خبرگزاری مهر- گروه استان ها: متوسط بارندگی سالانه ۱۴۰ میلیمتر، در مقایسه با میانگین بارندگی ۲۵۰ میلیمتری کل کشور، برداشت های بیش از ظرفیت و تراز منفی چرخه آبی و کمبود بارش های متناوب و به موقع باعث شده است تا مردم استان سمنان دست به آسمان برداشته و برای نزول رحمت الهی دعا کنند.
امروز منابع آبی ما آنچنان عزلت اختیار کرده اند که مردم سختکوش و کویرنشین استان سمنان هرچه به سویشان دست می گشایند، نوک انگشتانشان نیز تر نمی شود شاید اگر خشکسالی جدی تر گرفته می شد، امروز آب نیز روی خوشی به ما نشان می داد.
گذر قطره قطره مایع حیات در سایه بی توجهی جامعه
امروز شاید فراموش کرده ایم که خالق یکتا می فرماید «وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ» یا شاید نمی خواهیم به خود یادآوری کنیم که اگر آبی نباشد، هیچ چیز نیست لذا برخی از ما آدم ها همچنان نظاره گر گسیل آب شرب از شلنگ های منازلمان برای شستشوی خودرو یا نمای ساختمانمان می نشینیم و گذر قطره قطره مایع حیاتمان را نمی بینیم.
شاید آنروز که مسئولان و صاحبنظران در خشت خام دشت های کویری استان سمنان، کم آبی را می دیدند، ما روبروی آینه برای مصارف شخصی، بی رویه آب شرب را به دست فراموشی می سپردیم و نکته متاثر کننده اینجاست که امروز حتی با وجود ورود به منطقه بحران کم آبی، همچنان بی مهری را نسبت به مهر الهی روا می داریم.
همجواری بخش وسیعی از استان سمنان با مناطق حاشیه کویر مرکزی، سمنان را در زمره مناطق دارای اقلیم خشک دائمی قرار داده است؛ لذا می توان گفت این منطقه در تقابل با پدیده هایی چون افزایش دما و کاهش بارش ها در سال‌های اخیر، قرار داشته است و قطعا نیازمند توجه ویژه مسئولان کشوری به این مهم است.
شهرهای استان سمنان در لیست ۴۰۰ شهر دچار مرحله هشدار کم آبی
خشکسالی تا جایی در استان سمنان تاثیر گذاشته که همه شهرهای این استان در لیست ۴۰۰ شهر دچار مرحله هشدار برای کم آبی در سراسر کشور قرار دارند که این مهم از سمنان استانی منحصر به فرد می سازد.
در این بین هستند مسئولانی که همچنان خطر کم آبی را جدی نگرفته و در حالی که «آب» به عقیده بسیاری از کارشناسان محور توسعه استان نامیده می شود، بر طبل کج سلیقگی می کوبند و همچنان سبب می شوند تا مردم نیز این هشدارها را جدی نگیرند.
بحران آب و خشکسالی نگران‌کننده است
استاندار سمنان با تأکید بر اینکه مسئولان کشوری باید در برنامه‌های مقابله با خشکسالی توجه ویژه به استان داشته باشند، در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: بارش‌های اخیر جدای از محاسن خود، باعث شد که مشکلات خشکسالی بیشتر نمایان شود و متوجه زنگ خطر برای این ناحیه از بابت قیاس میزان بارندگی ها با سال ها و استان های دیگر شدیم.
محمد وکیلی با بیان اینکه با خشکسالی و عدم بارش ها، در بخش‌های مختلف تامین آب از منابع، مشکلاتی داریم، بیان داشت: بارش‌ها در اسفندماه پارسال مناسببود اما به‌علت تشنگی خاک، خشکسالی های مداوم و اسفنجی شدن زمین به تغذیه منابع آبی استان منجر نشد.
وی خشکسالی را مهمترین تهدید برای این استان دانست و افزود: این تهدید به حدی جدی است که پیشروی کویر، افت آب های زیرزمینی، نشست دشت ها و بالا آمدن شورابه های کویری، همه ارکان زندگی، حیات اجتماعی و اقتصادی استان را با چالش بزرگی مواجه کرده است.
استاندار سمنان با اشاره به شرایط سخت اقلیمی استان گفت: فعالان بخش کشاورزی باید تولید خوب، استفاده بهینه از منابع آب، خاک و اصلاح تغییر الگوی کشت به همراه صرفه جویی را در فعالیت های خود مد نظر داشته باشند.
وکیلی خاطرنشان کرد:کشاورزان و دامپروران برای توسعه این صنایع باید دستیابی به استقلال علمی در بخش تولیدات کشاورزی و دامپروری، لحاظ کردن بنیان های اقتصاد مقاومتی، با رویکرد کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده در بخش های کشاورزی و دامپروری را توسعه و مد نظر قرار دهند.
خشکسالی به ما نزدیکتر شده است
مدیرکل مدیریت بحران استانداری سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن اشاره به این مطلب که امروز چالش خشکسالی از مهمترین دغدغه های کشور است که تمامی بخش ها را تهدید می کند، گفت: مهمترین عامل مقابله با خشکسالی پذیرفتن کم آبی توسط مردم، مسئولان و در پی آن اخذ تدابیر ویژه در مقابله با آن است.
احمد طاهری با تاکید براینکه مسئولان سعی دارند به هر شکل ممکن مردم را از این خطر عظیم آگاه سازند، عنوان کرد: به نظر می رسد تاکنون موفقیت قابل توجهی در راستای آگاه سازی جامعه توسط مسئولان شهرستانی و استانی به دست نیامده است.
وی ادامه داد: استان سمنان، در سال زراعی جاری با حدود ۱۱۹ میلیمتر بارندگی در زمره شش استان کم بارش و در معرض خطر کشور قرار گرفته است و از سوی دیگر متوسط دمای استان در هشت ماه گذشته و در بازه زمانی ماه های سرد سال، با میانگین ۱۱.۳ درجه سانتی گراد نسبت به میانگین کشوری، با افزایش دمای هفت صدم درصد مواجه بوده است.
این مسئول با اشاره به اینکه مجموعه تبخیر سطح آزاد آب بالغ بر ۱.۸۳۲ میلیمتر شده است، اعلام داشت: این آمار نسبت به میانگین بلند مدت ملی، ۱۳ درصد افزایش را نشان می دهد که افزایشی قابل توجه است.
طاهری خاطرنشان کرد: این آمار نشان می دهد که سالجاری، یکی از گرمترین سال های طول عمر کره زمین در سطح کشور و مخصوصا استان سمنان خواهد بود.
وی با بیان اینکه خشکسالی اخیر، تغییر اقلیم و افزایش دما موجب بالارفتن تعداد روزهای دارای پدیده ریزگرد و گرد و غبار در استان سمنان بوده است، افزود: از ابتدای سال جاری ۱۹ روز شاهد ریزگرد در استان بودیم که نسبت به میانگین بلند مدت، افزایشی چهار برابری را شاهد بوده ایم.
منتظر آسیب های زیربنایی هستیم
مدیرکل مدیریت بحران استانداری سمنان با اشاره به فرو نشستن دشت های سطح استان، گفت: با توجه به اینکه استحصال بی رویه آب به شدت روبه افزایش است، نگرانی آسیب رسانی به تاسیسات زیربنایی از جمله راه ها، ابنیه، راه آهن، زمین های کشاورزی و ... دور از انتظار نخواهد بود.
طاهری با تاکید بر میزان افت سطح منابع آب های زیرزمینی در استان سمنان، ابراز داشت: شدت افت آب های زیر زمینی در حدی است که در بعضی از مناطق استان عملیات کف شکنی یا جابجایی چاه های آب به صورت سالانه انجام می شود که در گذشته این امر به صورت سالانه انجام نمی شد.
وی افزود: خشکسالی در نهایت منجر به پدیده هایی مانند تبخیر، افزایش دما، گرد و غبار موجب کاهش حجم آب به ویژه در سدها و استخرها می شود که به دنبال آن مشکلاتی از قبیل تامین منابع آب در بخش های مختلف شرب، صنعت، کشاورزی را به دنبال دارد.
۹۰ درصد از حوادث استان سمنان منشاء آب و هوایی دارد
مدیرکل مدیریت بحران استانداری سمنان همچنین با بیان اینکه ۹۰ درصد از حوادث استان منشاء آب و هوایی دارد، گفت: از این آمار ۵۵ درصد از خسارات استان طی ۱۷ سال گذشته دربخش کشاورزی خلاصه شده است.
طاهری خشکسالی را زلزله خاموش در روزگار قرن بیست و یکم مخصوصا برای استان سمنان، خواند و بیان داشت: خشکسالی همه دستاوردهای انسان در حاشیه کویر را تحت تاثیر قرار می دهد لیکن بخشی از این مسائل در اختیار انسان نیست اما بخش عمده آن ناشی از عملکرد نامناسب و استفاده بی رویه از امکانات خدادادی و ذخیره ای ما است که می توان آن را مدیریت کرد.
وی افزود: در شرایطی که تکنولوژی های پیشرفته به خوبی می تواند در اختیار ما قرار گیرد تا با برنامه ریزی مناسب با پدیده خشکسالی مقابله کنیم، متاسفانه با توجه به اینکه حضور این پدیده را جدی نگرفته ایم روز به روز شاهد بروز مشکلات در بخش های مختلف خواهیم بود.
دبیر کمیته مدیریت بحران استان سمنان با اشاره به اینکه حدود شش درصد آب مصرفی استان، مختص به شرب است، گفت: مصارف بی رویه آب، متاسفانه باعث شده است که کیفیت آب های استحصالی به شدت کاهش و مردم اغلب شهر ها و روستاهای استان در بحث کمیت و کیفیت آب شرب دچار مشکل باشند.
طاهری خاطرنشان کرد: چاره اندیشی برای تصفیه فاضلاب ها و برگشت به چرخه استفاده، جداسازی آب شرب از غیر شرب، کنترل و در اختیار گرفتن کلیه آب ها اعم از با کیفیت و بی کفیت، تغییر نگاه به فضای سبز شهری، اصلاح مصرف آب شرب برای عموم مردم، بازسازی شبکه های آب شرب، تغییر الگوی کشت، نصب کنتور های هوشمند و ... در کنترل پدیده خشکسالی موثر است.
امکان توسعه سطح زیر کشت در استان سمنان وجود ندارد
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان نیز در این گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه خشکسالی آثار منفی عمیقی بر مراتع استان در سال زراعی جاری نداشته است، گفت: در دو ماه ابتدایی سالجاری به منظور کاهش اثرات خشکسالی، ۳۰ هزار تن جو مدت دار در بین دامداران توزیع شده است.
سید حسن میرعماد با اشاره به توزیع ۱۸ هزار تن جو مدت دار بین دامداران در سال ۹۳، بیان داشت: منابع آبی بیشتر از بخش های دیگر تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته است، ولی مراتع قشلاقی استان سمنان وضعیت خوبی دارند.
وی افزود: در استان سمنان امکان توسعه سطح زیر کشت به ویژه در حوزه زراعت به دلیل کمبود منابع آبی وجود ندارد لذا با توجه به شرایط خاص اقلیمی استان، میزان بارش نزولات آسمانی و محدودیت منابع آبی لازم است در مسیر تغییر الگوی کشت حرکت کنیم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان همچنین گفت: در راستای تغییر الگوی کشت، توسعه گونه‌های با نیاز آبی کم و کشت متراکم که برای بهره‌برداران هم دارای بازده اقتصادی بیشتر است، مورد توجه قرار گیرد.
میرعمادی با بیان اینکه در استان امکان توسعه سطوح زیر کشت به ویژه در حوزه زراعت چندان میسر نیست، گفت: باید با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های جدید به سمت افزایش تولید در واحد سطح و بهره‌برداری بیشتر از منابع گام برداریم.
وی همچنین درباره آموزش های مقابله با خشکسالی به کشاورزان، توضیح داد: موضوع آموزش و ترویج برای انتقال یافته‌های علمی به سطح مزرعه و افزایش بهره‌وری منابع به ویژه آب برای توسعه بخش کشاورزی با جدیت دنبال خواهد شد لذا باید توجه داشت که توسعه و پیشرفت بخش کشاورزی از طریق افزایش راندمان آبیاری محقق خواهد شد.
ضرورت تغییر الگوی کشت و حرکت به سمت جایگزینی کشت گونه های کم مصرف
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان با اشاره به محدودیت منابع آبی در این استان، ابراز داشت: استفاده بهینه از منابع آبی، موضوع تغییر الگوی کشت و حرکت به سمت جایگزینی کشت گونه های کم مصرف باید جدی تر پیگیری شود لیکن در این راستا جایگزینی درختان مثمر به جای بعضی از محصولات زراعی با مصرف آب بالا در دستور کار است.
میرعماد خاطرنشان کرد: از طرف دیگر در این جایگزینی ها با تغییر الگوی آبیاری و حمایت های دولتی، موضوع مصرف بهینه آب نیز با استفاده از اجرای روش های نوین آبیاری محقق خواهد شد.
وی افزود: کشاورزان باید سیستم های آبی را با توجه به شرایط خشکسالی نوسازی کنند همچنین باید گفت، کشاورزان استان سمنان سال گذشته ۲۶ میلیارد تومان کمک بلاعوض برای نوسازی و تجهیز مزارع و باغ ها به سیستم های آبیاری تحت فشار دریافت کرده اند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان، با بیان اینکه مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی با اجرای سیستم های نوین آبیاری در مزارع و باغ ها محقق خواهد شد، بیان داشت: در راستای توسعه روش های نوین آبیاری و حمایت از متقاضیان اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار منابع مورد نیاز دولتی برای اجرا تامین شده است و به ازای هر هکتار آبیاری قطره ای ۶۵ میلیون ریال و آبیاری بارانی ۵۰ میلیون اعتبار بلاعوض دولتی پرداخت می شود.
میرعماد با اشاره به کاهش شدید منابع آبی استان سمنان و تبخیر بالای سالجاری زراعی در این استان افزود: با توجه به محدودیت منابع آبی، افت آب‌های زیرزمینی و کاهش آب‌های ناشی از قنوات و چشمه‌سارها مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی بیشتر ضرورت می‌یابد.
وی با اشاره به نقش تحقیقات برای توسعه کشاورزی از نظر کمی و کیفی، بیان داشت: تحقیقات نقش زیادی بر توسعه بخش کشاورزی داشته و ارتباط منسجم‌تر تحقیقات، آموزش و ترویج با بهره‌برداران این بخش ضروری است.
۱۲۰ حلقه چاه آب شرب در استان سمنان وجود دارد
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه کل جمعیت شهری استان براساس آخرین آمار سال گذشته، ۶۳۱ هزار و ۵۰۶ نفر بوده است، گفت: در ۱۹ شهر استان ۲۲۸ هزار انشعاب آب شهری وجود دارد که کار آبرسانی به آنها با دو هزار و ۳۰۰ کیلومتر خط لوله انجام می شود.
محمد طاهری با اعلام این مطلب که به طور متوسط در هرسال حدود ۵۴ میلیون مترمکعب آب در استان تولید می شود، بیان داشت: ۸۸ درصد از این میزان تولید آب در استان، توسط چاه ها و منابع آبی زیرزمینی تهیه می شود.
وی افزود: ۱۲۰ حلقه چاه در مدار بهره برداری آب شرب استان سمنان قرار دارد لذا ۱۲ درصد از تامین آب در استان از منابع دیگر مانند چشمه، قنات، منابع آب سطحی و رودخانه ها می شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان با اشاره به اینکه این استان یک درصد انشعابات کل کشور را در اختیار دارد، بیان داشت: سرانه مصرف آب برای هر نفر در استان قریب به ۲۰۰ لیتر است که این میزان در کشورهای اروپایی زیر ۱۲۰ لیتر عنوان می شود.
طاهری با بیان اینکه استان سمنان از لحاظ سرانه مصرف در زمره استان های دارای رتبه متوسط است، گفت: عواملی چون اقلیم کویری، تبخیر زیاد، داشتن هوای گرم و خشک نیز موجب افزایش مصرف آب می شود.
وی افزود: مصرف آب خانگی در استان سمنان ۷۶ درصد است و متوسط قیمت فروش یک متر مکعب آب در استان دو هزار و ۶۳۹ ریال عنوان می شود در صورتیکه میانگین کشوری سه هزار و ۱۳۹ ریال است.
مدیر عامل شرکت آبفای استان سمنان همچنین با تاکید بر اینکه اهالی استان بهای واقعی آب را پرداخت نمی کنند، گفت: به طور متوسط هر مشترک در استان ۵۱۵ هزار ریال بابت مصرف آب پرداخت می کند، در حالی که میانگین کشوری ۹۲۳ هزار ریال است لذا در این مورد جزو استان هایی هستیم که قیمت آب در آن پایین است.
طاهری سرانه مصرف آب خانگی در استان سمنان را به طور متوسط ۱۶۴ لیتر به ازای هر نفر در شبانه روز عنوان کرد و افزود: خوشبختانه مصرف مناسبی داریم همچنین میزان آب موجود در استان کمتر از شش درصد آن در آب شهری برای شرب مورد استفاده قرار می گیرد.
وی ضمن بیان اینکه تعریف خشکسالی در کشور و استان ها متفاوت است، ادامه داد: میانگین بارندگی جهانی ۷۵۰ میلیمتر در سال است حال آنکه در کشور ما متوسط این میزان، تنها ۲۵۰ میلیمتر اعلام می شود لذا این در حالی است که میزان بارش ها در استان، فقط ۱۵۰ میلیمتر در سال است.
ضرورت اصلاح شبکه و نوسازی انشعابات قدیمی آب
مدیرعامل شرکت آبفای استان سمنان همچنین درباره ملاک های تشخیص خشکسالی در استان های دیگر، توضیح داد: اگر در برخی استان های کشور میزان بارندگی چند سال پی درپی به کمتر از ۲۵۰ میلیمتر برسد، موضوع خشکسالی مطرح می شود لذا در استان سمنان این معیار به طور متوسط۱۵۰ میلیمتر قرار گرفته است.
طاهری با بیان اینکه ایران بیش از یک دهه با پدیده خشکسالی روبرو است، ابراز داشت: در کشور ایران بیش از ۱۴ یا ۱۵ سال است که میزان بارش کمتر از میانگین قرار دارد که به این وضعیت می توان شرایط خشکسالی گفت همچنین بر طبق اطلاعات و اخبار رسیده به نظر می رسد که این پدیده با توجه به موضوع گرم شدن هوا و تغییری که در اقلیم به وجود آمده کماکان ادامه دار باشد.
وی افزود: کف شکنی، افزایش عمق چاه ها، جابه جایی برخی از چاه ها در استان، اصلاح تجهیزات و خطوط لوله فرسوده، اسید شویی جداره های چاه ها، سایه روبی چشمه و قنات، اصلاح انشعاب ها برای کاهش هدر روی آب در شبکه ها، فرهنگ سازی و اطلاع رسانی به مشترکان از جمله اقداماتی است که می بایست با کمک دستگاه های اجرایی استان در مقابله با پدیده خشکسالی مد نظر قرار بگیرد.
طاهری هدر رفت آب در پایان سال گذشته را ۲۳ درصد اعلام کرد و گفت: این رقم نسبت به متوسط کشوری پایین تر است اما می توانیم با اصلاح شبکه ها و نوسازی انشعابات قدیمی این میزان هدر روی را کمتر کنیم.
خشکسالی میهمان لب های تشنه اراضی استان سمنان
در نهایت باید فکری اندیشید حال که بیش از یک دهه، خشکسالی میهمان لب های تشنه اراضی استان ما است باید طرحی نو در انداخت. متاسفانه هنوز هستند بسیاری که نمی شنوند یا نمی خواهند بشنوند صدای گوشخراش زنگ خطر کم آبی را؛ متاسفانه هستند افرادی از همین مسئولان که نمی خواهند بپذیرند منابع آبی تشنه تر از همیشه سمنان ته کشیده فکری بیندیشید.
شاید اگر روزگاری به فکر ته کشیدن منابع آبی بودیم، امروز نیاز نبود برای اصلاح شبکه، کف کشی و تعویض خطوط انتقال کهنه، میلیاردها تومان هزینه کنیم.
آری پیشگیری از درمان همیشه برای ما کلیشه است ولی یک قطره، یک لیوان، یک سطل، یک ساعت و یک روز کمتر مصرف کردن دیروز، میلیاردها تومان هزینه امروز را به ما تحمیل نمی کرد که حالا مسئولانمان بگویند برای ترمیم خطوط لوله در هر شهر استان بالغ بر ۳۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
خیلی کم حافظه نیستیم تا روزی را به یاد نیاوریم که استاندار سمنان در شورای اداری استان به میزبانی شاهرود، هزینه تعویض خطوط قدیمی انتقال آب این استان را ۲۹ میلیارد تومان اعلام کرد و این نشان می دهد که قطره قطره هزینه های تامین آب جمع شود و به یکباره دریایی از مشکلات را بر سرمان خراب سازد.
اما در نهایت به نظر می رسد جلوگیری از هدر رفت آب، نصب کنتورهای هوشمند، صرفه جویی و فرهنگ صحیح استفاده از آب در نهایت می تواند ما را لااقل به صورت مقطعی از مشکلات ناشی از کم آبی، برهاند ولی حل مشکل دائمی همتی بیش از اینها را می طلبد.