این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» منتشر شده است. «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است.
به گزارش خبرنگار مهر، در استان چهارمحال و بختیاری مهمترین شهری که با مسئله حاشیه نشینی روبرو شده است، شهر لردگان است. استان چهارمحال و بختیاری استانی کوچک است اما دارای روستاهای فراوانی است که بیشتر این روستاها در شهرستان لردگان واقع شده اند.در شهرستان لردگان حدود بیش از ۳۰۰ روستا وجود دارد که این روستا با مشکلات مختلف روبرو هستند.
کمبود آب و خشکسالی یکی از مهمترین مشکلات روستاها است که نقش مهمی در مهاجرت روستائیان این روستاها دارد. در سال های اخیر نیز انجام پروژه های عمرانی مانند سد سازی در منطقه نیز نقش مهمی در مهاجرت مردم داشته است. لردگان به علت وجود قومیت و همزبانی بیشتر با مردم روستاها مهمترین شهر هدف مهاجرت به شمار می رود.
نایب رئیس انجمن محیط زیستی تسنیم در خصوص مهاجرت به شهرها و حاشیه نشینی افراد در کنار شهرها به خبرنگار مهر گفت: مهاجرت ها بیشتر به واسطه کوچ های اجباری است.
هومان خاکپور ادامه داد: مردم جوامع بومی و محلی در مناطق مختلف کشور عمدتا از روی ناچاری و اجبار مجبور می شوند که محل زندگی و محلی که فرهنگ شان به آنجا تعلق دارد را ترک کنند و به خاطر اینکه بضاعت ناچیزی هم دارند و از نظر مالی توان رقابت با مردم شهر نشین را ندارندبه اجبار مجبور می شوند در حاشیه شهرها سکونت کنند.
وی افزود: حاشیه شهرها امکانات کمتری دارد و از امتیاز ها و امکانات شهری کمتری برخوردار است و همین امر مشکلات بعدی را ایجاد می کند.
مردمی که مجبور به مهاجرت می‌شوند عمدتا به خاطر اینکه از ریشه‌های فرهنگی خود فاصله می‌گیرند و از جایی که تعلق داشته‌اند دور می شوند، از لحاظ روحی و روانی دچار مشکلاتی می شوندوی اظهار داشت: حاشیه نشینی این مهاجر ها نه به نفع مهاجران است و نه به نفع شهر نشین ها و شهرهایی که پذیرای این مهاجر ها شده است و مشکلات مختلفی برای دو بخش ایجاد می شود.
این کارشناس ادامه داد: مردمی که مجبور به مهاجرت می شوند عمدتا به خاطر اینکه از ریشه های فرهنگی خود فاصله می گیرند و از جایی که تعلق داشته اند دور می شوند، از لحاظ روحی و روانی دچار مشکلاتی می شوند.
وی گفت: از نظر معیشتی مردم مهاجر و حاشیه نشین دچار مشکل می شوند به واسطه اینکه بیشتر این مهاجر ها دارای معیشت مرتبط با طبیعت هستند.
وی ادامه داد: توقع ها از نظر معیشت در جوامع محلی و بومی بسیار کم است و هنگامی که مهاجران از جوامع محلی به سمت شهر ها می آیند وحاشیه نشین می شوند مجبور هستند که مانند شهرنشین ها زندگی کنند و با توقعات شهر نشینی و مخارج بالا روبرو می شوند و اینجا است که مهاجر ها و حاشیه نشین ها با مشکلات حوزه اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی مواجه می شوند.
این دانش آموخته دانشگاه تهران با بیان اینکه حاشیه نشین ها کمتر از حمایت ها شهرها روبرو هستند و معمولا در تامین هزینه ها خود با مشکل مواجه می شوند، اظهار داشت: شهرهایی که پذیرایی مردم مهاجر هستند دچار مشکل می شوند و مهمترین مشکل در حوزه تفاوت های فرهنگی است.
وی ادامه داد: در رفتارهای اجتماعی شهر نشین ها با حاشیه نشین ها و مهاجر ها با مشکل روبرو می شوند و شهر ها مهاجر پذیر معمولا از پذیرفتن مهاجر ها هیچ توسعه شهری پیدا نمی کنند و از هیچ منفعتی نیز برخوردار نمی شوند.
خاکپور با بیان اینکه عمدتا دو عامل مهم در جوامع در ایجاد مهاجرت و حاشیه نشینی شهرها نقش مهمی دارد؛ ادامه داد: یکی از عوامل پدیده های طبیعی مانند سیل، زلزله و یا خشکسالی و از بین رفتن منابع درآمدی جوامع محلی است که موجب مهاجرت می شود که این گونه مردم به واسطه اینکه شغل و محل درامد خود را از دست داده اند و یا اینکه محل سکونت خود را از دست داده اند رو به مهاجرت می آورند.
وی تاکید کرد: در خصوص عامل پدیده های طبیعی دولت باید سریعا کمک کند و امکانات را در منطقه فراهم کند تا از مهاجرت جلوگیری کند.
وی ادامه داد: بسیاری از مهاجرت به واسطه انجام پروژه ها بزرگ عمرانی دولتی مانند احداث سد اتفاق می افتد که ما در استان چهارمحال و بختیاری شاهد آن هستیم که بخش زیادی از جوامع محلی و روستایی مجبور به ترک روستاهایشان می شوند چرا که روستای آنها زیر دریاچه های سد ها می روند.
این محقق ادامه داد: مردم این روستاها مجبور می شوند که شغل و کار و خانه خود را بالاجبار رها کنند و به لحاظ اینکه برنامه ریزی جدی و آینده نگری نیز در خصوص این جابجایی ها نمی شود متاسفانه این افراد مجبور هستند حاشیه یکی از شهرها را اختیار کنند و در کنار شهرها زندگی کنند.
وی بیان کرد: در این جور مواقع باید ابتدا در مطالعات اجرایی این پروژه ها در اقتصاد و حوزه اجتماعی روستاهای مرتبط پروژه مطالعات بیشتری شود و صرفا هدف ساختن پروژه نباشد و ما با مطالعات بیشتری به تبعات اجتماعی و اقتصادی این پروژ ها بپردازیم.
خاکپور اذعان داشت: ما هم اکنون در بسیاری از نقاط که پروژه ها بزرگ مانند سد ساخته می شوند شاهد هستیم که خانه و املاک روستائیان اطراف پروژه خریداری می شود و با توجه به اینکه قیمت این خرید بر اساس منطقه است نمی تواند جوابگوی خرید یک خانه در محیط شهری شود و به همین واسطه مردم این روستاها مجبور هستند به حاشیه شهرها بروند و خانه تهیه کنند.
مهمترین شهر حاشیه نشین استان چهارمحال و بختیاری لردگان است که بیشتر از سایر مناطق دیگر با مشکلات و معضلات حاشیه نشینی روبرو استوی ادامه داد: در استان چهارمحال و بختیاری بیشترین روستاهایی که مردمش در پی انجام پروژه های عمرانی مجبور به مهاجرت شده اند در شهرستان لردگان و اردل این استان هستند و جابجایی اجباری بیشتر در این مناطق استان مشاهده شده است.
وی افزود: عموما مردم این روستاها کوچ کرده اند و به حاشیه شهر لردگان روی آورده اند و یکی از شهرهای حاشیه نشین استان چهارمحال و بختیاری لردگان است که بیشتر از سایر مناطق دیگر با مشکلات و معضلات حاشیه نشینی روبرو است.
وی ادامه داد: علت اینکه مهاجر کننده بیشتر شهر لردگان را انتخاب کرده اند به واسطه این بوده است که ارتباط و قومیت بیشتری با این شهر داشته اند و به این شهر نزدیک تر بوده اند.
خشکسالی و خشک شدن منابع آب عامل اصلی مهاجرت در روستاهای لردگان
فرماندار لردگان نیز در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: خشکسالی و خشک شدن منابع آب در برخی از روستاهای شهرستان لردگان یکی از عوامل اصلی در ایجاد حاشیه نشینی در لردگان بوده است.
ابوالقاسم کریمی ادامه داد: شهرستان لردگان یکی از بزرگ ترین شهرستان های استان است که بیشترین روستاها را در خود جای داده است.
وی ادامه داد: نبود امکانات در روستاها و خشک شدن منابع آب و نبود شغل از عوامل اصلی در مهاجرت روستائیان به شهرهای شهرستان لردگان و حاشیه نشینی در اطراف شهرها است.
وی گفت: شهر لردگان هم اکنون مهمترین شهر منطقه است که با پدیده حاشیه نشینی روبرو شده است.
وی بیان کرد: یکی از راهکارهای مهم برای جلوگیری از مهاجرت آب رسانی به روستاهای دچار مشکل شده است که دولت طی فعالیت های گذشته به بسیاری از روستاها با پمپاژ آب از رودخانه ها مشکل آب را حل کرده است و همچینی با آبرسانی سیار مشکل آب بسیاری از روستاها حل شده است و از مهاجرت و حاشیه نشینی در شهر ها جلوگیری شده است.
فرماندار لردگان ادامه داد: باید تلاش شود که مشکللات روستائیان در محل حل شود و امکانات در منطقه این روستاها توسعه یابد تا مهاجرت کمتر اتفاق بافتد.