به گزارش خبرگزاری مهر، سازمان همکاری شانگهای یکی از ساختارهایی است که با محوریت روسیه و چین در سال ۱۹۹۶ میلادی شکل گرفت و هدف ابتدایی آن خاتمه دادن به درگیری های بین این دو کشور با همسایگان شان در آسیای مرکزی بود. اما، بعدها این سازمان با پذیرش اعضای ناظر در جهت تبدیل شدن به یک اتحادیه منطقه ای قدرتمند پیش رفت. سازمان همکاری شانگهای ترکیبی از اهداف سیاسی، امنیتی و اقتصادی را به صورت همزمان دنبال کرده و مبارزه با تروریسم، جدایی طلبی و همچنین افراط گرایی را از اهداف اصلی خود می داند. در این میان، مبارزه با نفوذ غرب و ناتو در منطقه آسیای مرکزی نیز از جمله مسائل راهبردی است که کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به آن توجه ویژه ای دارند.
در حال حاضر ایران به عنوان عضو ناظر در این سازمان حضور دارد اما انتظار می رود که این وضعیت، حالت دائم به خود بگیرد زیرا با فاصله گرفتن روسیه از اتحادیه اروپا و آمریکا، این کشور در تلاش است تا خود را به عنوان یک قدرت غیر غربی نشان دهد که مشتاق یافتن راه های جدید و طبعا یک نظم جهانی جدید است. از این روی، انتظار می رود که با برداشته شدن تحریم های سازمان ملل متحد علیه ایران، مسکو نقش پررنگ تری را به ایران در سازمان همکاری شانگهای بدهد.
این در حالی است که عضویت ایران می تواند دایره توانمندی های این کشور را در ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی و حتی نظامی افزایش دهد که این موضوع را در گفتگو با پروفسور نادر انتصار مورد بررسی قرار گرفته است. انتصار استاد علوم سیاسی و رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آلابامای جنوبی در آمریکا و نویسنده کتاب «سیاست کردها در خاورمیانه» است.
اجلاس سازمان همکاری شانگهای در مسکو روسیه در جریان است. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در حاشیه این اجلاس عنوان داشته که همه اعضای سازمان شانگهای با عضویت دائم ایران در این سازمان پس از حصول توافق هسته ای موافق هستند. اهمیت این سازمان برای ایران چیست؟
سازمان همکاری شانگهای (SCO) قابلیت تبدیل شدن به یکی از مهمترین سازمان های بین المللی قرن ۲۱ ام را دارد. علاوه بر ۶ عضو دائم که چین و روسیه را هم شامل می شود، شماری از کشورهای دیگر نظیر ایران و هند هم هستند که عضو ناظر در این سازمان به شمار می روند. در مجموع، ۱۲ کشور برای عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای تمایل از خود نشان داده اند. با افزایش اعضا، این سازمان به یکی از توانمند ترین بلوک های جهان به لحاظ قدرت اقتصادی و اهمیت راهبردی تبدیل خواهد شد و در این بعد است که باید به احتمال عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای نگاه کرد.
ایران در حال حاضر عضو ناظر این سازمان است، عضویت دائم ایران در این سازمان چه مزایایی می تواند برای تهران داشته باشد؟
تا به این جای کار، دو طرح بزرگی که سازمان همکاری شانگهای در دست اجرا دارد پروژه های «راه ابریشم» و «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» است. هردوی این پروژه ها می تواند در صورت عضویت دائم ایران تاثیر عظیمی بر روی اقتصاد کشور داشته باشد. علاوه بر این، با توجه به رشد سازمان همکاری شانگهای، مزایای عضویت در آن می تواند به صورت تصاعدی افزایش پیدا کند. در این بین، در صورت بهبود همکاری در زمینه مسائل امنیتی، عضویت ایران از این بعد نیز بسیار حائز اهمیت تلقی می شود.
روسیه قبلا تمایل چندانی به حضور ایران در این سازمان نشان نمی داد و یا حداقل حمایت جدی هم از حضور ایران نمی کرد. چرا در حال حاضر از عضویت دائم ایران در این سازمان حمایت می کند؟
یکی از بزرگترین دلایل روسیه برای عدم تمایل به پذیرفتن عضویت دائم ایران شرایط بین المللی بود که از تحریم های گوناگون علیه این کشور ناشی می شد. اما چنانچه این تحریم ها رفع شده یا به حال تعلیق دربیایند، یکی از بزگترین موانع بر سر راه عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای برداشته خواهد شد.
آیا اعضای این سازمان قادر خواهند بود روند همگرایی میان خود را گسترش داده و سایر حوزه ها چون مسائل امنیتی را ذیل همکاری های فیمابین و در قالب یک همکاری جمعی تعریف کنند؟
به طور قطع برخی از دغدغه های امنیتی در ابعاد گسترده وجود دارد که بین همه اعضای سازمان همکاری شانگهای مشترک است. با این حال، با توجه به تنوع اعضای احتمالی سازمان، مدتی طول خواهد کشید که تدابیر امنیتی مشابه آنچه که بین کشورهای عضو ناتو وجود دارد، در اینجا هم قابل اجرا باشد. در هر حال پیشبرد همکاری های اقتصادی و فرهنگی بین اعضای سازمان همکاری شانگهای از پرداختن به مسائل بحث برانگیز نظیر همکاری های امنیتی و نظامی آسانتر است.
گفتگو: مریم خرمائی