزد را دو چندان کرده و اين مشكل در كمتر استاني مشاهده شده است.
اتباع بیگانه علاوه بر بافت تاریخی به حاشیه شهر یزد نیز رسوخ کرده اند
اتباع بیگانه طی سالهای اخیر نه تنها در بافت تاریخی بلکه در حاشیه شهر رسوخ کرده اند و با استفاده از موقعیت مردم این مناطق، دردسرهای بزرگی برای آنها ایجاد کرده اند.
یکی از مهمترین معضلاتی که در حاشیه شهر یزد به وفور به چشم می خورد، ازدواج دختران ایرانی با اتباع بیگانه به ویژه افاغنه است، دخترانی که پس از یک ازدواج نامیمون و تولد چند فرزند، شوهران خود را گم کرده اند و اکنون به تنهایی بار مسئولیت بزرگ کردن چند فرزند با هویت های نامعلوم را بر دوش می کشند.
ریحانه یکی از زنانی است که در بلوار استقلال همه او را به خاطر شرارت فرزندان نوجوانش می شناسند، زنی که خود نیز در جوانی صاحب چهار فرزند قد و نیم قد است و در حاشیه شهر با امکانات کم و محدود، زندگی می گذراند.
مرور کوتاهی بر زندگی ریحانه، حکایت دختران بسیاری است که در حاشیه شهرهای استان یزد با آگاهی به این سرنوشت دچار می شوند.
درد مشترک دختران حاشیه نشینی که به عقد اتباع خارجی در می آیند
ریحانه می گوید :هنوز وارد ۱۳ سالگی نشده بودم که گلمراد برای کندن چاه به خانه ما در یکی از روستاهای تفت می آمد و در این رفت و آمدها من را از پدرم خواستگاری کرد و پدر برای اینکه از شر ما که هشت دختر قد و نیم قد بودیم، راحت شود، مرا راضی به این وصلت کرد.
وی افزود: گلمراد تبعیت افغانستان داشت و به خاطر نقص مدارک با یک صیغه ۹۹ ساله به هم محرم شدیم تا مدارکش کامل شود و عقد دائمی بین ما برقرار شود اما به خاطر کار گلمراد در یکی از کوره های اطراف شهر یزد، به این منطقه آمدیم و مدتی نگذشت که پدر و مادر و خواهرهایم هم به خاطر خشک شدن باغ صاحب کار پدرم به یزد آمدند و همه با هم در یک خانه ۱۰۰ متری زندگی را آغاز کردیم.
ظرف شش سال، چهار فرزند آوردم اما چون هنوز عقد ما در جایی ثبت نشده بود، نتوانستم برای فرزندانم شناسنامه بگیرم و اکنون چهار فرزند بی شناسنامه دارم و پدرشان نیز از سه سال پیش به شهر دیگری برای کار رفته و هیچ خبری از او ندارم.
وی گفت: فرزند بزرگم الان ۱۱ ساله است ولی هیچ مدرسه ای او را راه نمی دهند به خاطر همین الاف کوچه و خیابانهاست.
معضلات خانواده های حاشیه نشین مشکلات این مناطق را دو چندان کرده است
همسایه های ریحانه می گویند، عارف پسر ۱۱ ساله ریحانه معتاد است و چون هنوز بچه است و کسی به او شک نمی کند، خرید سایر معتادان را او انجام می دهد.
نظیر این زندگی در حاشیه های شهر یزد به ویژه در اطراف خلدبرین کم نیست اما اغلب خانواده ها به خاطر اقدامات غیرقانونی که انجام داده اند، این مشکلات خود را پنهان می کنند اما حضور و نحوه زندگی آنها در حاشیه شهر، هر روز مشکلات و معضلات این مناطق را بیشتر می کند.
دخترانی که در جوانی بیوه می شوند و کودکانی که به خاطر نداشتن اسناد هویتی، از حداقل های آموزشی نیز بی بهره می مانند و بی سوادی و عقب ماندگی فرهنگی آنها، هر روز باری بر بار مشکلات شهر اضافه می کند.
سکونتگاه های غیررسمی که برای اتباع بیگانه رسمی و امن است
در مناطقی از شهر نظیر اکرمیه و اکرم آباد نیز در واقع گسترش شهر، شهر را به روستا متصل کرده اما این روستاها اکنون گرچه برای یزدیها سکونتگاه های غیررسمی به شمار می روند اما برای افاغنه به ویژه اتباع غیرمجاز آنها، سکونتگاهی کاملا رسمی و امن است.
طی یکی دو سال اخیر متاسفانه متکدیان وارداتی نیز به جمع آنها پیوسته اند و این منطقه از یزد را در سیطره خود درآورده اند.
باغداران این مناطق نیز از آنجا که در هنگام برداشت محصول، چیزی نصیب خودشان نمی شود و قبل از برداشت آنها، اهالی منطقه برداشت بی اجازه را انجام می دهند، عطای این باغها را به لقایشان بخشیده اند و اغلب باغهای این منطقه به شکل متروکه رها شده و در برخی موارد نیز باغهای خشکیده تبدیل به خانه هایی برای سکونت ساکنان این منطقه شده است.
معاون عمرانی استاندار یزد در مورد حاشیه نشینی در این مناطق یزد اظهار داشت: حاشیه نشینی در اطراف یزد سبب شده علاوه بر مشکلات ساخت و سازهای غیرمجاز و غیراستاندارد، ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی روز به روز افزایش پیدا کند.
اغلب حاشیه نشینی ها با تصرف غیرمجاز اراضی دولتی همراه است
سید محمدرضا سیدحسینی افزود: اغلب حاشیه نشینی ها، تصرف و تجاوز به اراضی دولتی را به دنبال داشته اما متاسفانه حاشیه نشینی اندک اندک در یزد نیز شکل گرفته و در حال گسترش است.
وی عنوان کرد: در شرایطی که هزینه های بسیاری برای ایجاد فضای سبز در یزد می پردازیم، باغ ها در اطراف شهر خشکانده می شوند و اراضی آنها تفکیک و تبدیل به خانه می شود.
سیدحسینی تاکید کرد: تنها راه مقابله با این ساخت و سازها، شناسایی متخلفان و برخورد جدی و قانونی با آنها است.
همکاری دستگاه ها تنها راه برون رفت از مشکلات حاشیه نشینی در یزد است
وی خاطرنشان کرد: شهرداری، دستگاه قضایی، نیروی انتظامی و سایر دستگاه های مرتبط باید با همکاری و هم اندیشی، مشکلات حاشیه نشینی در یزد را برطرف کنند و از بروز آسیب ها و ناهنجاری های جدی تر جلوگیری کنند.
همکاری دستگاه های مختلف رکن اصلی مقابله با گسترش حاشیه نشینی است اما متاسفانه در یزد هر دستگاهی، دستگاه دیگر را در رشد این مشکلات مقصر می داند به نحوی که در شرایطی که دستگاه قضایی و نیروی انتظامی، شهرداری را متولی تخریب خانه های غیراستاندارد و غیراصولی می داند، شهرداری معتقد است استانداری و مسکن و شهرسازی از ابتدا باید با مراقبت از اراضی خود، دست زمین خواران را کوتاه کنند تا با سوء استفاده آنها، زمینهای بزرگ در حاشیه شهر، تفکیک و به مردم واگذار نشود.