این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» منتشر شده است. «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است.
به گزارش خبرنگار مهر، معضل حاشیه نشینی و افزایش آن در سال های اخیر در شهر خمین، گریبانگیر مدیریت شهری شده است و ساكنان مناطق حاشیه ای، ناهنجاری هایی را برای زندگی اجتماعی ایجاد کرده اند. در واقع حاشیه نشینی مترادف با آسیب ها و انحرافات اجتماعی است. اگر چه حاشیه نشینان آسیب زا و منحرف نیستند؛ ولی شرایط و موقعیت جغرافیایی آنها ایجاب می كند مسائل اجتماعی و آسیب هایی ایجاد شود. حاشیه نشینی عامل به وجود آورنده فرهنگ خاصی است كه با فرهنگ متداول حاكم بر جامعه تفاوت دارد.
حاشیه نشینی و مهاجرت در شهر خمین با بروز و ظهور مشكلاتی چون بی مسكنی و بدمسكنی ایجاد شده که بزرگترین عامل حاشیه نشینی و ایجاد سكونت های غیررسمی محسوب می شود.
حاشیه نشینان خمین با معضلات مختلفی از جمله معضل دفع زباله و مشکلات بهداشتی فراوان، مشكلات آمد و شد، گسترش انحرافات اجتماعی، مسئله تامین كار، انواع نارضایتی های جمعی و احساس عدم تعلق و بیگانگی با شهر، روبرو هستند. حاشیه نشین این احساس را دارد كه شهر خانه او نیست. لذا پیوسته در تعارضات اجتماعی و روحی به سر می برد.
خمین چهار سکونت گاه غیررسمی دارد
حسین پاکزاد، شهردار خمین در این باره به خبرنگار مهر گفت: مراکز حاشیه ای شهر خمین عباس آباد، فیروز آباد، احمد آباد و شاهین هستند که اکثریت این حاشیه نشین ها از روستاها و شهرهای هم جوار به خمین مهاجرت کرده اند.
وی افزود: این حاشیه نشین ها از امتیازات آب، برق، گاز و فاضلاب به طور غیر قانونی بهره مند شده اند، البته بعضی از آنها به خاطر اعتقادات دینی، پیگیر دریافت این امتیازات به صورت قانونی هستند.
پاکزاد گفت: زمین هایی که آنها شروع به ساخت و ساز می کنند، همه فاقد سند هستند که طبق کمسیون ۱۰۰ قانون شهرداری ها باید با آنان برخورد شود.
شهردار خمین افزود: طبق این کمسیون به زمین های زیر ۱۵۰ متر مجوز ساخت داده نمی شود و اکثر این زمین ها نهایتا ۱۲۰ تا ۱۳۰ متر هستند که اگر زمین در کاربری غیر مسکونی، فضای سبز و جاده ای قرار داشته باشد، تخریب می شود و اگر دارای کاربری مسکونی باشد برای گرفتن مجوز، باید جریمه نقدی پرداخت کنند.
پاکزاد اظهار داشت: برخوردهای قانونی با افراد این مناطق متفاوت است؛ بعضی از این حاشیه نشینان بسیار بی بضاعت هستند و با تمام بنیه مالی خود قصد ساخت خانه دارند، اما بعضی از آنها دارای شغل های غیرقانونی و حتی مضر هستند که حتی الامکان با آنها برخورد شده و از فعالیت و ساخت و ساز آنها جلوگیری می شود.
افزایش حاشیه نشینی در خمین طی سال های اخیر
سیدمهدی ساداتی، فرماندار شهرستان خمین نیز در این زمینه گفت: مهاجرت و حاشیه نشینی در خمین، طی سال های اخیر افزایش داشته و اکثریت آنها داری شغل و درآمد پایدار و ثابت نیستند.
وی اظهار داشت: یکی دیگر از عوامل حاشیه نشینی و مهاجرت این است که خشکسالی در روستاها و زمین های کشاورزی تشدید شده، لذا پدیده مهاجرت به شهر خمین، بیش از پیش افزایش پیدا کرده است.
موضوع حاشیه نشینی در شهر خمین و مهاجرت به این شهر از استان های اطراف و سکونت در حاشیه شهر، در تمامی مسائل اجتماعی این شهر تاثیر گذاشته و حتی در آموزش و پرورش هم با افزایش بیش از حد و ازدحام دانش آموزان روبرو هستیمفرماندار خمین گفت: موضوع حاشیه نشینی در شهر خمین و مهاجرت به این شهر از استان های اطراف و سکونت در حاشیه شهر، در تمامی مسائل اجتماعی این شهر تاثیر گذاشته و حتی در آموزش و پرورش هم با افزایش بیش از حد و ازدحام دانش آموزان روبرو هستیم.
ساداتی اظهار داشت: این حاشیه نشین ها عموما خانه هایشان را در زمین هایی می سازند که دارای سند مالکیت نیست و از کسانی خریداری شده که زمین های وسیع مزروعی خودشان را تقسیم و تفکیک کرده و به این افراد می فروشند.
وی افزود: در مناطقی همچون عباس آباد، فیروز آباد، شاهین و احمد آباد خمین، زمین هایی با وسعت بسیار زیاد هست که کاربری زراعی و فضای سبز دارند، اما صاحبان این زمین ها شروع به تفکیک زمین کرده و آنها را در قواره های کوچک ۷۰ تا ۱۰۰ متری می فروشند که خودشان را به طور غیر قانونی از پرداخت حق و حقوق زمین به شهرداری معاف کنند و در نتیجه این وضعیت خاص را برای شهر و مسئولان شهر به وجود آورده اند.
حاشیه نشینی مولد مشاغل کاذب است
علی بیات، سخنگوی شورای شهر خمین در مورد حاشیه نشینی در خمین گفت: اکثریت مهاجران دارای شغل نیستند و هیچگونه در آمدزایی ندارند و متاسفانه با جداسازی زباله ها در سطل های زباله، امرار معاش می کنند که این مساله مشکلات بهداشتی برای فرد و اطرافیان و همچنین آسیب های عاطفی را برای سایر افراد اجتماع به وجود می آورد.
زمین های حاشیه خمین، معمولا زمین های مزروعی و فضای سبز با متراژ بالا هستند، بنابراین چون تغییر کاربری این زمین ها هزینه بر است، مالکان به جهت پرداخت نکردن این هزینه ها، زمین هایشان را در قواره های کوچک و غیراستاندارد به صورت قولنامه ای می فروشندوی افزود: زمین های حاشیه خمین، معمولا زمین های مزروعی و فضای سبز با متراژ بالا هستند، بنابراین چون تغییر کاربری این زمین ها هزینه بر است، مالکان به جهت پرداخت نکردن این هزینه ها، زمین هایشان را در قواره های کوچک و غیراستاندار تفکیک می کنند و آنها را به صورت قولنامه ای می فروشند.
بیات گفت: افرادی که در حاشیه شهر اقدام به ساخت و ساز می کنند چون فاقد مجوز هستند، شروع به ساخت و ساز فوری و شبانه می کنند؛ لذا خانه های این مناطق استاندارد نبوده، استحکام بسیار پایینی دارند و در مقابل حوادث طبیعی هیچگونه مقاومتی ندارند که این یک مشکل اساسی برای مردم و مسئولان شهر خمین محسوب می شود.
با افرادی که زمین های مزروعی را برای کاربری مسکونی فروخته اند برخورد شود
ابراهیم رضایی، نماینده خمین در مجلس گفت: افرادی که خلاف قانون عمل کرده و زمین های مزروعی خود را به صورت قولنامه ای برای ساخت و ساز خانه فروخته اند، باید بازخواست شوند و تمام کسانی که ساخت و ساز می کنند طبق قانون باید مجوز بگیرند.
وی افزود: مسئولان شهری باید طرح های جامعی را برای جلوگیری از حاشیه نشینی برنامه ریزی کنند و شهرداری باید زمین های مناسب را برای ساخت و ساز و اسکان این افراد در نظر بگیرد، در غیر این صورت هرکس به صورت غیرقانونی و غیراصولی در هر منطقه از حاشیه شهر، اقدام به ساخت و ساز می کند و چون عموما این بخش از جامعه، قشر مستضعف هستند، همان سرمایه کمی که دارند را نیز از دست می دهند و دچار آسیب های بیشتر می شوند.
رضایی اظهار داشت: پلیس ساختمانی شهرداری باید به طور مستمر شهر را رصد کند و از اقدام به ساخت و ساز بدون مجوز یا فروش زمین به صورت غیرقانونی جلوگیری کند تا کسی در دام زمین فروشان و دلالان نیفتد.
وی افزود: معمولا این نظارت به موقع انجام نشده و پس از ساخت غیرقانونی خانه اعمال می شود که در نتیجه هم خانه به صورت غیر اصولی ساخته شده؛ هم فردی که زمین را خریداری کرده آسیب می بیند، هم صاحب زمین ها و دلالان به منافع خودشان رسیده اند و هم حق و حقوق شهری از بین رفته است.
نماینده مردم خمین گفت: افرادی که قصد دارند شبانه و بدون مجوز ساخت و ساز کنند، باید توجیه شوند و به موقع از ساخت و ساز آنها جلوگیری شود؛ زیرا این ساخت و ساز غیراصولی، خطراتی را برای افراد و خانواده شان به همراه دارد و علاوه بر آن نظم شهر به هم ریخته و حق و حقوق شهروندان نیز از بین می رود.
علت اصلی بروز حاشیه نشینی این است که روستاها مورد بی توجهی قرار گرفته اند و زندگی روستایی روز به روز از بین می رود و این افراد مجبورند به حاشیه های شهرها مهاجرت کنندرضایی خاطرنشان ساخت: علت اصلی بروز حاشیه نشینی این است که روستاها مورد بی توجهی قرار گرفته اند و زندگی روستایی روز به روز از بین می رود و این افراد مجبورند به حاشیه های شهرها مهاجرت کنند.
وی افزود: زندگی، نشاط و اقتصاد روستایی باید به روستاها برگردانده شود، سیاست های ابلاغی از سوی امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب نیز اشاره به توجه کامل به روستاها دارند. اما متاسفانه روستاها طی سال های اخیر مغفول مانده اند و نتیجه آن معضلی است که در حال حاضر مشاهده می کنیم که سیستم به هم خورده و روستایی تبدیل به مهاجر و حاشیه نشین شده است.
طبق برآوردها حدود ۷۰ درصد از ساکنان حاشیه نشین های شهر خمین را روستاییانی تشکیل می دهند که به دلیل نارضایتی های اقتصادی و اجتماعی و یا از بین رفتن زمین های کشاورزی و منبع درآمدشان، به امید ساخت زندگی بهتر و آسایش بیشتر به شهر خمین روی آورده اند.
اما این تصمیم گیری شتاب زده، باعث شده تا این افراد از طرفی با سکونت در حاشیه شهر، آسیب هایی را برای خود و جامعه ایجاد کنند و هم در معرض انواع دیگر آسیب های اجتماعی ناشی از شهرنشینی که به این آسیب ها آشنایی ندارند، قرار بگیرند و معضلات زیادی برای شهر خمین ایجاد شود.
با توجه به این مسائل و همچنین روند رو به افزایش حاشیه نشینی در خمین در سال های اخیر، می طلبد تا تمامی مسئولان شهری با بررسی تخصصی و همه جانبه موضوع، طرح جامعی را برای جلوگیری از رشد این پدیده و کاهش آسیب های ناشی از حاشیه نشینی برنامه ریزی کنند.
گزارش از مریم ابراهیمی