رضا صبور تهیه‌کننده ویژه برنامه «اهالی بهشت» که هر شب در ایام ماه مبارک رمضان به طور زنده از ساعت ۲۳ روی آنتن شبکه قرآن سیما می‌رود در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اهداف و رویکرد اولیه این برنامه توضیح داد: برنامه‌های معارفی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران شکل یکنواختی پیدا کرده که دلایل مختلفی سبب این نوع یکنواختی است. از جمله این دلایل می‌توان به بحث بودجه، نبود خلاقیت و نوآوری، دچار روزمرگی شدن، نداشتن اتاق فکر برای یک برنامه، تنگ کردن دایره کارشناسان یک برنامه و تکراری شدن کارشناسان و نداشتن تعریف مستقل از هر شبکه اشاره کرد. به این معنا که در صداوسیما در زمینه تولید کارشناس و نگاه‌های جدید کم کاری‌هایی صورت گرفته که این کم کاری در خروجی آنتن نمایان می‌شود.
تعاریف شبکه‌ها با یک باد و طوفان از بین می‌رود
وی افزود: سال‌ها است می‌گوییم برای هر شبکه تعریف خاصی وجود دارد، اما متاسفانه شاهدیم که با یک باد و طوفان، آن تعریف از بین می‌رود، نمونه آن نیز شبکه دو، چهار و... است.
این تهیه‌کننده معارفی ادامه داد: شبکه‌های تلویزیونی نباید فاقد شکل و نوع واحد ساختاری ویژه باشند یعنی اگر می‌گوییم شبکه خانواده و جوان، باید کارشناسانی آشنا با رویکرد خانواده و جوانان حضور داشته باشند که این موضوع سبب می‌شود به مخاطب نیز احترام گذاشته شود.
پخش سخنرانی‌های طولانی مخاطب جوان را جذب نمی‌کند
صبور با اشاره به اینکه سازمان صدا و سیما باید به تعریف شبکه‌ای بیشتر دقت کند، بیان کرد: به نظر من این موضوع در شبکه قرآن بیشتر نمایان است، چون تکلیفش خیلی معلوم نیست که آیا شبکه تخصصی است یا غیرتخصصی. اگر شبکه‌ای تخصصی به حساب می‌آید، دیگر برنامه‌های اجتماعی و عام در آن جایی ندارند، اما اگر غیرتخصصی است دیگر نمی‌شود به مباحث علمی مراجع و اساتید درجه یک حوزه پرداخت. مساله دیگر، پر کردن آنتن است و گاهی اوقات برنامه‌های مطول از سخنرانی‌ها می‌گذارند که این نوع کنداکتور نمی‌تواند اهداف ما را در خصوص جذب مخاطب جوان و نوجوان به سمت قرآن و اهل بیت برآورده سازد.
وی در این زمینه افزود: در سال ۸۷ مصاحبه‌ای درباره افزایش شبکه‌های تلویزیونی با یکی از رسانه‌ها داشتم و از آن تعبیر به شبکه‌های قارچ گونه کردم چون عقبه فکری پشت آنها نیست. در حال حاضر نیز مشخص شد که محتوای شبکه‌های آی فیلم، تماشا و نمایش یکی است و مگر ما چقدر می‌توانیم تولید سریال و فیلم داشته باشیم.
سرافراز دنبال حل معضل شبکه‌ها است
تهیه‌کننده برنامه «به سوی ظهور» که تا سال ۹۰ روی آنتن می‌رفت، اظهار کرد: وقتی آقای سرافراز به سازمان آمد با همین مساله تعدد شبکه‌ها و فاصله گرفتن از ماموریت هایشان مواجه شد و امیدوارم که برای حل این معضل، خداوند توفیقی به او بدهد که بتواند سازمان را جمع و جور کند. رسیدن به این هدف، مستلزم این است که تعریف مشخصی از مباحث داشته باشیم. اگر قرار است شبکه معارف داشته باشیم، باید در کل سازمان معارف و دین تعریف شود نه اینکه به صورت جزیره‌ای و تنها در شبکه قرآن صورت گیرد و در شبکه‌های دیگر و در سریال‌ها، روابطی را ترویج دهیم که مورد پسند نیست و در مقابل انسان‌های دیندار را خوب نشان ندهیم.
وی اضافه کرد: معتقدم اگر فکر معارفی داشته باشیم، تمام شبکه‌های تلویزیونی روحیه دینی خواهند داشت و روابط و معنویات و منویات مقام معظم رهبری در سیستم پیاده می‌شود.
شبکه‌هایی که شنیدنی‌اند نه دیدنی
صبور با بیان اینکه شبکه تلویزیونی قرآن با تلاوت قرآن راه اندازی شد، تصریح کرد: در حال حاضر چه تفاوتی را می‌توان بین شبکه رادیویی و تلویزیونی قرآن قائل شد، زمانی که در سیمای قرآن، حرف اول را تصویر نمی‌زند و صدا حرف اول را دارد؟ و به نظر من معضل شبکه قرآن همین موضوع است.
وی عنوان کرد: در همین راستا و با مدیریت جدید سازمان صداوسیما و با توجه به عقبه تولید برنامه‌های مذهبی که داشتم، طرح برنامه «اهالی بهشت» را با رویکرد و نگاه متفاوت و به دور از حرف‌های تکراری ارائه دادیم. خوشحالیم فضایی را که برای برنامه در این زمینه باز کردیم، سبب شده به اهداف عالی خود برسیم.
خواستیم مردم بدانند دین مختص به قشر خاصی نیست
تهیه‌کننده ویژه برنامه «اهالی بهشت» با اشاره به نکات و تفاوت‌های این برنامه با دیگر برنامه‌های مشابه، گفت: در این برنامه، ما قاری قرآن را نه فقط به عنوان قاری قرآن، بلکه به عنوان شخصی که در این زمینه حرف برای گفتن دارد، دعوت کرده‌ایم و در واقع به عنوان شبه کارشناس حضور دارند. همچنین از پزشکان به عنوان اقشار روشنفکر جامعه برای حضور دعوت کرده‌ایم که اکثر آنها نیز در حوزه دین، صاحب فکر هستند؛ از دکتر مرندی، وزیر بهداشت سابق گرفته تا اساتید بزرگ دانشگاهی در این برنامه از دین سخن گفتند تا مردم بدانند که دین مختص به قشر خاصی نیست.
وی یادآور شد: همچنین به کارشناسان دینی حاضر در برنامه به جای اینکه مطول سخنرانی کنند، زمان کمتری اختصاص دادیم تا برنامه ریتم تندتری داشته باشد. دَه‌ها آیتم زیر پنج دقیقه برای برنامه ساختیم تا برای مخاطبان خسته کننده نباشد. به طور کلی، خوشحالیم لوکیشن برنامه، آیتم‌ها، پلی‌بک‌ها، مجری، حضور مهمانان و حضور شخصیت‌های جوان پسند مثل حامد مهدوی به عنوان خواننده تیتراژ آغازی و پایانی برنامه و همه اینها در مدیوم شبکه قرآن برای اولین بار اتفاق افتاده است.
برنامه‌های معارفی تکراری یا تعطیل شوند یا نوآور
صبور با تاکید بر شناختن سلیقه و نیاز مخاطب و همچنین بسترهای برنامه سازی برای تلویزیون، تصریح کرد: این نوع برنامه سازی معارفی در شبکه قرآن حسن بزرگی داشت و آن هم تکریم و احترام مخاطب است، یعنی حضور یک برنامه مذهبی با حضور مخاطب همراه است بنابراین اگر جای مدیر سازمان بودم روی موضوع تکراری شدن برنامه‌های معارفی کار می‌کردم که یا تعطیل شوند یا در آنها نوآوری صورت گیرد، چرا که جامعه پزشکی، مدارس، دانشگاه ها، مساجد و... بسترهای مناسبی برای برنامه سازی در این حیطه هستند که مغفول مانده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: زمانی اتفاق بزرگی در مدل برنامه‌سازی تلویزیون رخ می‌دهد که مردم زمان خود را برای تماشای آن بگذارند و آمار نشان دهد که مثلا خیابان‌ها به خاطر آن برنامه و در آن ساعت به خصوص خلوت می‌شوند؛ مثل مجموعه «دیدنی‌ها» که در دهه شصت روی آنتن می‌رفت و مردم جذب آن بودند. بنابراین ما باید در برنامه سازی تلویزیونی به سمت رویکرد جذب مخاطب با حفظ احترام و تکریم مخاطب حرکت کنیم.
صبور همچنین به نقش مهم مرکز افکارسنجی و تحقیقات صداوسیما در این زمینه اشاره و تأکید کرد: نقش مرکز تحقیقات صداوسیما در زمینه نیازسنجی مخاطب بسیار مهم است اما چنین خروجی را از این مرکز شاهد نیستیم. ما در برنامه «اهالی بهشت» سعی کردیم به مخاطب احترام بگذاریم و با نوآوری و خلاقیت، جوانان را با دین آشنا کنیم و خوشحالم در این راستا به بخشی از اهداف اولیه‌مان دست یافته‌ایم.
تلاش برای تعاملی کردن برنامه‌ها
این تهیه‌کننده درباره تعاملی بودن برنامه‌های تلویزیونی نیز توضیح داد: برنامه تعاملی در چند نوع قابل تعریف است: اول اینکه یک دوربین به سطح شهر برود و نظرات مردمی بدون واسطه مطرح شود که بسیار در دنیا رایج است. دوم اینکه یک شبکه مجازی راه اندازی شود و مردم به صورت آنلاین جواب دهند. سوم اینکه رادیویی آنلاین راه اندازی کنیم و فضایی طراحی شود که صحبت‌ها مطرح شود. بنابراین یک خط ارتباطی و سخت افزار قوی را برای این مهم نیاز داریم که شبکه قرآن روی ماهواره هاتبرد است و خودش به معنای دنیای ارتباطی است که به وسیله آن می‌توانیم نظرات خود را پخش کنیم.
وی در ادامه تشریح کرد: شبکه‌های ارتباطی حاضر این فرصت را برای برنامه‌سازان تلویزیونی فراهم کرده تا به این وسیله صدای ما به جهان برسد، اما ما تا به حال چقدر برنامه مثلا درباره داعش ساخته‌ایم؟ ما بیشتر به داعش فحش دادیم تا اینکه عقبه فکری آنها را به تصویر بکشیم و پشت پرده آنها را مشخص کنیم. ما چقدر در برنامه‌هایمان روی تربیت نسل جدید وهابیون کار کرده‌ایم تا مخاطب با رویکردهای شوم آنها آشنا شود؟ تلویزیون آنلاین ماهواره‌ای به این معناست که ابتدا اهداف یک فرقه را نشان داده شود و بعد به نقد و بررسی آن پرداخته شود، چرا که ما صاحب نظران بسیاری در حوزه اسلام شناسی داریم که عقاید داعشی‌ها و وهابی‌ها جلوی ما کم می‌آورند.
لزوم دست برداشتن از محافظه‌کاری‌ها و تولید برنامه‌های جنجالی
رضا صبور در پایان گفت: رسانه جای ابراز عقیده موافق و مخالف است و اگر عقبه ما در یک زمینه قوی باشد و دست از محافظه کاری برداریم، می‌توانیم برنامه‌ای جنجالی تعریف کنیم. اگر عقیده مخالفی هم وجود داشت نباید از آن ترسید چون به هر حال برای یک عقیده مخالف هم پاسخی وجود دارد.