به گزارش خبرنگار مهر، بومی گزینی در نظام آموزش عالی کشور با هدف ایجاد توازن بین عرضه و تقاضا مطرح و از سال ۶۹ تاکنون به شکل های مختلف اجرا شده است. با این نوع گزینش بومی در برخی از رشته ها و دانشگاهها امتیازات خاصی برای داوطلبان بومی آن رشته و دانشگاه در نظر گرفته می شود.
سابقه گزینش بومی در نظام آموزش عالی ایران به سال ۱۳۶۵ برمی گردد که تا سال ۱۳۶۸ ادامه یافت. در آن سالها تمامی استانهای کشور (به جز تهران) به ۸ ناحیه تقسیم شدند و بومی گزینی در سالهای ابتدایی اجرا تنها در قالب ناحیه ای مطرح بود.
کلیه داوطلبانی که محل اخذ مدرک دو سال آخر متوسطه آنان در یکی از این ناحیه ها بود، بومی آن ناحیه محسوب می شدند. کاردان فنی برق-الکترونیک در گروه علوم ریاضی و فنی، پرستاری و مامایی در گروه علوم تجربی و همه رشته های دبیری در گروه علوم انسانی، برخی از رشته های بومی بود.
پژوهشها و بررسی های سال های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۹ حاکی از این بود که مشکلات آموزشی دانشگاهها از قبیل مشروطی، اخراجی و افت تحصیلی دانشجویان در آن سالها از یک سو و نداشتن یا نامناسب بودن خوابگاهها و عدم دسترسی به حداقل امکانات رفاهی لازم دانشجویان، فشار روانی پذیرفته شدن در مکانی دور از محل زندگی و خانواده و اثرات روانی و اجتماعی منفی ناشی از آن از سوی دیگر، با یکدیگر مربوط بوده و باعث افت تحصیلی دانشجویان شده است.
در سال ۱۳۶۹ با توجه به گسترش رشته‌های تحصیلی و ماهیت هر رشته و توسعه مراکز آموزش عالی در سطح کشور، طرحی در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید که باعث تغییرات عمده در گزینش بومی شد.
از جمله این تغییرات این بود که رشته ها به چهار دسته رشته های استانی، ناحیه ای، قطبی و کشوری تقسیم شدند و ملاک تعیین بومی بودن، محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دوره متوسطه برای داوطلبان بود. هر چند طی سالهای بعد این طرح تغییرات بسیار جزئی داشت، ولی اصل گزینش بومی کنونی را می توان از نتایج مصوبه مذکور دانست.
مهمترین اهداف بومی گزینی:
۱- کاهش مشکلات اقامتی و معیشتی دانشجویان و دانشگاه (نظیر مشکل کمبود خوابگاه، افت تحصیلی ناشی از دوری خانواده و مشکلات اقتصادی)
۲- کاهش مهاجرت های درون کشوری
۳- امکان قبولی بیشتر داوطلبان هر ناحیه با توجه به امتیازات در نظر گرفته شده در رشته‌های واقع در استان بومی
نحوه تعیین استان بومی
اولین مرحله در انجام گزینش بومی، تعیین استان بومی هر داوطلب است و برای تعیین استان بومی هر داوطلب، در صورتی که محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دوره متوسطه برای داوطلبان نظام قدیم و محل اخذ مدرک پیش دانشگاهی و دو سال آخر دبیرستان برای داوطلبان نظام جدید در یک استان باشد، داوطلب بومی آن استان تلقی می شود.
در صورتی که محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر داوطلبی در یک استان نباشد، استان محل تولد داوطلب به عنوان استان بومی وی در نظر گرفته می‌شود. مثال زیر این موضوع را تشریح می کند.
استان سال آخر تحصیلی: استان تهران |
استان بومی: استان یزد |
استان سال ماقبل آخر تحصیلی: استان خراسان رضوی |
|
استان دو سال ماقبل آخر تحصیلی: استان خراسان رضوی |
|
استان تولد: استان یزد |
داوطلبانی که سه سال آخر محل تحصیل را در خارج از کشور گذرانده اند، استان محل تولد، استان بومی این گونه داوطلبان تلقی خواهد شد.
داوطلبانی که سه سال آخر محل تحصیل را خارج از کشور گذرانده اند و همچنین استان محل تولد ایشان نیز خارج از کشور بوده است، استان بومی این قبیل داوطلبان تهران خواهد بود.
استان بومی فارغ التحصیلان دوره های کاردانی آموزشکده‌های فنی و حرفه ای بر اساس استان سه سال آخر تحصیل دوره آموزش متوسطه (سال اول، دوم و سوم) تعیین می شود.
برای داوطلبان سهمیه ایثارگر و رزمنده، گزینش بومی اعمال نمی شود. ناحیه بومی و قطب بومی هر داوطلب با توجه به استان بومی وی و بر اساس جداول نواحی بومی و قطب های بومی جداول مربوطه تعیین می‌شود.
گزینش بومی در دوره های مختلف
۱) دوره روزانه : در دوره روزانه با توجه به ماهیت رشته ها و درصد پوشش آن در استانهای مختلف، گزینش بومی از نوع بومی استانی، بومی ناحیه ای و بومی قطبی ارائه می شود. چنانچه رشته ای در تعداد معدودی دانشگاه ارائه شود، گزینش بومی بر آن اعمال نمی شود و نوع گزینش آن کشوری است. نوع گزینش رشته ها در دفترچه راهنمای انتخاب رشته ارائه شده است.
دسته بندی رشته های تحصیلی بر حسب گزینش بومی
الف) رشته‌های استانی: رشته‌هایی هستند که در اکثر استانها گسترش داشته و از نظر کاربردی نیز فارغ‌التحصیلان آن رشته ها نیاز استان را تأمین می‌کنند.
ب) رشته‌های ناحیه‌ای: از مجموع چند استان مجاور یک ناحیه بومی تعیین می‌شود. رشته‌هایی ناحیه‌ای هستند که در اکثر استانها وجود نداشته، ولی در چند استان مجاور که به عنوان یک ناحیه تلقی می‌شوند موجود هستند.
جدول (الف) دسته بندی نواحی بومی کشور
نواحی بومی |
استان های تابعه |
|
ناحیه یک |
(۱) |
تهران ـ زنجان ـ سمنان ـ قزوین ـ قم ـ مرکزی - البرز. |
ناحیه دو |
(۲) |
آذربایجان شرقی ـ آذربایجان غربی ـ اردبیل . |
ناحیه سه |
(۳) |
اصفهان ـ چهارمحال و بختیاری ـ یزد . |
ناحیه چهار |
(۴) |
سیستان و بلوچستان ـ کرمان . |
ناحیه پنج |
(۵) |
بوشهر ـ فارس ـ کهکیلویه و بویراحمد ـ هرمزگان. |
ناحیه شش |
(۶) |
کردستان ـ کرمانشاه ـ همدان. |
ناحیه هفت |
(۷) |
ایلام ـ خوزستان ـ لرستان. |
ناحیه هشت |
(۸) |
خراسان رضوی ـ خراسان شمالی ـ خراسان جنوبی. |
ناحیه نه |
(۹) |
گلستان ـ گیلان ـ مازندران. |
ج) رشته‌های قطبی: از مجموع چند ناحیه، یک قطب بومی ایجاد می شود. رشته‌هایی قطبی هستند که در اکثر نواحی وجود ندارند، ولی در چند ناحیه مجاور که به عنوان یک قطب تلقی می‌شود، موجودند.
جدول (ب) دسته بندی قطب های بومی:
قطبهای بومی |
استان های تابعه |
ناحیه موجود در هر قطب |
|
قطب یک |
(۱) |
تهران ـ زنجان ـ سمنان ـ قزوین ـ قم ـ گلستان ـ گیلان ـ مازندران ـ البرز ـ مرکزی . |
ناحیه (۱) + ناحیه (۹) |
قطب دو |
(۲) |
خراسان جنوبی ـ خراسان رضوی ـ خراسان شمالی ـ سیستان و بلوچستان ـ کرمان. |
ناحیه (۸) + ناحیه (۴) |
قطب سه |
(۳) |
آذربایجان شرقی ـ آذربایجان غربی ـ اردبـیل ـ کردستان ـ کرمانشاه ـ همدان. |
ناحیه (۲) + ناحیه (۶) |
قطب چهار |
(۴) |
اصفهان ـ ایلام ـ چهارمحال و بختیاری ـ خوزستان ـ لرستان ـ یزد. |
ناحیه (۳) + ناحیه (۷) |
قطب پنج |
(۵) |
بوشهر ـ فارس ـ کهکیلویه و بویراحمد ـ هرمزگان. |
ناحیه (۵) |
د) رشته های کشوری: شامل رشته هایی است که در اکثر قطبهای کشور وجود ندارند و تنها در معدودی از دانشگاهها ارائه می شوند؛ به عنوان نمونه، گزینش بومی برای تمامی رشته های گروه آزمایشی هنر در دوره روزانه با توجه به ظرفیت بسیار کم آنها، در مقایسه با سایر گروهها، اعمال نمی شود و در نتیجه نوع گزینش آن کشوری است.
نکات مهمی که داوطلب باید به آن توجه کند :
- ابتدا به نوع گزینش رشته توجه کند (نوع گزینش رشته ها در دفترچه راهنمای شماره ۲ آزمون سراسری تحت عنوان جدول رشته های تحصیلی ارائه شده است).
- استان بومی خود را که با توجه به مطالب ارائه شده قبلی تعیین و در کارنامه داوطلب درج شده است در نظر بگیرد.
- اگر نوع گزینش بومی رشته، استانی است، داوطلب در این رشته فقط در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی واقع در استان بومی خود، بومی خواهد بود.
- اگر نوع گزینش بومی رشته ناحیه ای است، داوطلب در این رشته در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی واقع در استان بومی خود و هم استانهای هم ناحیه با استان بومی خود، بومی محسوب خواهد شد.
- اگر نوع گزینش بومی رشته قطبی است، داوطلب در این رشته در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی واقع در استان بومی خود و استانهای هم قطب با استان بومی خود، بومی محسوب خواهد شد.
- اگر نوع گزینش رشته کشوری است،گزینش بومی اعمال نخواهد شد.
تذکر مهم: اگر گزینش یک رشته محل بومی (استانی، قطبی یا ناحیه‌ای) باشد، این نکته به این مفهوم نیست که فقط داوطلبان بومی اجازه انتخاب آنها را دارند؛ بلکه شانس قبولی داوطلبان بومی در این رشته محل بیشتر از سایر داوطلبان غیر بومی است.
میزان پذیرش بومی رشته ها در دوره روزانه :
رشته ها در دوره روزانه به دو دسته پرمتقاضی و کم‌متقاضی تقسیم می شوند. پس از کسر ۲۰ درصد سهمیه ایثارگران بقیه ظرفیت به صورت ذیل به سایر داوطلبان اختصاص می‌یابد:
میزان پذیرش بومی در رشته های پرمتقاضی دوره روزانه، با توجه به اینکه نگاه مهندسی در آنها کمتر است، تعدیل شده است.
این رشته ها عبارتند از: رشته‌های مهندسی برق، مکانیک، مهندسی کامپیوتر، مهندسی عمران، مهندسی معماری و صنایع در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی در گروه آزمایشی علوم تجربی و رشته‌های حقوق، روانشناسی و حسابداری در گروه آزمایشی علوم انسانی.
در این قبیل رشته ها، حدود ۶۰ درصد ظرفیت هر رشته محل به صورت گزینش بومی و حدود ۴۰ درصد به صورت گزینش آزاد انجام می شود.
در سایر رشته‌های آزمون سراسری، میزان پذیرش بومی در دوره روزانه حدود ۸۰ درصد است و در حدود ۲۰ درصد دیگر گزینش به طور آزاد صورت خواهد پذیرفت .
اگر داوطلبی بومی کدرشته ای نباشد به معنای عدم قبولی وی نیست؛ بلکه به این معناست که از شانس کمتری نسبت به داوطلبان بومی برخوردار است.
داوطلبان باید به وضعیت علمی خود نیز توجه داشته باشند؛ به این معنا که اگر برای کدرشته ای بومی محسوب شوند، به معنای قبولی قطعی آنان نخواهد بود؛ مثلاً اگر داوطلبی بومی استان تهران یا یکی از استانهای واقع در ناحیه یک باشد و رتبه کشوری بالای ۲۰۰۰۰ در زیرگروه یک گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی کسب کرده باشد، بومی رشته مهندسی برق در دوره روزانه دانشگاههای شهر تهران خواهد بود؛ ولی از آنجا که رقابت در رشته مذکور بالاست، شانس قبولی داوطلب مورد نظر در رشته مذکور در سطح تهران بسیار پایین خواهد بود.
تقدم در انتخاب رشته داوطلبان موجب افزایش شانس قبولی آنان نمی شود؛ به عبارت دیگر، اگر داوطلبی با وضعیت علمی پایین تر، کد رشته ای را در انتخاب های اولیه، درج کند و داوطلبی دیگر با وضعیت علمی بالاتر همان کدرشته را در انتخاب های آخر درج کند، شانس قبولی داوطلب اول افزایش نخواهد یافت؛ بلکه کلیه داوطلبان، چه در انتخاب اول و چه در انتخاب آخر، بر اساس وضعیت علمی، سهمیه و استان بومی و موارد دیگر که در دفترچه راهنمای شماره ۲ آزمون سراسری سال ۱۳۹۳ درج شده است، گزینش خواهند شد.
۱-۲) دوره نوبت دوم (شبانه):
نوع گزینش بومی کلیه رشته محلهای نوبت دوم از نوع استانی است و پس از کسر ۲۰ درصد سهمیه ایثارگران، بقیه ظرفیت، یعنی حدود ۸۰ درصد ظرفیت رشته‌های نوبت دوم ،به داوطلبان بومی هر استان تعلق خواهد گرفت و حدود ۲۰ درصد به داوطلبان آزاد اختصاص می‌یابد.
۲-۲) دوره غیر انتفاعی:
کلیه رشته محلهای مؤسسات غیر انتفاعی به صورت بومی ناحیه‌ای گزینش می‌شوند؛ بدین معنا که حدود ۸۰ درصد ظرفیت رشته محلهای این دوره به بومیان نواحی مربوط (پس از کسر ۲۰ درصد سهمیه ایثارگران) و بقیه به داوطلبان آزاد اختصاص دارد.
۳-۲) دوره نیمه حضوری:
کلیه رشته محل های نیمه حضوری استانی تلقی می‌شوند و حدود ۸۰ درصد ظرفیت به داوطلبان بومی هر استان (پس از کسر ۲۰ درصد سهمیه ایثارگران) و بقیه به داوطلبان آزاد اختصاص می‌یابد.
۴-۲) دوره مجازی و پردیسهای خودگردان:
کلیه رشته محلهای مجازی و پردیسهای دانشگاهی، کشوری تلقی می‌شوند و گزینش بومی در آنها اعمال نمی‌شود؛ لذا بقیه ظرفیت پس از کسر ظرفیت سهمیه ایثارگران (۲۰ درصد) به نسبت تعداد داوطلبان هر یک از مناطق سه گانه (منطقه یک، دو و سه ) و خانواده شهدا در هر رشته محل اختصاص می‌یابد.
۵-۲) دوره پیام نور:
کلیه رشته‌های دانشگاه پیام نور به صورت بومی شهرستان (حدود ۷۰ درصد بومی شهرستان و حدود ۳۰ درصد بقیه به شهرستانهای تحت پوشش مؤسسه پذیرنده) است. داوطلبان در زمان انتخاب رشته باید به این نکته توجه کنند که کد رشته محلهای پیام نور را با توجه به شهر اقامت یا تولد یا شهر یکی از سه سال آخر تحصیل از جدول مخصوص که در پیوست دفترچه راهنمای انتخاب رشته(دفترچه شماره ۲) ارائه شده است انتخاب کنند؛ در غیر این صورت، از گزینش نهایی در این قبیل رشته ها حذف می شوند.
گزینش در تمامی رشته محل‌ها اعم از متمرکز و نیمه متمرکز با توجه به دوره مربوط (روزانه، نوبت دوم(شبانه)، غیرانتفاعی، پیام نور، مجازی، پردیس های دانشگاهی) بر اساس مطالب ارائه شده در این گزارش صورت می‌پذیرد.
نحوه گزینش بومی در آزمون سراسری سال ۹۴
در آزمون سراسری سال ۱۳۹۴ ، گزینش تمامی رشته محلهای مربوط به پردیسهای دانشگاهی (مانند رشته محلهای پردیس خودگردان دانشگاههای صنعتی شریف و امیرکبیر در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی) و پردیسهای خودگردان دانشگاههای علوم پزشکی (شامل تمامی رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و ... ) به صورت متمرکز و بدون انجام مصاحبه یا آزمون علمی و .... صورت می‌پذیرد و تنها ملاک‌های پذیرش، انجام گزینش به روش کشوری و نمره کل داوطلب در زیر گروه مربوط است.
تمامی داوطلبان استفاده کننده از سهمیه‌های ایثارگران، رزمندگان و خانواده شهدا برای پذیرش در هر رشته محل باید حد نصاب قبولی گزینش آزاد را کسب کنند. در تمامی رشته محل‌ها حد نصاب داوطلبان سهمیه رزمندگان ۷۵ درصد گزینش آزاد، خانواده شهدا ۸۰ درصد گزینش آزاد و داوطلبان سهمیه‌های ایثارگران در تمامی رشته محل‌ها (به جز رشته محلهای وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) ۷۰ درصد گزینش آزاد و در تمامی رشته محلهای مربوط به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گروه آزمایشی علوم تجربی ۸۰ درصد گزینش آزاد است.
با توجه به تعداد محدود داوطلبان سهمیه‌های ایثارگران، رزمندگان و خانواده شهدا و وجود حد نصابهای علمی مربوط به گزینش آزاد (بند ۴ فوق) ، خالی مانده ظرفیت این گروه به داوطلبان آزاد (بدون توجه به سهمیه ) تعلق می‌گیرد و داوطلبان آزاد فارغ از هر نوع سهمیه و تنها بر اساس ملاک نمره کل نهایی بالاتر در زیر گروه مربوط پذیرش می شوند.
جمع بندی
۱. گزینش در تمامی رشته محل ها اعم از متمرکز و نیمه متمرکز با توجهه به دوره مربوط ) روزانه، نوبت دوم (شبانه)، غیرانتفاعی، پیام نور، مجازی، پردیس های دانشگاهی ( و بر اساس مطالب ارائه شده در این گزارش صورت می پذیرد.
۲. با توجه به اجرای ماده ۴۷ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت درخصوص اصلاحیه ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب مورخ ۴ / ۱۲ / ۱۳۹۳ مجلس شورای اسلامی در آزمون سراسری سال ۱۳۹۴ ، ابتدا ۲۵ درصد ظرفیت هر کد رشته محل به داوطلبان سهمیه ایثارگران اختصاص یافته و سپس بقیه ظرفیت با توجه به نوع گزینش هر رشته محل در هر دوره به سایر داوطلبان اختصاص می یابد.
۳. تمامی داوطلبان استفاده کننده از سهمیه های ایثارگران، رزمندگان و خانواده شهدا برای پذیرش در هر رشته محل باید حد نصاب قبولی گزینش آزاد را کسب کنند. در تمامی رشته محل ها حد نصاب داوطلبان سهمیه رزمندگان ۷۵ درصد گزینش آزاد، خانواده شهدا ۸۰ درصهد گزینش آزاد و داوطلبان سهمیه های ایثارگران در تمامی رشته محل ها ۷۰ درصد گزینش آزاد است.
۴. با توجه به تعداد محدود داوطلبان سهمیه های ایثارگران و خانواده شهدا و وجود حدنصاب های علمی (مربوط به گزینش آزاد ) خالی مانده ظرفیت این گروه به داوطلبان آزاد بدون توجه به سهمیه تعلق می گیرد و داوطلبان آزاد فارع از هر نوع سهمیه و تنها بر اساس ملاک نمره کل نهایی بالاتر در زیر گروه مربوط پذیرش می شود.
تغییر بومی گزینی در سه رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی
طبق قانون اصلاح بند(۳) ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب مورخ ۱۰ / ۷ / ۱۳۹۲ مجلس شورای اسلامی، در رشته های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی ۳۰ درصد ظرفیت به داوطلبان استانهای محروم اختصاص داده شده اسن لذا پذیرش در این قبیل کد رشته محل ها به صورت ۱۰۰ درصد بومی استانی صورت می گیرد. نوع گزینش در سایر کدرشته محلهای این رشته ها کشوری بوده و برخلاف سالهای قبل هیچ گزینش بومی بر آن اعمال نمی شود.
رشته های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و پرستاری در آزمون سراسری سال ۱۳۹۴ بصورت ۵۰ درصد مرد و ۵۰ درصد زن پذیرش می کنند. ( به غیر از کد رشته هایی که صرفا از یک جنس پذیرش می کنند)
پذیرش برخی از رشته ها در آزمون سراسری سال ۱۳۹۴ ازنیمه متمرکز به خاص تغییر کرده است. یعنی برنامه ریزی طوری صورت گرفته که نتایج نهایی این رشته ها همزمان با سایر رشته های متمرکز در شهریورماه اعلام خواهد شد. همچنین محدودیت کدرشته های خاص که باید با اولویت مشخص انتخاب می شد نیز برداشته شده است.