به گزارش خبرنگار مهر، در حالیکه کهن ترین شهر مسکونی جهان به شدت از نظر زیباهایی بصری در رنج است اما مسئولان شهری اقدام به ساخت مجسمه ای نامانوس و غیر مرتبط با فرهنگ شوش کردند. این مجسمه دو هفته پس از نصب توسط افرادی ناشناس دچار آسیب شد.
هنوز بسیاری از سرنوشت مجسمه شاعر بزرگ جهان اسلام خبر ندارند. مردی که خود را وقف ستایش خاندان پیامبر اکرم(ص) کرد. دعبل بر اساس مستندات تاریخی، شهرتش را از سرودن شعر و مدح امام رضا (ع) کسب کرده است. دعبل خزاعی، برای اهالی شوش نامی آشناست و هر ساله میزبان جشنواره بین المللی شعر این شاعر نامی است. بگذریم از این که در مورد زادگاه این شاعر انقلابی اختلاف هست اما یاد دعبل خزاعی با نام شوش گره خورده است.
در ابتدای دهه ۷۰ و همزمان با کنگره بزرگداشت این شاعر، تندیسی برای وی ساخته شد. به خیال طراحان، این تمثال می توانست مهر تائیدی باشد بر رابطه دعبل و شوش. مهر پیوندی که چند ماهی بیشتر دوام نیاورد، مجسمه به طور شبانه، آرام و بی سر و صدا جا به جا شد بی آنکه آب از آب تکان بخورد. تمثالی که بیش از ۲۰ سال پیش در یکی از میادین اصلی شهر شوش و به منظور پاسداشت این پیر فرزانه نصب شد.
مجسمه در گوشه ای از حیاط مجتمع فرهنگی دعبل خزاعی گذاشته شد، بی آنکه ابعاد آن با محیط تناسبی داشته باشد. گویی مجسمه را به زور در گوشه ای از حیاط چپانده باشند. در به دری و جابه جایی ادامه داشت و سرانجام مجسمه شاعر اهل بیت از انبار شهرداری شهر شوش سر در آورد.
اولویت با دعبل است
عضو شورای شهر شوش درباره نصب مجسمه جدید در این شهر به خبرنگار مهر گفت: با ساخت مجسمه و تمثال مشکلی نداریم اما اگر قرار باشد مجسمه ای ساخته شود باید اولویت با مجسمه دعبل خزاعی باشد.
مسعود رشنو افزود: در اولین جلسه شورای شهر بعد از نصب تندیس، به عنوان معترض تندیس جدید صحبت کردم و دلایل خاصی داشتم که همه را مطرح کردم.
«مجسمه دعبل خزاعی در زمانی که در شوش نصب بود»
رشنو با بیان اینکه دعبل خزاعی جایگاه ویژه ای میان مسلمانان جهان و مخصوصا در شهر شوش دارد، گفت: به دلایل مختلف اگر قرار باشد هر تندیسی ساخته شود باید اولویت با دعبل باشد. دعبل خزاعی یک برند بسیار مناسب برای شهرمان است. مجسمه دعبل متاسفانه در مقطعی نصب شد و انتظار می رفت اهل هنر ورود کنند و با طراحی زیبا تندیس جدید در مرکز شهر نصب شود که در معرض دید عموم و میهمانان و گردشگران باشد.
این عضو شورای شهر شوش همچنین یادآور شد: ساخت و نصب مجسمه دعبل یک وظیفه است و جایگاه ویژه ای برای ما دارد که متاسفانه مسئولان شهری همچنان پاسخ مناسبی در این خصوص به ما ندادند.
رشنو، ضمن انتقاد از شکل مجسمه کارگر گفت: مجسمه جدید با منطقه ما همخوانی ندارد و باید همه جوانب برای ساخت آن در نظر گرفته می شد. مثلا اگر قرار باشد در اردبیل مجسمه ای ساخته شود نباید با آستین کوتاه ساخته شود.
وی همچنین گفت: همچنین نام مجسمه کارگر است و نام میدان «شهروند» که باز هم نتاسبی با هم ندارند. ما در شورای شهر همچنان پیگیر مجسمه دعبل خزاعی خواهیم بود.
سرنوشت یک مجسمه
حدود ۲۰ سال پیش مجسمه دعبل در میدان «هفت تیر» شوش نصب شده بود. نام میدان به «دعبل خزاعی» تغییر می یابد. پس از مدتی و به دلایل نامشخص مجسمه از محل اصلی اش برداشته می شود و در گوشه ای از سحن مرقد دعبل خزاعی جانمایی می شود. مجددا بعد از چند سال مجسمه ناپدید می شود و سر از انبار شهرداری درمی آورد. نام میدان «دعبل خزاعی» نیز به «هفت تیر» برگردانده می شود.
کسی از سرنوشت این مجسمه خبر نداشت. با انتشار عکسی از مجسمه شکسته شده دعبل خزاعی بعد از گذشت سال ها دوباره بحث دعبل خزاعی بر سر زبان مردم شوش افتاد و در نهایت وعده و وعیدهای نصب این مجسمه شنیده شد.
هشت ماه پیش بود که رئیس پیشین شورای شهر شوش خبر از نصب مجسمه دعبل در میدان ورودی شهر از طرف اتوبان اهواز – شوش را داده بود و گفت: مرقد دانیال نبی(ع) و دعبل خزاعی از شاخصهای دینی و مذهبی این شهر هستند و برای مجسمه دعبل باید مکان جدیدی در نظر گرفته و همزمان با هفته دولت نصب شود.
هفته دولت از راه می رسد و وعده این عضو شورا عملی نمی شود. سپس شهردار شوش در مصاحبه ای از اختصاص ۲۵ میلیون تومان برای تعمیر مجسمه دعبل خبر داد.
شهردار شوش در این باره گفته بود که جابه جایی مجسمه از میدان هفت تیر یا دعبل خزاعی قدیم به مرقد این شاعر و سپس منتقل کردن آن به انباری شهرداری در زمان شهرداری های سابق صورت گرفت.
یوسف زمانی توضیح داده بود تا قبل از اینکه مجسمه را ببینیم قرار بود اخیرا آن را در گوشه ای از شهر نصب کنیم و جانمایی نیز صورت گرفته بود. اما بعد از بازدید از مجسمه متوجه شدیم که شکاف بزرگی بر سراسر مجسمه افتاده بود و قابلیت نصب مجدد وجود نداشت.
شهردار شهر شوش افزود: برای تعمیر این مجسمه، حدود ۲۵ میلیون تومان نیز در نظر گرفتیم اما یکی از مجسمه سازان بعد از بازدید از مجسمه گفت که مجسمه قابل ترمیم نیست.
زمانی گفت: البته ما از مجسمه سازان اصفهانی نیز درخواست کردیم که برای تعمیر مجسمه دعبل خزاعی اقدام کرده و منتظر پاسخ آنها هستیم.
وی تاکید کرده بود که اگر توانستیم با اعتباری که برایش در نظر گرفتیم مجسمه را ترمیم کنیم که حتما این کار صورت می گیرد ولی اگر به اعتبار بیشتری نیاز داشت یا قابل ترمیم نبود حتما در تخصیص بودجه سال ۹۴ برای ساخت یا ترمیمش بودجه‌ای را در نظر می گیریم.
از آن موقع تاکنون هیچ خبری از ترمیم مجسمه قبلی یا ساخت مجسمه جدید نشد تا اینکه مجسمه ای با عنوان «کارگر» در میدان روبروی شهرداری نصب شد. مجسمه نمادی از پیرمردی با کلاه زمستانی و کت مندرس با چکمه ای که پا کرده بود و کودکی در حال بوسیدن دست این پیرمرد.
شهر خالی از نگاه فرهنگی
کارشناسان حوزه هنر و معماری شهری نیز نظراتی دارند. عبدالحسین لطیفی دراین باره توضیح می دهد: بعد از آغاز دوران پست مدرن، زمینه یا متن مورد توجه بسیاری معماران از گذشته تا امروز قرار گرفت. معماری و شهر سازی با توجه به زمینه یک امر سطحی نیست و همچنین امری صرفاً بدیع نیست.
لطیفی می افزاید: معماری با توجه به زمینه رابطه بصری توانمند و شیوایی با محیط اطراف خود دارد، به طوری که یکایک ساختمانهای یک شهر همیشه به مثابه بخشی از یک کل دیده و درک می شوند و هر ساختمان می تواند در تعاملی مستقیم با تاریخ، باورها و نیازهای ویژه مکان و زمان باشد.
این کارشناس طراحی اظهار کرد: معماری بدین شیوه باید زبان نمایان شهر و جامعه باشد. هر شهر ارگانیسم زندگی است که با فرهنگ و گذشته منحصر به فرد خود که می توان آن را «تاریخ زمینه ای» یا «تاریخ متنی» نامید.
به گفته لطیفی، در آینده در آن ساختمانهای جدید به مانند ریسمانهایی عمل خواهند کرد تا سنت های زندگی شهری نوینی را به صورت محصولی کاملا جدید ببافند. این هیبت جدید شهر خود از گذشته متنی و یافته های نوین عقلی و تکنولوژیک منبعث می شود.
«مجسمه کارگر در شوش»
وی با بیان اینکه context (زمینه یا متن) خود شامل چندین عامل چون اقلیم، فرهنگ، تاریخ، باورها و ... می شود، افزود: معمار یا طراح بر اساس این دیدگاه باید سعی کند تا حد ممکن این عوامل را مورد توجه قرار دهد تا ساختمانی متناسب با متن موجود خلق کند.
لطیفی با اشاره به معماری شهر شوش دانیال توضیح داد: امروزه در شهر شوش با توجه به سابقه تاریخی- مذهبی و اقلیم خاص آن متاسفانه مشاهده می کنیم معماران (و یا اصلاً به نظر نمی آید معماری در این موضوع دست داشته باشد) با بی توجهی به تمامی این عوامل دست به طراحی و تغییرات مخربی نسبت به هویت و بافت شهری شوش می زنند.
وی گفت: به راحتی می توان ساختمانهایی را با فرمهای نامتعارف و گنگ با موادی فاقد زیبایی و بی کیفیت که متاسفانه برخی از این ساختمانها، ساختمانهای اداری این شهر هستند و در جایی مثلا در کنار مسجد جامع شوش ساختمانی بنا می شود که حریم گنبد این مسجد را آشکارا مورد تجاوز قرار می دهد.
این کارشناس طراحی با اشاره به مجسمه دعبل خزاعی ادامه داد: در جایی دیگر چیزی عجیب و غیر قابل انتظار را از متولیان مربوط وقت این شهر شاهد بودیم. در آنجا مسئولان با عجله مجسمه شاعر پرآوازه مذهب شیعه (دعبل خزاعی) را در یکی از میادین مهم شهر نصب می کنند و سپس آن را برمی دارند.
لطیفی همچنین گفت: بالاخره در این بین مشخص نمی شود هدف از نصب این مجسمه چه بود و چرا برداشته شد؟ البته گویا مسئولان شهر با شکل مجسمه مشکل داشتند و آن را مناسب ندیدند ولی باز هم معلوم نیست چرا صورت مسئله حذف می شود؟
وی تاکید کرد: از همه مهمتر گویی در طرح جدید شهری، ما باید بافت آجری و لعابکاری شوش را که از چند هزار سال قبل از میلاد آغاز شده، به فراموشی بسپاریم.
علی دیناروند از ساکنان شوش درباره تندیس دعبل خزاعی می گوید: چرا باید در شهری که کنگره بین المللی دعبل برگزار می شود تندیسی از این شاعر نباشد؟ جالب است که بدانید در اهواز تندیس زیبایی از دعبل در محدوده منطقه چهار شهرداری نصب شده است.
دیناروند افزود: شهر شوش با حب اهل بیت(ع) عجین شده است. مردم شهر دوستدار اهل بیت و دوستاران آنها هستند. پس بهتر است تندیس این شاعر بزرگ در این شهر نصب شود.
هزینه برای هنر
سید محمود تفاخ، تندیس ساز شوشی درباره شکل جایگزین مجسمه دعبل گفت: در دوره شهردار وقت، قرار بود مجسمه دعبل را عوض کنند و نظرم را درباره شکل جایگزین خواستند. من گفتم که این شکل جدید، در هیچ سبک هنری قرار ندارد و حتی ارتباطی با شهدای هفت تیر نیز در آن نمی بینم.
وی گفت: شورای آن دوره هم موافق نظرم بودند اما نمی دانم چه اتفاقاتی صورت گرفت و مجسمه را عوض کردند.
تندیس ساز شوشی توضیح داد: باید دقت کنیم که هنرمندان با طرح های خود روی تفکر مردم تاثیر می گذارند و به افکار عمومی جهت می دهند. اما در شوش کسی برای کار هنری - شهری هزینه نمی کند.
تفاخ اظهار کرد: به همراه هنرمندان دیگر بارها درباره شکل جدیدی که در این میدان است. نقدهای خود را اعلام کردیم اما کسی توجه نمی کند. حتی من پیشنهاد کردم که شکل عدد هفت را در آن بگذاریم که باز با بی توجهی مواجه شدیم.
وی درباره مجسمه دعبل گفت: نظرم این است که مجسمه دعبل بهتر است در جای پیشین خود قرار گیرد و فراموش نکینم که در شوش سالانه کنگره بین المللی شعر دعبل خزاعی را داریم و در رسانه های جهانی نیز انعکاس دارد.
به گفته وی، این در حالی است که در همین شهر مجسمه این شاعر بزرگ را در گوشه ای دور از چشم مردم نگه داشتند.
اصرار بر اشتباه
به گزارش مهر، مجسمه دعبل خزاعی که از بزرگترین مداحان و شعرای جهان تشیع و اسلام است همچنان در انباری شهرداری شوش مورد بی مهری قرار گرفته است. با این حال شهرداری این شهر بر خلاف وعده های قبلی اقدام به ساخت مجسمه ای کرده که پس از دو هفته آسیب دید. مجسمه ای که نه مورد تایید کارشناسان هنری بود، نه مردم و نه به قول عضو شورای این شهر تناسبی با شهر نداشت. باید منتظر ماند و دید که آیا شهرداری همچنان بر نصب نکردن مجسمه بزرگ ترین شاعر جهان اسلام اصرار دارد یا نه؟
گزارش: قاسم منصور آل کثیر