به گزارش خبرنگار مهر، سازمان همکاریهای شانگهای یک سازمان امنیتی - اقتصادی است که کشورهای چین، روسیه، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان اعضای دائمی آن و کشورهای ایران، افغانستان، هند، پاکستان و مغولستان اعضای ناظر هستند.
سازمان همکاری های شانگهای در سال ۲۰۰۱ میلادی راه اندازی شد. این سازمان شش عضو ثابت و پنج عضو ناظر دارد و توسعه یافته سازمان شانگهای پنج (Shanghai Five) است که در ۲۶ آوریل سال ۱۹۹۶ میلادی بعد از امضای تعهد نامه امنیت نظامی مرزها توسط پنج کشور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان راه اندازی شده بود.
در سال ۲۰۰۱ میلادی، چین دوباره میزبان اعضای این سازمان بود. در این اجلاس ازبکستان به عضویت سازمان درآمد و سازمان شانگهای پنج به شانگهای شش تبدیل شد تا اینکه در ۱۵ ژوین سال ۲۰۰۱ میلادی بیانیه تشکیل سازمان همکارهای شانگهای توسط این شش کشور امضا شد و سازمان مذکور سازمان همکاری های شانگهای (Shanghai cooperation organization) یا به صورت خلاصه SCO نام گرفت.
اعضای ثابت و ناظر سازمان همکاریهای شانگهای سازنده یکی از بزرگترین قدرت های اقتصادی و نظامی جهان هستند. این کشورها بزرگترین تولید کنندگان و مصرف کنندگان انرژی را در تشکیل می دهند و ۲۵ درصد از مساحت کره زمین را به خود اختصاص داده اند. اصلی ترین هدف شکل گیری این سازمان، همکاریهای امنیتی در کشورهای آسیای مرکزی بود. در این سازمان مبارزه با تروریسم و افراط گرایی در کنار جدایی طلبی، شعاری مهم بود. سپس همکاری برای مقاومت در برابر جرائم مواد مخدر و قاچاق آن در مرزهای کشور های آسیای مرکزی نیز به فعالیتهای این سازمان اضافه شد.
اما بحث درخواست عضویت دائم ایران در سازمان همکاری های شانگهای در طول نردیک به ۱۵ سال که از تشکیل این سازمان می گذرد در دوره های مختلفی مطرح بوده است. در سفر اخیر وزیر امور خارجه کشورمان به مسکو به منظور شرکت در اجلاس امنیتی شانگهای موضوع عضویت دائم ایران باردیگر مطرح شد. در دیدار سرگئی لاوروف، وزیر امور خاجه روسیه با محمد جواد ظریف؛ لاوروف با ابراز تمایل و حمایت روسیه از عضویت ثابت ایران در سازمان همکاریهای شانگهای، گفت: روسیه از نقش فعال جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشور ناظر تقدیر می‌کند و معتقد است نقش ثابت این کشور می‌تواند سازمان شانگهای را در دستیابی به اهداف خود تقویت و حمایت کند.
«سرگئی لاوروف» وزیر امورخارجه روسیه پس از اجلاس وزرای امورخارجه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای نیز در مصاحبه مطبوعاتی خود به خبرنگاران گفت: تمامی کشورهای عضو این سازمان تمایل دارند جایگاه ایران را از عضو ناظر به عضویت دائم ارتقاء دهند. ایران از سال ۲۰۰۵ تا کنون به صورت فعالانه ای در اجلاس این سازمان مشارکت نموده است. همه اعضاء به اتفاق درباره عضویت ایران پس از توافق جامع هسته ای این کشور با گروه ۱+۵ اتفاق نظر دارند.
طرح دوباره این موضوع و استقبالی که بیش از گذشته از حضور ایران در سازمان همکاری های شانگهای که اکنون به عنوان نهادی قدرتمند در آسیا و حتی فراتر از آن مطرح می باشد، صورت گرفته است، در گفتگو با سید رسول موسوی، کارشناس ارشد مسائل آسیای مرکزی و قفقاز و سفیر اسبق ایران در تاجیکستان مورد بررسی قرار گرفت:
موضوع تقاضای ایران در عضویت از سازمان همکاری های شانگهای از مدت ها پیش مطرح بوده است، استقبال صورت گرفته از سوی این سازمان را در شرایط کنونی چطور ارزیابی می کنید؟
بحث تقاضای ایران برای عضویت در سازمان همکاری های شانگهای از چندین سال قبل مطرح بوده است و این امر شامل بحث و نظرات مختلفی است و حتی در داخل کشور نیز نظرات مختلفی در ارتباط با عضویت یا عدم عضویت در این سازمان مطرح شده است.
به هر حال ممکن است زمانی که سفری صورت می گیرد، این موضوعات بار دیگر مطرح شود و این مسئله مجددا رسانه ای شود،به ویژه اینکه در سفر اخیر وزیر امور خارجه کشورمان به مسکو اجلاس امنیتی شانگهای نیز برگزار شده است.
موضوع عضویت ایران به تنهایی مطرح نیست. در حال حاضر در مورد سازمان شانگهای بحث گسترش سازمان مطرح است که در این راستا همزمان عضویت ایران، هند و پاکستان نیز مطرح می شود که البته موضوع ایران در رسانه های داخلی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. به هر حال گسترش سازمان شانگهای نیاز به اعضای جدید دارد.
به هر حال آیا عضویت دائمی در شانگهای مزیت هایی را برای ایران به همراه خواهد داشت؟
در عرصه بین الملل و به ویژه در جهان امروز هر اندازه که کشوری در مجموعه های سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی فعال شود، برای آن کشور مثبت است. کشور نمی تواند در انزوا زندگی کند.
هر کشوری که به یک بحث بین المللی وارد می شود مایل است که در اجلاس ها و تشکل های بین المللی حضور داشته باشد.
سازمان شانگهای با عملکردی که از خود نشان داده است و تحولات به وجود آمده ثابت کرده است که می تواند در منطقه مورد فعالیت خود، همکاری های اقتصادی، سیاسی و امنیتی داشته باشد و در بحث مبارزه با تروریسم و فعالیت هایی از این دست مثبت و مثمرثمر باشد. این سازمان دارای ارزش افزوده سیاسی، اقتصادی و امنیتی است و کشوری که مایل است از افزوده های سیاسی، امنیتی و اقتصادی سازمان ها استفاده کند می تواند با ورود به سازمان همکاری های شانگهای از این مزیت بهره مند شود.
ما در منطقه سازمان همکاری های اکو را نیز داشته ایم که متأسفانه خیلی نتوانسته است همه جوانب را پوشش دهد. در سازمان همکاری های شانگهای احیانا اگر با عضویت هند و پاکستان، عضویت ایران نیز مورد پذیرش قرار گیرد، توانسته ایم عضو سازمان آسیایی پرقدرتی شویم. در حقیقت بحث عضویت ایران بحث انتخاب یک کشور نیست بلکه بحث گسترش سازمان است که باید در کنار عضویت هند و پاکستان صورت گیرد.
آقای لاوروف در مورد تمایل همه کشورهای عضو شانگهای برای عضویت ایران بحث عضویت در صورت توافق در مذاکرات را مطرح کرده است، ارزیابی شما از این امر چیست؟
مسئله این است که حتی اگر مذاکرات ایران و کشورهای ۱+۵ نیز به نتیجه برسد، تا زمانی که درباره عضویت هند و پاکستان تصمیم گیری نشود در مورد ایران به صورت انفرادی بحث عضویت مطرح نخواهد شد.
در حال حاضر در هر دیدار دو جانبه ای که صورت می گیرد و در هر گفتگویی که با کشور دیگری انجام می شود از کشورهای دور افتاده تا نزدیک و آمریکای لاتین و... بحث به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای مطرح است. این موضوع در حقیقت یک گفتمان سیاسی است که در تمام مذاکرات سیاسی وجود دارد و از دید آنها می تواند یک مشوق یا اهرم فشار سیاسی باشد که ایران در این باره تصمیم گیری کند.
موضوع عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای فرآنید درون سازمانی دارد و سایر مباحث حاشیه ای است.
پس از نظر شما روسیه از موضوع مذاکرات در بحث عضویت ایران در شانگهای به عنوان یک بهانه سیاسی بهره برداری می کند؟
نمی خواهم از واژه بهانه استفاده کنم. هر گونه عضو گیری جدید در سازمان همکاری های شانگهای نیازمند تصمیم گیری تمام اعضا است. روسیه، چین، تاجیکستان، ازبکستان و قزاقستان باید در این باره رأی گیری کنند و بدون اجماع این کشورها امکان عضویت جدید وجود ندارد و در عین حال نیز اکنون بحث گسترش شانگهای مطرح است و اینکه هم زمان دو درخواست بزرگ دیگر از سوی هند و پاکستان نیز وجود دارد و این سازمان باید در این باره تصمیم گیری کند.
به هر حال در مورد عضویت ایران در شانگهای در مقاطع مختلف که مذاکراتی صورت می گیرد، این موضوع در رسانه ها مطرح می شود و پس از مدتی مجددا مسکوت می ماند. به نظر مباحث کارشناسی در این باره مهم تر از مباحث سیاسی است.