به گزارش خبرنگار مهر، ساخت کاشی سنتی در معماری ایرانی اسلامی جایگاه ویژه ای دارد، از آن جهت که کاشی در گذشته یکی از مهم ترین تزئینات قامت بناهای مذهبی و حتی عمومی کشور و مناطق اسلامی بود و اکنون نیز در مساجد، عبادت گاه ها، مقبره ها و حتی برخی مواقع در منازل شخصی استفاده می شود.
کاشی های سنتی در مرمت و احیای بناهای تاریخی کاربرد دارند و امروزه کارگاه های آفرینش آن در زمره صنایع دستی طبقه بندی می شوند.
در خراسان شمالی تنها یک کارگاه تولید کاشی سنتی فعال است آن هم کارگاهی که از سوی بانوی کارآفرین برتر استانی و کشوری در سال ۸۸ در بجنورد دایر شد و اکنون تولیداتی نظیر كاشی سنتی هفت رنگ، آجر معقلی، رسمی بندی و كاربندی، معرق كاشی، مقرنس كاری، تولید آجر، خشت و جوك لعابدار دارد.
بیشترین تولید این کارگاه کاشی هفت رنگ است؛ مشهورترین کاشی سنتی در ایران؛ نوعی از کاشی که از کاشی‌های خشت یعنی چهار گوش نشأت گرفته و داشتن سهولت و سرعت انجام کار و همچنین قابلیت انعطاف در اجرای طرح ها در کنار تنوع بی نظیر رنگ ها از مزیت های آن به شمار می رود.
هفت رنگ متداول و رایج در ساخت این نوع کاشی عبارتند از سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، زرد و حنایی که در بناهای تاریخی و اماکن متبرکه از این نوع کاشی‌ها زیاد استفاده شده است.
تنها کارگاه کاشی سنتی خراسان شمالی افزون بر این که توسط یک بانوی کارآفرین راه اندازی شده، در طول حدود شش سال فعالیت خود نیز تنها از توان بانوان هنرمند استان بهره برده و اکنون هم تمامی فعالیت های مربوط به این کارگاه توسط بانوان انجام می شود.
تو نقش جهان، هر وجبت ترمه و کاشی
مریم علی اکبری، موسس و مدیر کارگاه آفرینش کاشی سنتی در بجنورد در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار می کند: تنها كارگاه كاشی سنتی خراسان شمالی در سال ۸۸ در مرکز این استان راه اندازی شد و اکنون تولیداتی چون كاشی سنتی هفت رنگ، آجر معقلی، رسمی بندی و كاربندی، معرق كاشی، مقرنس كاری، تولید آجر، خشت و جوك لعابدار دارد.
وی با اشاره به این كه در حال حاضر در این كارگاه هفت نفر خانم در تولید انواع کاشی های سنتی فعالیت می کنند، می افزاید: یكی از دلایل عمده اصرار بر به كارگیری نیروی خانم در این كارگاه، حساسیت و دقت بانوان در انجام تولیدات هنری ظریف است.
علی اكبری در مورد وضعیت تقاضا و درآمد کارگاه کاشی سنتی می گوید: به دلیل این كه تولید كاشی سنتی بیشتر جنبه كاربردی داشته و مورد نیاز اکثر مراکز مذهبی و عبادی و دستگاه های مختلف است، خوشبختانه وضعیت درآمدی نیز مناسب است.
وی اظهار می کند: بیشتر تولیدات این كارگاه برای مساجد، گلزار شهدا، حسینیه ها، مدارس، بیمارستان ها و در برخی موارد برای تزئینات ساختمان های شخصی استفاده می شود.
این بانوی کارآفرین در ادامه با اشاره به مشکلات و نیازهای کارگاه تولیدی کاشی سنتی در خراسان شمالی، یكی از مشكلات این كارگاه را نبود فضای مناسب عنوان کرده و می افزاید: با توجه به این که این كارگاه تنها کارگاه تولید كاشی سنتی در خراسان شمالی بوده و درخواست ها و سفارشات آن نیز زیاد است، متأسفانه فضای اندك پاسخگوی نیازها نیست.
علی اكبری عدم پرداخت تسهیلات و عدم حمایت دولت و مسئولان را از دیگر مشكلات اصلی این کارگاه می داند و ضمن تأکید بر رفع این مشکلات می گوید: متأسفانه حمایت ها از ما بسیار کم بوده و مسئولان تنها وقتی به سراغ ما می آیند که به ارائه آمار و گزارش نیاز داشته باشند.
بیشتر تولیدات این كارگاه برای مساجد، گلزار شهدا، حسینیه ها، مدارس، بیمارستان ها و در برخی موارد برای تزئینات ساختمان های شخصی استفاده می شود.وی تصریح می کند: نهاد اوقاف و امور خیریه مکان کارگاه را به صورت استیجاری در اختیار ما گذاشته که کمک بزرگی به پیشرفت کارگاه کرده است.
مسئول كارگاه كاشی سنتی در بجنورد پرداخت تسهیلات به منظور گسترش فضا و ارائه تولیدات بیشتر را یكی از خواسته های خود از مسئولین استانی برشمرد.
وی می افزاید: تولید كاشی هفت رنگ، هنری قدیمی و كهن است كه به فراموشی سپرده شده بود اما دوباره آن را احیا كردیم و چون تولید این نوع کاشی نیاز عمده استان است باید حمایت های لازم از آن نیز صورت گیرد.
علی اكبری می گوید: متاسفانه هیچ نهادی در استان از این كارگاه حمایت نمی كند و تنها اداره كل اوقاف و امور خیریه خراسان شمالی با واگذاری مكانی به صورت استیجاری به این کارگاه، همكاری و حمایت خوبی را از این هنر اسلامی انجام داده است.
مسئول كارگاه كاشی سنتی در بجنورد با بیان این که متاسفانه حمایت مسئولین و دولت از زنان كارآفرین ضعیف است، ضمن تأکید بر توجه بیشتر در این زمینه، تصریح می کند: زمانی كه بانوان اقدام به كارآفرینی می كنند دولت باید حمایت های لازم را از آنها انجام دهد در غیر این صورت، آنها از ایجاد اشتغال و كارآفرینی ناامید می شود.
احیای ۱۶ رشته صنایع دستی منسوخ در خراسان شمالی
در مقابل معاون صنایع دستی اداره کل صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار مهر، با دفاع از اقدامات این معاونت در راستای حمایت از صنایع دستی استان، می گوید: از چند سال گذشته تاکنون ۱۶ رشته صنایع دستی منسوخ شده در استان احیا شده اند.
علی عابدی می افزاید: در کل کشور ۳۰۰ رشته صنایع دستی وجود دارد که از این تعداد در حال حاضر ۵۰ رشته در مناطق مختلف خراسان شمالی فعال است.
وی اضافه می کند: رشته های صنایع دستی شامل ابریشم بافی، کارت بافی و نمد مالی از جمله رشته های احیا شده در استان به شمار می روند و افزون بر این رشته های جدید صنایع دستی نظیر کاشی سازی که قبلا در استان وجود نداشتند نیز در استان فعال شدند.
عابدی اظهار می کند: ۲۲ رشته صنایع دستی فعال در خراسان شمالی مهر اصالت ملی و سه رشته نیز مهر اصالت یونسکو را دریافت کرده اند و ۱۱ اثر هم به مرحله داوری برای دریافت مهر اصالت یونسکو ارسال شده است.
وی با اشاره به مشکلات موجود در این بخش می گوید: متاسفانه برخی از صنایع دستی این استان نتوانسته اند خود را با بازارهای روز هماهنگ کنند به همین دلیل معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان خانه های ترویج را برای آموزش تولیدکنندگان راه اندازی کرده است.
عابدی عمده ترین صنایع دستی خراسان شمالی را شامل گلیم، سفره کردی، جاجیم، انواع کناره، پادری، پارچه بافی، ابریشم بافی، چوخه بافی، جاروق دوزی، کیف دوزی، سراجی سنتی، معرق، منبت، محرق، خراطی، ملیله دوزی، سرمه دوزی، کردی دوزی، قیطان دوزی، ترکمن‌دوزی، البسه کردی، البسه ترکمن، سفال نقش برجسته، کاشی سنتی، نقاشی روی کاشی، تذهیب، تشعیر، نمد مالی، چلنگری، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی نقره سازی، حجاری روی سنگ و کلاه کرکی عنوان می کند.