این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» منتشر شده است. «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است.
به گزارش خبرنگار مهر، داستان حاشیه نشینی در سنندج موضوع تازه ای نیست و سالهای سال است که مرکز استان کردستان با این پدیده مخرب دست و پنجه نرم می کند و با گذشت زمان نه تنها این درد درمان نشده است که هر روز بر دامنه آن گسترده می شود.
حاشیه نشینی در شهر سنندج از سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شد و بعد از هشت سال دفاع مقدس جان تازه ای به خود گرفت ولی اوج رشد حاشیه نشینی در شهرهای مختلف استان کردستان به ویژه شهرستان سنندج را باید مربوط به اواسط دهه ۷۰ و دهه هشتاد دانست.
هر چند که کارشناسان دلایل مختلفی را در خصوص افزایش حاشیه نشینی اعلام می کنند ولی سه دلیل مشخص عامل تشدید این پدیده مخرب در شهرهای مختلف استان کردستان به ویژه سنندج است :نبود نظارت های لازم از سوی مدیران شهری، بیکاری و عدم دسترسی به اشتغال مناسب و طرح های سدسازی اجرا شده در کردستان و گسیل مردم ساکن در روستاها به مناطق شهری.
وضعیت حاشیه نشینی در سنندج به حدی نگران کننده و بحرانی است که در طول سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰ اعتباری از سوی بانک جهانی برای پنج شهر کشور که دارای بیشترین میزان حاشیه نشین بودند، پرداخت شد که سنندج نیز یکی از این شهرها در کشور بود.
در حالی که قرار بود اعتبار اختصاص پیدا کرده از سوی بانک جهانی مقدمه ای برای توسعه مناطق حاشیه شهر سنندج و بافت های فرسوده باشند و پس از آن هر سال وزارت خانه های متولی از جمله راه و شهرسازی در این حوزه اعتبار ویژه تخصیص دهند که متاسفانه در سنندج تنها به اعتبار بانک جهانی بسنده شد و این طرح نه تنها به سرانجام نرسید که اقدامی در راستای ادامه آن صورت نگرفت.
بیش از ۵۰ درصد سنندجی ها در مناطق حاشیه سکونت دارند
مدیر کل سابق امور اجتماعی استانداری کردستان که خود در حوزه بافت فرسوده و مناطق حاشیه شهر سنندج مطالعاتی داشته است، با اشاره به وضعیت نگران کننده حاشیه نشینی در مرکز استان کردستان گفت: مناطق حاشیه نشین سنندج نیمی از جمعیت شهری یعنی ۵۴ درصد از جمعیت این شهر را در خود جای داده است.
عطاالله رحمانی آبیدر با اشاره به اینکه، در حال حاضر در ۱۳ محله شهرستان سنندج سکونتگاه های غیر رسمی با مساحتی بالغ بر ۱۶۱ هکتار وجود دار، ادامه داد: موج دوم حاشیه نشینی در چهار سکونتگاه غیرمجاز روستاهای حاشیه شهر سنندج از جمله نایسر با ۳۴۳ هکتار و ۴۰ هزار جمعیت، حسن آباد ۱۷۵ هکتار و ۱۵ هزار، ننله با ۵۹ هکتار و ۱۰ هزار و در نهایت گریزه با ۲۹ هکتار و پنج هزار نفر جمعیت جزء روستاهای شهر شده دارای سکونت گاه های غیررسمی یا همان بافت فرسوده در سنندج هستند.
وی با اعلام اینکه موج سوم سکونتگاه های غیر مجاز در اواسط سال ۹۱ در هفت روستای اقماری به وجود آمد، بیان کرد: آساوله، قار، دوشان، سرخه دزج، خشکه دول، دربنده و کانی مشکان جز روستاهای جدیدی هستند که سکونتگاه های غیر مجاز در آن احداث شده و این موضوع در آینده نزدیک باعث به وجود آمدن مشکلات اجتماعی می شود.
رحمانی آبیدر با بیان اینکه هم اکنون ۳۴۶ هکتار بافت فرسوده در شهر سنندج وجود دارد، ادامه داد: از این میزان بافت فرسوده ۱۷۶ هکتار واجد ارزش میراثی و ۱۲۳هکتار فاقد ارزش میراثی و ۴۵ هکتار فرسوده حاشیه ای نهایی هستند.
موج چهارم حاشیه‌نشینی شهری در کردستان در راه است
رئیس دانشگاه علوم پزشکی کردستان نیز در خصوص موج جدید حاشیه نشینی در شهرهای مختلف این استان به ویژه شهر سنندج به خبرنگار مهر گفت: موج چهارم حاشیه نشینی شهری در کردستان به دلیل خشکسالی در راه است.
طیب قدیمی به سه موج هجوم جمعیت به مناطق حاشیه شهرها در کردستان اشاره کرد و گفت: موج چهارم حاشیه‌نشینی شهری در کردستان به دلیل خشکسالی در راه است و به همین دلیل اگر طی امسال و سال آینده در ایهن زمینه اقدامی صورت نگیرد وضعیت شماری از شهرهای استان کردستان در آینده ای نه چندان دور نگران کننده تر می شود.
در همین حال یک استاد دانشگاه هفته قبل در یک همایش علمی در خصوص مدیریت جامع شهری در استان کردستان آمار نگران کننده از وضعیت حاشیه نشینی در سنندج را ارائه کرد که بر اساس آمار ارائه شده در این نشست، میزان حاشیه نشینی در شهر سنندج سه برابر میانگین کشوری است.
حاشیه نشینی در سنندج سه برابر میانگین کشور
دانشیار دانشگاه بوعلی سینا همدان با اشاره به مطالعات علمی صورت گرفته و همچنین آمارهای موجود و منتشر شده از سوی سازمان های مسئول و متولی در این بخش گفت: متاسفانه بحث حاشیه نشینی در بسیاری از مناطق کشور دیده می شود و این میزان در سنندج سه برابر میانگین کشوری است.
اسدالله نقدی در ادامه سخنان خود به مسئله حاشیه نشینی و وجود سکونتگاه های غیررسمی در شهرها اشاره کرد و اظهار داشت: در ایران سکونتگاه غیر رسمی وجود ندارد و تمامی این مناطق، مناطق حاشیه نشین غیر استاندار هستند و مناطقی به عنوان سکونتگاه های غیر رسمی شناخته می شوند که فاقد هرگونه امکانات اولیه مانند آب، برق، گاز و تلفن باشد که در تمامی مناطقی که به عنوان سکونتگاه غیر رسمی در کشور معرفی شده اند این امکانات وجود دارد.
دانشیار دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت: متاسفانه بحث حاشیه نشینی در بسیاری از مناطق کشور دیده می شود و این میزان در سنندج سه برابر میانگین کشوری است. و به همین دلیل باید برای چاره این درد برنامه ریزی بهتری در دستور کار مدیران و مسئولان استان قرار گیرد.
وی به مهمترین مشکلات حوزه شهرنشینی نیز اشاره کرد و بیان داشت: از دیدگاه های مختلف حاشیه نشینی، بیکاری، رشد ناهنجار و بی رویه شهرها، گسترش اعتیاد، کمبود امکانات رفاهی و خدماتی شهری و مسائل و مشکلات زیست محیطی از مهمترین این مشکلات است.
الحاق روستاها به سنندج عامل تشدید کننده حاشیه نشین
در حالی که وضعیت شهر سنندج به گفته مسئولان و مدیران استانی و شهرستانی در حوزه حاشیه نشینی نگران کننده است که متاسفانه مقوله حاشیه نشینی در شماری دیگر از شهرهای استان کردستان از جمله بانه، مریوان، قروه و حتی سقز نیز طی چند سال اخیر آغاز شده است.
یکی از نگران کننده ترین مباحث مربوط به حاشیه نشینی و سکونت گاه های غیررسمی در شهرهای استان کردستان گسترش روستاهای اطراف شهرها و تبدیل به شهر شدن آنهاست که این موضوع هم در سنندج و هم در شماری دیگر از شهرهای استان کردستان دارای سابقه است.
نمونه عینی این وضعیت را می توان در شهر سنندج و در روستاهای نایسر، ننله، حسن آباد و گریزه مشاهده کرد که طی کمتر از مدت ۱۰ سال جمعیت آنها ۱۰۰ و گاها ۵۰۰ برابر شد و بعد از ملحق شدن به شهر سنندج به عنوان منطقه منفصل شهری امروز در باتلاق مشکلات گیر افتاده اند.
مدیریت مناقط حاشیه و همچنین همکاری و تعامل ادارات و سازمان های دولتی مسئول اولین نکته در خصوص چاره اندیشی برای این پدیده خطرناک است که متاسفانه تاکنون این مهم در استان کردستان نادیده گرفته شده و با تغییر مدیران حوزه شهری سیاست ها و برنامه ریزی ها در این بخش نیز به کلی تغییر می کند و هر مسئولی ساز خود را می زند.
در حالی آمارها حکایت از سکونت بیش از ۵۰ درصدی مردم سنندج در مناطق حاشیه دارد ولی بی تفاوتی مدیران مختلف ادارات و سازمان های دولتی در این بخش به نظر نگران کننده تر از این آمار است و به همین دلیل نیز حداقل طی یک دهه اخیر نه تنها درمانی برای این درد در راستای کاهش میزان حاشیه نشینی در سنندج تجویز نشده است که روند رشد حاشیه نشینی نیز چند برابر شده است.
..........
گزارش؛ آرمان نصراللهی