به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصی «افراط گرايی دینی در غرب آفريقا»دیروز سهشنبه ۱۹ خرداد ۹۴، با حضور اميربهرام عرب احمدی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
عرب احمدی در ابتدی سخنانش با اشاره به تعریف افراط گرایی در اسلام گفت: اصولاً تعریفی که از افراط گرایی اسلامی شده است، استفاده از ابزارهای خشن با هدف دستیابی به اهداف دینی یا سیاسی مورد نظر است. افراطی گرایی اسلامی عمدتاً باورهای مسلمانان را شامل می شود که خود را به تفسیرهای تحت الفظی از قرآن و حدیث محدود می کنند که در واقع ریشه در افکار ابن تیمیه دارد.
وی در ادامه افزود: می توان گفت قاره افریقا به مدت چندین دهه منطقه ای آرام بود اما در اوایل دهه ۱۹۹۰ به تدریج اندیشه های القاعده وارد این منطقه شد و ما شاهد شکل گیری فعالیت های القاعده در غرب افریقا و نیجریه هستیم که امروزه خبر می رسد که در جنوب آفریقا هم شاهد فعالیت آنها هستیم.
عرب احمدی گفت: در سال ۲۰۰۲ شاهد شکل گیری شاخه ای از این گروه ها در نیجریه بودیم که بعدا به الشباب تغییر نام داد. بوکوحرام با نام رسمی «جماعه اهل السنه الدعوه والجهاد» گروه شبه نظامی تندرو اسلامی در کشور نیجریه بود که خواستار تعطیلی مدارس نوین و تحلیل قانون شریعت بر تمامی ۳۶ ایالت نیجریه است. باید گفت بوکوحرام ساخته وهابیون است که به دهه ۷۰ برمی گردد که در تلاش بودند که قانون شریعت را در نیجریه به اجرا درآورند.
وی در ادامه با اشاره به تاریخچه ای از رهبران بوکوحرام گفت: محمد یوسف رویه ای مسالمت آمیز داشت و ارتباط خوبی با چند تن از استانداران نیجریه داشت. بعد از محمد یوسف، بوکوحرام به چند شاخه تقسیم می شود و ابوبکر شیکاو، رهبری شاخه اصلی بوکوحرام را به عهده می گیرد و از آن زمان بوکوحرام افراطی گرایی شدیدی را در دستور کار خود قرار می دهد.
عرب احمدی در ادامه اینکه چرا اسم این سازمان بوکوحرام است گفت: زبان اصلی نیجریه بوسه ای است. در این زبان بوکوحرام به معنی کتاب حرام است، می باشد. آنها معتقدند که هر گونه آموزش به شکل جدید حرام است. محدوده عملیات فعلی بوکوحرام عمدتاً شمال نیجریه یعنی ایالت های یوبه، کانو، باوچی، بونو و کادونوهستند و به کشورهای همسایه مانند نیجر، کامرون، چاد هم گسترده شده است.
وی افزود: اصولاً اطلاعات بسیار کمی از ساختار داخلی بوکوحرام وجود دارد. اطلاعات بدست آمده نشان می دهد که در رأس آنها کمیته شیوخ است که رئیس آن شیکاو است و دو نایب یا معاون دارد و در هر یک از استان های نیجریه یک رهبر خاص دارد که مستقیماً زیرنظر شیکاو کار می کنند.
وی در ادامه با اشاره به دلایلی که موجب شکل گیری این گروه شد گفت: دلایل زیادی وجود دارد که این گروه به وجود آمده است. در ابتدا باید توجه کرد به اینکه نیجریه کشوری متمول و در عین حال فقیر است و یک پارادوکس در اینجا وجود دارد. همچنین فساد در بین حاکمان آن بسیار زیاد است. آمار نشان می دهد که ۶۰ درصد از مردم این کشور زیر خط فقر ندگی می کنند. در قسمت های مسلمان نشین، این فقر بیشتر به چشم می خورد. همچنین فساد گسترده اداری حاکم بر بدنه و رأس حاکمیت این وضعیت موجب شده است که ما شاهد یک دوگانگی بین مسلمانان و مسیحیان در این کشور باشیم.
عرب احمدی افزود: دلیل دیگر، قانون نانوشته ای است که در نیجریه وجود دارد که روسای جمهور باید بین مسلمانان و مسیحیان در نوسان باشد. یعنی یک دوره رئیس جمهور از مسلمانان و یک دوره از مسیحیان باشد. اما به هر حال در هر دوره قدرت در دست مسیحیان بوده است و گردش مالی هم بیشتر به دست مسیحیان است. به عبارتی نیجریه را می توان به دو منطقه شمال و جنوب تقسیم نمود. شمال این کشور مسلمان نشین و جنوب آن مسیحی نشین است. این مسئله همواره مورد اعتراض مسلمانان بوده است و برخی ها معتقدند که بوکوحرام اعتراض شدیدی به این وضعیت است.
وی عللی برای شکل گیری بوکوحرام برشمرد و گفت: یکی از اصلی ترین دلایل حمایت های مالی کشورهای ثروتمند عرب مانند عربستان از جریان های تندرو، ادعای رهبری جهان اسلام است. عامل بعد، نگرانی از رشد دیگر ادیان (به ویژه مسیحیت) در منطقه غرب افریقا است. سوم، خشم مسلمانان از تسلط آمریکا و کشورهای دیگر غربی بر منابع طبیعی غرب افریقا است. عمیق تر شدن نابرابری اجتماعی که عمدتاً نشات گرفته از ضعف مدیریتی است نیز عامل دیگر است. شکل گیری تاریخی جریان تکفیری و تروریستی در منطقه غرب افریقا، پس از سقوط حکومت قذافی رخ داد، چرا که قذافی در اواخر حکومتش نیروهایی را با دستمزد خیلی بالا از دیگر کشورها در اختیار گرفت که برای بدست آوردن این مبلغ هر کاری می کردند و مقدار زیادی پول نقد و اسلحه داشتند که به کشورهای خودشان بردند.
وی در ادامه افزود: خیلی از منتقدان دولت معتقد بودند که بوکوحرام را دولت مسیحی ساخت تا مردم و مسلمانان را به مشکلات داخلی خودشان سرگرم کند و توجه شان از فساد بسیار شدید مسئولان اداری منحرف شود.
وی در ادامه با اشاره به ساختار ارتش نیجریه و هزینه هایی که برای آن می شود گفت: ارتش نیجریه بسیار قوی است و هزینه های بسیار زیادی برای آن می شود. در سال ۲۰۰۸ ، ۶۰۰ میلیارد دلار هزینه برای آن شد که در سال ۲۰۱۴ به ۶ میلیارد دلار افزایش یافت. همچنین نزدیک به یک میلیون سرباز دارد. شناسایی و سرکوب گروهی مانند بوکوحرام برای این ارتش کار سختی نیست. اما اینکه چرا ارتش در دوره قبل این کار را نکرد ابهامی است که وجود دارد.
عرب احمدی گفت: حتی در برخی از زمان ها برای ایجاد تفرقه بین مسلمانان و مسیحیان از بوکوحرام استفاده می شد و همچنین کشتار مردم به بهانه بوکوحرام و استفاده از این حربه برای سرکوب مسلمانان توسط دولت. برخی معتقدند که بوکوحرام ساخته و پرداخته غرب برای جلوگیری و رشد اسلام در افریقا و نیجریه است. همچنین ممانعت از توسعه اندیشه بیداری اسلامی در نیجریه، ایجاد تفرقه بین قبیله ها و تضعیف دولت مرکزی، تسلط شرکت های چند ملیتی غربی برمنابع نفتی و حفظ امنیت آن شرکت ها دیگر عواملی است که می توان از آنها نام برد.
وی افزود: فرایند روبه رشد تشیع در نیجریه هم می تواند یک عامل برای نگرانی آمریکا و غرب باشد. اقدامات مشکوک سفارت آمریکا در نیجریه در راستای حمایت از بوکوحرام (اسناد ویکی لیکس) همه موید این نظریه است که این گروها مورد حمایت نیروهای خارجی است. حامیان خارجی بوکوحرام را می توان عربستان، قطر، بحرین نام برد.
وی اهداف راهبردی بوکوحرام را به این صورت برشمرد و گفت: اهداف راهبردی بوکوحرام عبارت است از؛ تأسیس دولت اسلامی در شمال نیجریه و در نهایت در کل کشور نیجریه. حکمفرما ساختن قانون شریعت اسلامی در نیجریه، لغو کلیه مظاهر غربی موجود در جامعه نیجریه.
عرب احمدی در ادامه به اعتقادات بنیادی بوکوحرام اشاره کرد و گفت: اعتقادات این گروه شامل اجرای شریعت اسلامی، حرام بودن تمامی آموزش های غیر اسلامی،حرام بودن سیستم بانکداری غیر اسلامی مبتنی بر بهره یا ربا، حرام بودن اختلاط جنسیتی، لزوم رعایت کامل ظاهر اسلامی و عدم بهره گیری از هرگونه مظاهر غربی است.
وی در ادامه با مقایسه داعش و بوکوحرام گفت: به جرائت می توانم بگویم که بوکوحرام بسیار خشن تر از داعش است. بوکوحرام عامل اصلی آسیب های اجتماعی و اقتصادی در نیجریه است. به فرض مثال یک میلیون ونیم از شمال نیجریه به جنوب و شهرهای دیگر آن مهاجرت کرده اند، همچنین ۲۲۰ هزار نفر به کشورهای دیگر مهاجرت کرده اند. کاهش سرمایه گذاری از ۸/۹ به ۵/۵ میلیارد دلار کاهش یافته است. همچنین افزایش هزینه های نظامی در سال ۲۰۰۹ از ۶۰۰ میلیون دلار به ۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ که یکی از پر هزینه ترین ارتش های دنیا و شاید چهارمین باشد.
وی در پایان سخنانش با اشاره به منابع درآمدی و اعضای بوکوحرام گفت: منابع آنها اغلب از راه قاچاق دارو، تسلیحات و انسان است و حتی بوکوحرام یکی از بزرگترین صادر کننده فاحشه به کشورهای اروپایی مانند فرانسه است. بوکوحرام خودشان را متأثر از طالبان و القاعده می دانند و اعضای آن اغلب جوانان مسلمان ناراضی از حکومت و همچنین فارغ التحصیلان بیکار دانشگاهی هستند.