این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.
به گزارش خبرنگار مهر، بحران آب به ویژه در روستاهای استان لرستان به سریالی تکراری تبدیل شده است، سریالی که هر بار در روایتی مشابه در یکی از شهرستانهای استان اکران می شود تا هر ساله کم و بیش مردم و مسئولان با این معضل درگیر باشند و تدابیر اندیشیده شده تنها نقش مُسکن را بازی کنند.
این در حالیست که استان لرستان به رغم دارا بودن ۱۱ درصد آبهای جاری کشور سهمی کمتر از یک درصد در مهار آبها داشته است و سدهای در دست احداث در این استان با عمر قریب به ۱۰ سال همچنان اندر خم یک کوچه هستند.
این وضعیت به گونه ای است که علیرضا کاکاوند مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب روستایی لرستان با اشاره به بحرانی شدن مشکل آب در تابستان پیش بینی کرده است که طی امسال ۳۷۷ روستای لرستان با مشکل کم آبی مواجه شوند.
وضعیت کم آبی در استان تنها مربوط به یک شهرستان نیست بلکه عموما همه شهرستانهای استان درگیر این معضل هستند تا در هر شهرستانی تعداد از روستاها با تانکر آبرسانی شود.
حکایتی از دامنه های سفیدکوه تا اشترانکوه
در این میان با آغاز فصل تابستان و تشدید مشکل آب روستاهای لرستان هر روز خبر کم آبی روستائیان از یکی از شهرستانهای استان مخابره می شود، مشکلی که کوهدشت و پلدختر در جنوب گرمسیر استان و بروجرد و ازنا در شمال معتدل لرستان ندارد.
اوضاع در مرکز استان هم روایت مشابهی است به طوریکه مطابق آخرین آمار طی تابستان گذشته بیش از ۱۷ هزار خانوار روستایی خرم آبادی با مشکل کم آبی مواجه بوده اند.
پیش بینی شده که این وضعیت امسال نیز در بسیاری از روستاها تکرار شود تا همچنان آبرسانی با تانکر به برخی از روستاهای خرم آباد در دستور کار باشد.
وضعیت در خرم آباد به گونه ای است که مطابق آماری که پیش از این بخشدار مرکزی خرم آباد ارائه کرده از ۲۶۰ روستای این بخش کمتر از ۸۰ روستا مشکل تامین آب شرب ندارند و بقیه هر کدام به نوعی با این مشکل درگیر هستند.
اوضاع در نیمه شمالی لرستان هم وضعیت مشابهی را هشدار می دهد، در دامنه های برفگیر اشترانکوه - آلپ ایران - روستاهایی وجود دارد که با تانکر آبرسانی می شود که مطابق آمار فرماندار ازنا تعداد این روستاها به ۴۰ روستا می رسد.
بی آبی؛ مشق هر روز و شب دیار کشکان
وضعیت کم آبی در جنوب لرستان وخیم تر است، کوهدشت و پلدختر و رومشکان این روزها مشق هر شب و روزشان بی آبی است.
یکی از اهالی روستای «تیار شاکرم تودار» بخش معمولان از توابع شهرستان پلدختر در گفتگو با خبرنگار مهر با اعلام نارضایتی از نبود آب آشامیدنی خواستار رسیدگی هر چه سریع تر مسئولان مربوطه به این موضوع می شود.
زهرا شاکرمی می افزاید: نبود آب آشامیدنی باعث شده که بیشتر اهالی برای تهیه آب با چرخ دستی به چشمه اطراف روستا رفته و پس از گذشت چند ساعت و رسیدن نوبت ظروف خود را از آب پر کرده و راهی روستا شوند که برای طی این فرآیند متحمل صرف وقت و انرژی زیادی شده و استمرار این روند بسیار مشکل زا است.
یکی دیگر از اهالی روستا به خبرنگار مهر می گوید: نبود آب آشامیدنی در روستا و در فصل گرما سخت و طاقت فرسا است زیرا مردم توان خرید تانکر آب و بشکه برای ذخیره سازی آب چشمه را ندارند که این امر موجب شده با بحران های زیادی در امورات روزانه مواجه شویم و این امر نارضایتی اهالی روستا را به دنبال دارد.
یکی از اهالی روستای کورشوراب علیشاه پلدختر گفت: مردم روستا با مشکل نبود آب آشامیدنی دست به گریبان هستند تا جایی که این وضعیت زندگی ساکنان روستاهای منطقه را به شدت تحت تاثیر قرار داده و نگرانی هایی را ایجاد کرده است.
جعفر کوشکی افزود: تو را به خدا بنویسید که مردم روستا در فصل گرما سخت در مضیقه قرار دارند و نبود آب آشامیدنی در این روستا از اصلی ترین مشکل اهالی به شمار می رود.
وی از مشکل بهداشتی آب آشامیدنی روستا هم می گوید و مدعی است که به خاطر استفاده از آب چشمه برای استحمام دچار بیماریهای پوستی شده اند.
دست رودخانه ها خالی شد
این وضعیت بحران آب در پلدختر به عنوان دیار رودخانه پرخروش کشکان در حالیست که سالانه چندین میلیارد متر مکعب آب از لرستان خارج می شود که ۶۳ درصد از این میزان آب از حوزه کارون بزرگ و به طور عمده رودخانه دز و مابقی از حوزه کرخه خارج می شود و در پشت سدهای دز، کرخه و کارون در استان خوزستان جمع می شود.
این در حالیست که از میزان آب خارج شده از استان لرستان در حوزه کرخه ۶۶ درصد از سیمره تخلیه و ۳۳ درصد باقی مانده از حوزه کشکان شهرستان پلدختر خارج می شود.
وضعیت بحران منابع آب شهرستان پلدختر آنجا ملموس تر می شود که به آمارها رجوع کنیم، آمارهایی که نشان می دهد میزان رواناب خروجی پنج رودخانه دائمی شهرستان در فروردین امسال نسبت به آمار دراز مدت ۵۸ ساله بین ۶۰ تا ۹۰ درصد کاهش داشته است.
همچنین مطابق اعلام مسئولان مجموع بارش ایستگاه هواشناسی پلدختر تا ۲۵ فروردین ماه ۹۴ در سال آبی جاری ۲۵۷ میلی متر بوده که نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته که ۳۹۳ میلی متر بوده ۳۵ درصد کاهش یافته است. همچنین بارش ها نسبت به میانگین دراز مدت که ۳۱۰ میلی متر بوده ۱۷ درصد کاهش نشان می دهد.
بحران آب در دیار چشمه ها
برای ادامه بررسی پرونده کم آبی در لرستان به شمال استان دوباره سر می زنیم، جایی که به دیار چشمه های پرآب شهرت دارد، اینجا در بروجرد نیز اوضاع بی آبی همان است که بود.
بحران آب به ویژه در روستاهای شمال بروجرد به ماجرایی تکراری تبدیل شده است که هر ساله کم و بیش مردم و مسئولان این شهرستان با آن درگیر هستند تا تدابیر اندیشیده شده تنها نقش مُسکن را بازی کنند.
طی این سالها پدیده خشکسالی منجر به انتشار گزارشهایی بحرانی از وضعیت منابع آب بروجرد شده است تا بلکه با شفاف سازی و نشان دادن حساسیت موضوع برای دست اندرکاران امر که اینجا بروجرد است با ۶۳ روستای خشک بتوان با برنامه ریزی درست بلندمدت برای مدیریت این بحران و حل مشکل آب این شهرستان چاره ای اندیشید.
از سوی دیگر ساخت و تکمیل سدهای آبسرده، گلرود و سد شهید محمد بروجردی که سرچشمه تامین آب شهرستان بروجرد هستند می توانند بخشی از مشکل کم آبی این شهرستان را رفع کنند ولی این پروژه ها نیز همچنان به دلیل کمبود اعتبار نیمه کاره رها شده اند.
مدیر شرکت آب و فاضلاب روستایی بروجرد در گفتگویی با مهر به وجود مشکلات مختلف در این بخش اشاره کرده و در رابطه با رفع مشکل آب شرب روستاهای بخش اشترینان می گوید: سال گذشته از سوی استانداری مقرر شد مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان از دیگر محل های اعتباری برای رفع مشکل آب شرب روستاهای بروجرد اختصاص یابد که این موضوع تا کنون محقق نشده است.
عبدی می افزاید: در حال حاضر پروژه مجتمع آبرسانی به روستاهای بروجرد با ۹۸ درصد پیشرفت انجام شده است که با تکمیل آن هفت روستای بروجرد از آب شرب بهره مند می شوند.
وی ادامه می دهد: بودجه سال گذشته در این بخش ۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان بوده است که تا کنون ۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان آن اختصاص پیدا کرده است.
عبدی تاکید می کند: همچنین یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان اعتبارات ملی داشته ایم که تنها ۵۰۰ میلیون تومان آن را دریافت کرده ایم.
دشت ها دست به خودسوزی زدند
دوباره به جنوب لرستان می رویم، اینجا وضعیت کم آبی به گونه ای است که زمین با خالی شدن سفره هایش دست به خودسوزی زده است، فرونشست دشت های کوهدشت این روزها در کشور رکود زده تا شاهد نفت دادن چاههای آب باشیم!
افت شدید منابع آبی در شهرستان کوهدشت که طی سالهای اخیر نمود خود را در خودسوزی دشت های این بخش و فرونشست زمین نیز نشان داده نگرانی ها برای تامین آب فصل تابستان را دوچندان کرده است.
این در حالیست که مشکل آب شرب و کشاورزی در کوهدشت به عنوان سومین شهرستان پرجمعیت لرستان تنها به روستاها محدود نشده تا شهر کوهدشت و چغابل نیز بی آبی را انتظار بکشند.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان لرستان در گفتگو با مهر با بیان اینکه در مناطق غربی استان لرستان چالش خشکسالی بسیار بدتر است ادامه می دهد: به عنوان مثال شهر چغابل در شهرستان کوهدشت با کمبود آب و خشکسالی جدی مواجه است.
کرموند با بیان اینکه نباید گفت که این شهر با مشکل کمبود آب بلکه باید گفت که با مشکل بی آبی مواجه است عنوان می کند: همچنین وضعیت بی آبی در مرکز شهرستان کوهدشت در شرایط اضطراری قرار دارد.
مسئولان: اصلا آبی وجود ندارد
وی با بیان اینکه ما در حال حاضر آب مورد نیاز مرکز کوهدشت را به سختی تامین و توزیع می کنیم تصریح می کند: هم اکنون مرکز شهرستان کوهدشت در میان مناطق غربی استان دارای بیشترین جمعیت بوده که با مشکل حاد کم آبی روبرو شده است.
وی با بیان اینکه موضوع کم آبی در فصل تابستان در شهر کوهدشت بیشتر می شود چرا که مصرف در این فصل نیز افزایش می یابد گفت: کمبود آب در فصل تابستان در کوهدشت دو برابر گذشته می شود.
کم آبی در کوهدشت که مرز بحران را عبور کرده مسئولان ارشد لرستان را نیز به صراف انداخته است. هوشنگ بازوند استاندار لرستان در آخرین اظهارات خود با ابراز نگرانی از وضعیت موجود گفته: رومشکان و کوهدشت درمحاصره دو رودخانه کشکان و سیمره است اما از بی آبی رنج می برد و دراین رابطه وضعیت به مرز هشدار رسیده است.
استاندار لرستان یادآور می شود: امسال در کوهدشت و رومشکان نسبت به سال های گذشته ۴۵ درصد با کاهش بارندگی روبرو بوده ایم که این خشکسالی حالا دارد خودش را نشان می دهد.
الهیار ملکشاهی نماینده مردم کوهدشت در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان این که بسیاری از روستاهای کوهدشت با کمبود شدید آب مواجه هستند، گفت: سفره های زیرزمینی آب به اندازه ای در کوهدشت پایین رفته که در روستاهای آزادبخت مواد نفتی بالاآمده و از دهانه چاه ها بیرون می زنند.
حکایت ۱۳ سال خشکسالی
برآینده آنچه این روزها بر سرزمین پرآب لرستان می گذرد حکایت غم انگیزی است که بیش از ۱۳ سال خشکسالی به این استان تحمیل کرده، استانی که زمانی به خروجی ۱۳ میلیارد مترمکعبی آب خود می بالید و حالا چیزی برای نوشیدن ندارد.
رضا آریایی مدیر کل مدیریت بحران استان لرستان در گفتگو با مهر با اشاره به وقوع خشکسالی در این استان اظهار داشت: متاسفانه طی چند سال اخیر میزان بارشها در سطح استان بسیار کاهش یافته است.
وی با بیان اینکه این امر طی امسال شدید تر بوده به طوریکه در فاصله ۳۰ تا ۴۰ روز یک بار بارندگی داشته ایم و آن هم به صورت جزئی، خفیف و پراکنده بود است عنوان کرد: این در حالیست که ما سال گذشته هر ۱۰ روز یک بار به طور متوسط بارندگی داشته ایم.
مدیر کل مدیریت بحران استان لرستان با بیان اینکه امسال بارش برف به نحو مطلوبی نداشته ایم افزود: در این راستا از مدیران عامل شرکتهای آب منطقه ای، آب و فاضلاب شهری و همچنین روستایی استان خواسته شده که برنامه های خود را برای جلوگیری از بی آبی در سطح شهرها و روستاهای برای تاببستان سال ۹۴ ارائه دهند.
آریایی با تاکید بر اینکه مشکل کم آبی در شهرها و روستاها مختص به استان لرستان نیست بلکه این امر در کل کشور مشاهده می شود ادامه داد: با این وجود ما باید با اقدامات لازم مشکلات موجود در این زمینه را به حداقل برسانیم.
وی بر ضرورت جذب اعتبارات خشکسالی و بحران استان از سوی مدیران دستگاههای اجرای مرتبط با حوزه آب استان در وزارتخانه ها تاکید کرد و گفت: در این راستا ۱۳۵ میلیارد تومان از سوی دستگاه های اجرایی مرتبط پیش بینی شده که باید از سوی آنها زمینه جذب این میزان اعتبار فراهم شود.
مدیر کل مدیریت بحران استان لرستان با بیان اینکه متاسفانه با کاهش بارندگی ها میزان تولیدات کشاورزی لرستان کاهش فراوانی داشته است افزود: همچنین وجود هزار و ۷۰۰ حلقه چاه آب غیر مجاز و برداشت های بی رویه از آنها موجب ایجاد مشکلات فراوانی در حوزه تامین آب استان شده که شرکت آب منطقه ای باید اقدامات لازم برای پلمپ این چاهها را در دستور کار خود قرار دهد.
آریایی با بیان اینکه ۲۳ درصد کل چاههای آب استان به صورت غیر مجاز فعالیت می کنند گفت: این امر موجب لطمات بسیار زیاد به سفره های زیرزمینی آب استان شده است.
به هر روی اینکه سومین منطقه پرباران کشور این روزها برای تامین آب خود دست به دامن استان همسایه شده حامل پیام تلخی است به طوریکه نحوه مدیریت منابع آب در این استان با چالش جدی مواجه است تا هر روز بر عمق بحران در این بخش افزوده شود.
این در حالیست که در آستانه فصل تابستان مسئولان امر هشدار داده اند که برای تامین آب برخی شهرها و روستاهای استان با چالش جدی مواجه هستند.
علیرضا کاکاوند مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب روستایی لرستان پیش از این در اولین جلسه شورای اداری استان لرستان گفته بود که به دلیل خشکسالی های سالهای اخیر سطح آبهای زیرزمینی لرستان بیش از ۱۹ متر کاهش یافته است و تنها در دو شهرستان کوهدشت و رومشکان بیش از ۶۹ حلقه چاه آب خشک و از مدار خارج شده است.
مجموع اظهارات مسئولان نشان دهنده وخامت اوضاع در این بخش است تا همچنان مردم چشم به چاره اندیشی مسئولان با لحاظ شاخص های مدیریت منابع آب و برنامه ریزی بلندمدت و تدوین سند جامع در این زمینه داشته باشند.