این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» منتشر شده است. «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است.
به گزارش خبرنگار مهر، حاشیه نشینی، پدیده ای است که درکنار سایر پدیده هاي تأثیر گذار در شهر، برمشکلات شهري افزوده است. این معضل چهره و سیمای شهر را بد قیافه و زشت می کند و باعث تشدید دوگانگی در جامعه شهری، افزایش فاصله طبقاتی و بسیاری از مشکلات دیگر می شود.
حاشیه نشینی یک مسأله و عارضه شهری است که می تواند منبع اصلی بسیاری از بزهکاری ها و جرم ها قرار گیرد.
شهر بیرجند همچون تمام شهرهای کویری و نیمه کویری کشور ایران تا تحولات چند دهه پیش در اقتصاد کشور، رشدی بسیار کند داشت، اما پس از استان شدن خراسان جنوبی رشد غیرقابل تصور جمعیت را در این استان داشته ایم.
اگر چه در ابتدای امر استان شدن مهاجرت ها را از روستاها و شهرهای اطراف در حاشیه شهر بیرجند شاهد بودیم اما با اقدامات مسئولان تا حدودی جلوی این روند گرفته شد و امروز پس از گذشت یک دهه از استان شدن شاهد ساخت و سازهای غیر مجار در روستاهای حاشیه شهر مرکز استان خراسان جنوبی هستیم که اگر امروز برای آن تدبیر اساسی اندیشیده نشود در آینده نه چندان دور معضلات زیادی را برای استان به وجود خواهد آورد.
به اذعان کارشناسان روستاهای اطراف بیرجند به دلیل گسترش جمعیت در چند سال اخیر دچار مشکلات حاد پایه‌ای و سنگینی شده اند که اگر امروز مسئولان برای آن چاره‌ای نیندیشند درآینده نه چندان دور کنترل و حل این معضلات از دست مسئولان استانی خارج خواهد بود چراکه معضلات در روستای های اطراف بیرجند بدون برنامه ریزی مسئولان درحال رشد است و معضلات اجتماعی در این روستاها دیری نخواهد پایید که تبدیل به معضل امنیتی شود.
تناسبی بین جمعیت شهر و زیرساخت ها در بیرجند وجود ندارد
محمد گل محمدی کارشناس علوم اجتماعی درگفتگو با مهر اظهار کرد: شهر بیرجند طی سالهای اخیر با افزایش جمعیتی ناگهانی مواجه شده است که این عامل ناشی از مهاجرت روستائیان به شهر بوده است.
وی گفت: در شهر بیرجند تناسبی بین جمعیت شهر و زیرساخت های موجود وجود ندارد که این ناشی از افزایش جمعیت شهر درچند سال اخیر است.
وی احداث شهرک مهرشهر بیرجند و سکونت جمعیت هفت هزار نفری دراین منطقه را ازعوامل محسوس جمعیت شهر بیرجند عنوان کرد و بیان داشت: احداث شهرک های جدید در اطراف شهر و گسترش چشمگیر فضای شهر نشان از افزایش جمعیت شهر بیرجند است.
کارشناس علوم اجتماعی مهمترین علل مهاجرت روستائیان به شهر را خشکسالی های ۱۷ ساله اخیر و نبود آب عنوان کرد و افزود: درگذشته مهمترین منبع آبی روستائیان خراسان جنوبی چشمه و قنات بوده است که به مرور زمان بیشتر این چشمه ها و قنوات خشک و یا کم آب شده‌اند.
برنامه منسجمی برای توقف روند مهاجرت ها ارائه نمی شود
وی می گوید: از عوامل و پیامدهای مهاجرت جمعیت روستا به شهر پدیده حاشیه نشینی است که باعث بروز مشکلات متعدد اجتماعی، امنیتی، فرهنگی و اقتصادی درحاشیه شهرها می شود.
این کارشناس علوم اجتماعی با بیان اینکه پدیده مهاجرت از روستا سال‌ها است که در خراسان جنوبی کلید خورده است، بیان داشت: مسئولان دست اندرکار و کارشناسان معضلات این پدیده را هشدار می دهند ولی هنوز برنامه منسجمی از سوی دولت برای توقف این روند ارائه نشده است.
وی هشدارداد: بیشتر افراد مهاجرت کننده به بیرجند از روستاهای اطراف هستند و آمار جمعیت شهر بیرجند روز به روز در حال افزایش است.
وی تاکید کرد: طرح آمایش سرزمین خراسان جنوبی توسط کارشناسان و اساتید دانشگاه طراحی شده است که امید است مسئولان با توجه به تغییر سیکل جمعیتی استان دراین طرح، مهاجرت از روستاها به شهرها را جدی بگیرند و برنامه منسجمی برای توقف این روند ارائه دهند.
خشکسالی ها عامل بروز پدیده حاشیه نشینی در بیرجند
هم اکنون روستاهایی حاجی آباد و امیرآباد شهر بیرجند با کمبود زیرساخت های مختلف مواجه هستند و برخی از این روستاها جمعیت آنها به بیش از هشت هزار نفر می رسد که برنامه ای برای الحاق به شهر و یا خروج این روستاها از این بلاتکلیفی نیست و اعتبارات شهرستان بیرجند نیز اگرچه این روستاهای حاشیه را در اولویت قرار داده اما بازهم پاسخگوی این روند فزاینده افزایش جمعیت در این روستاها نیست.
اگرچه مسئولان عالی رتبه استان وجود حاشیه نشینی در استان را منکر شده و می گویند که معضل حاشیه نشینی نداریم اما فرماندار بیرجند در فردوین ماه امسال در جمع مسئولان ادارات شهرستان بیرجند اظهارداشت: خشکسالی‌های ۱۶ ساله در استان سبب شده که جمعیت زیادی از روستاهای درگیر با موضوع خشکسالی به مرکز استان مهاجرت کنند.
علیرضا منصوری عنوان کرد: این امر سبب بروز حاشیه نشینی در بیرجند و مشکلات و تبعات بعد از آن شده که این موضوع در اعتبارات در نظر گرفته نمی‌شود.
سکونت ۲۴ هزار نفر در حاشیه شهر بیرجند
معاون عمرانی فرماندار بیرجند با اشاره به سکونت ۲۴ هزار نفر در حاشیه شهر بیرجند، گفت: حاشیه نشینی سبب برخی مشکلات شده که باید در بحث اعتبارات این شهرستان مورد توجه ویژه مسئولان قرار گیرد.
سید مهدی رونقی ۲۹ فرودین ماه امسال در کمیته برنامه ریزی شهرستان بیرجند اظهارکرد: صرف شاخص ها و عدد نباید در اعتبارات ملاک باشد چراکه بعضی از شهرستان ها مسائل و مشکلاتی دارند که باید به صورت ویژه در اعتبارات دیده شود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر ۲۴ هزار نفر در حاشیه شهر بیرجند ساکن هستند، بیان کرد: حاشیه نشینی در بیرجند از جمله مواردی است که در سایر نقاط و شهرستانهای استان مشابه آن را نداریم و حاشیه نشینی سبب برخی مشکلات شده که باید در بحث اعتبارات دیده شود.
معاون عمرانی فرماندار بیرجند از دستگاه های اجرایی شهرستان که به صورت بیشتر در مناطق حاشیه شهر مشکل دارند درخواست کرد تا مشکلات خود را به کمیته منتقل کرده تا از طریق فرمانداری پیگیری شود.
۲۹۷ انشعاب غیر مجاز آب در اطراف شهر بیرجند طی دو ماه
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان در دو ماه گذشته از افرادی که انشعاب غیرمجاز آب در روستا های اطراف شهر دارند فراخوان داشته ایم، گفت: در این مدت ۲۹۷ نفر برای معرفی انشعاب غیرمجاز خود به آب و فاضلاب روستایی مراجعه کرده اند.
علی اکبر بسکابادی حاشیه نسینی را یکی از معضلات شهرهای بزرگ از جمله مراکز استان ها دانست و افزود: یکی از روش ها جلوگیری از حاشیه نشینی ندادن ارائه خدمات زیربنایی به مردم است که این اقدام را دولت در چند سال اخیر در دستور کار خود قرار داده است.
وی اضافه کرد: با این اقدام دولت مردم به روش ها غیر قانونی استفاده از خدمات زیربنایی روی آورده اند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی خراسان جنوبی افزود: در دو ماه گذشته در خصوص انشعاب غیرمجاز در روستا های اطراف شهر بیرجند فراخوان داده که در این مدت ۲۹۷ نفر مراجعه کرده اند.
بسکبادی تصریح کرد: در حال حاضر در حال رایزنی با فرمانداری هستیم که به این افراد آب را به صورت آزاد واگذار کنیم.
جمعیت ۸۵۰۰ نفری حاجی آباد فضای سبز و دبیرستان ندارند
مهدی دستگردی دهیار روستای حاجی آباد طی گفتگویی با مهر با بیان اینکه ما به دنبال ارتقای روستای حاجی آباد به شهرهستیم، گفت: الحاق روستای حاجی آباد به شهر بیرجند و یا پیوستن این روستا به شهر جداگانه به فرمانداری پیشنهاد شده ولی تاکنون اجرایی نشده است.
وی تصریح کرد: همچنین به فرمانداری بیرجند پیشنهاد شده که این روستا با روستای امیرآباد بیرجند با جمعیت هفت هزار و ۵۰۰ الحاق شود و به یک بخش تبدیل شود.
وی افزود: در حال حاضر امیرآباد شهر بیرجند با جمعیت هشت هزارو ۵۰۰ نفر فاقد فضای سبز است که هم اکنون یک پارک در دست احداث در این روستا وجود دارد.
دهیار روستای حاجی آباد بیرجند با بیان اینکه تاکنون ۴۰ درصد معابر اصلی روستا حاجی آباد آسفالت شده است، افزود: ۷۰ درصد معابر روستای حاجی آباد جدول کشی شده و ۳۰ درصد از معابر این روستا هیچ اقدامی انجام نشده است.
دستگردی گفت: در سال جاری یک میلیارد تومان برای ایجاد زیرساخت های مختلف در روستای حاجی آباد هزینه شده که این اعتبار از محل جمع آوری عوارض از مردم و اعتبارهای دستگاه های اجرایی هزینه شده است.
وی تصریح کرد: در روستای حاجی آباد بیرجند با این جمعیت زیاد هنوز مقطع دبیرستان وجود ندارد و دانش آموزان برای تحصیل به شهر مراجعه می کنند.
دهیار روستای حاجی آباد بیرجند ادامه داد: در این روستا با این جمعیت فراوان تنها دو مسجد فعال است و دو مسجد دیگر در دست احداث است.
روند به روبه رشد ساخت و سازهای غیرمجاز در روستای امیرآباد
دهیاری روستای امیرآباد شهرستان بیرجند نیز در گفتگو با مهر یکی از مشکلات روستای امیرآباد را نبود روستا ساحلی عنوان کرد و گفت: این روستا در حریم رودخانه قرار دارد که خطرات سیل همواره این روستا را تهدید می کند.
علی علی اکبری نبود تلفن ثابت را یکی از مشکلات دیگر روستای امیرآباد بیرجند دانست و گفت: با پیگیری پنج ساله تاکنون به نتیجه ای نرسیده ایم و واگذاری تلفن در این روستا به صورت تلفن بیسیمی است که برای نصب اینترنت نیاز به تلفن ثابت داریم.
وی با اشاره به ساخت و سازهای غیر مجاز در اطراف روستای امیرآباد شهر بیرجند نیز گفت: این ساخت و سازها با روند رو به رشد ادامه دارد که تاکنون برای توقف روند این ساخت و سازهای غیرمجاز جلساتی متعددی با حضور دهیاری در بیرجند گرفته شده است.
دهیار روستای امیرآباد بیرجند با بیان اینکه روستای امیرآباد در سال ۹۰ دارای شش هزار نفر جمعیت بوده است، افزود: در سال جاری جمعیت این روستا هشت هزارو ۵۰۰ هزار نفر برآورد شده است.
علی اکبری بیان کرد: تاکنون در زمینه یکپارچه سازی روستای امیرآباد و الحاق آن به شهر پیگیری های زیادی شده است.
وی عنوان کرد: درخواست شده که این روستا با جمعیت هشت هزار نفری یا عنوان شهر معرفی شود و یا به عنوان یک شهر مستقل با شهردار مستقل معرفی شود.
...............
گزارش: فاطمه زیراچی- حکیمه مصطفایی