مجله مهر - آزاده باقری: بازار تهران در هزار توی سراها، گذرگاه ها و دالان هایش آنقدر تنوع دارد که با هر بار گشت زدن در میان آن به نکات و شگفتی های جالبی دست پیدا می کنید.
یکی از گذرگاه های اصلی مسقف بازار تهران به نام «پاچنار» است که در دل خود حدود ۱۲۰ مغازه «خرازی» را جا داده است. خرازی هایی که به نام «خرج کار» پوشاک هم شناخته می شوند. آنچه که بیشتر از همه در بین اجناس این خرازی ها توجه مان را به خود جلب کرد؛ وجود اتیکتِ برندهای مطرح خارجی بود. اتیکت هایی که باید به همراه پوشاک خارجیِ همان برند باشند؛ نه به شکل جدا در میان دکان خرازی در انتظار مشتری!
چرا برند خارجی می فروشیم؟
دلیل وجود این اتیکت ها را صاحبان دکان های خرازی به خاطر فروش نرفتن پوشاک داخلی با برند داخلی می دانند و به این منطق که اگر آنها این اتیکت ها را نفروشند؛ هستند کسانی که این کار را بکنند به کارشان ادامه می دهند. مشتری های این اتیکت ها نیز می گویند مردم پوشاک با نام برند داخلی را نگاه هم نمی اندازند و چاره ای جز دوختن همین یک تکه پارچه برای فروش پوشاک تولیدیشان ندارند. علاوه بر آنها عده ای هم از این آب گل آلود ماهی می گیرند و با زدن مارک برندهای معروف بر روی اجناس دسته دو، سه و پایین ترشان؛ آنها را به قیمت درجه یک و حتی بالاتر می فروشند و سود کلانشان را می برند. دسته دیگری که از این ماجرا حسابی سود می برند، واسطه ها و دلال هایی هستند که تولیدات داخلی را با قیمت پایین، از تولیدکننده می خرند، با زدن این برچسب ها آنها را چشم گیر می کنند و سپس به قیمت بالاتر به مردم می فروشند.
برندهای داخلی خریدار ندارند
گذرگاه پاچنار از بخش های قدیمی بازار است در حوالی خیابان خیام. با یکی از فروشنده های قدیمی در این گذرگاه درباره وجود این اتیکت ها در میان وسایل خرازی سوال می کنیم می گوید: «من از سال ۶۰ در اینجا مشغول به کار هستم. قبل از انقلاب به این سبک تولید در کشور وجود نداشت. جنس آماده می آمد و در بازار پخش می شد. بعد از انقلاب که کمی تولید رونق گرفت لازمه اش این بود نام یک برند و مارک بر روی لباس زده شود. متاسفانه برندهای داخلی مورد استقبال قرار نمی گیرد و با وجود تمام تلاش هایی که برای تولید یک لباسِ دوخت داخل انجام می گیرد؛ اما وقتی نام برند داخلی بر روی آن زده شود به فروش نمی رود. برای اینکه بتوانند تولیداتشان را به فروش برسانند اتیکت خارجی روی آن می زنند و از آنجایی که مردم هم عقلشان به چشمشان است آنها را می خرند. به نظر شما همین دلیل کافی نیست تا تولید اتیکت های برند خارجی در بازار جای خودش را باز کند؟»
تولید ملی برندهای خارجی!
او در پاسخ به این سوال که این اتیکت ها را چه کسانی چاپ می کنند می گوید: «اوایل همه در ترکیه تولید می شدند؛ اما الان دستگاه هایش وارد شده و در داخل کشور هم تولید می شود. با این حال هرکسی قدرت تولید اتیکت ندارد. چون دستگاه هایش خیلی گران است. در کل شاید ۱۰-۱۲ تولید کننده وجود داشته باشد که آنها این اتیکت ها را تولید می کنند و به دست ما می رسد. البته برخی بروشورها مواد خامش همچنان وارد می شود و در اینجا تنها کاری که می کنند بر روی آنها کار چاپ انجام می دهند. اتیکت های داخلی هم در صورتی که سفارش بدهند برایشان می آوریم در غیر این صورت به شکل آماده نداریم.»
آقا رضا ۱۲ سال است که در این راسته خرازی دارد و می گوید یکسری سرمایه گذار آمده اند و دستگاه های اتیکت زنی با قیمت کلان وارد کرده اند و اگر بخواهند فقط اتیکت داخلی بزنند تمام سرمایه شان از بین می رود: «سرمایه داری دستگاه اتیکت زنی با قیمت ۱۲ میلیاردتومان وارد کرده و با ۸۰ پرسنل مشغول به کار است. اگر بخواهد فقط اتیکت ایرانی بزند مشخص است که نمی تواند چرخ آن کارخانه را بچرخاند و سرمایه ای که خوابانده است به باد خواهد رفت. برای همین اتیکت های خارجی تولید می کند که مشتری های همیشگی اش را هم دارد.»
نصف بازار برند خارجی می فروشد
او درباره فروش و وضعیت بازار می گوید: «بازار خوب نیست. یک زمانی وقت سر خاراندن نداشتیم؛ اما الان بازار حسابی خوابیده است. چون فروش خیلی بستگی به بازار دارد. وقتی بازار خارجی وارداتش کم شود دراینجا بازار ما خوب می شود. فعلا که دلار ثابت شده و وارد کننده ها از چین جنس می آورند و بازار ما کساد است.» این فروشنده درمورد تعداد مغازه هایی که مشغول به این کار هستند می گوید: «در حال حاضر در این راسته ۱۲۰ مغازه هست که ۶۰ تا از آنها به شکل تخصصی در کار مارک، کارت و اتیکت هستند و بقیه یقه، فلز، زیپ، دکمه و... می فروشند.»
قیمت ها از ۲۰ تا هزار تومان
اتیکت ها برای خود عالمی دارند و آنقدر متفاوت و متنوع هستند که ساعت ها می توان در میان انواع آنها گشت. انواع اتیکت های شلوار، کت و شلوار، پیراهن، تیشرت، مانتو، اتیکت های کنار آستین، روی سینه، پایین پیراهن، اتیکت های کاغذی، اتیکت های چرمی، اتیکت های فلزی، اتیکت سایزهای مختلف و... مشتی از خروار است که در میان اتیکت فروشی ها به چشم می خورد و هر روز به انواع آنها هم اضافه می شود. بر همین اساس تنوع قیمت هایشان هم متفاوت است. تفاوت قیمت ها هم برمبنای جنس، اندازه، کیفیت، میزان کاری که روی آنها انجام شده، رنگ بندی، تعداد سفارش و... مشخص می شود. فروش آنها نیز به صورت دانه ای است. مثلا بروشور شلوار از دانه ای ۲۰ تا ۳۰ تومان شروع می شود تا به ۱۰۰-۱۵۰ تومان هم می رسد. حتی بالاتر هم دارد. اتیکت مانتوها هم از دانه ای ۱۰۰ تومان به بالا به فروش می روند. اتیکت های کاغذی که معمولا بر روی لباس ها و شلوارها زده می شود نیز از ۴۰ تومان تا هزار تومان هستند. آنها بسته به اینکه جنس، نوع مقوا، اینکه لمینت دار هستند یا خیر، طلاکوب شده اند یا خیر، پرچ بخورد یا نخورد و... از نظر قیمتی فرق می کند. اتیکت های چرمی نیز بسته به اینکه چرم هستند یا فوم متفاوت اند. اتیکت های فومی معمولا از چین می آیند. چون قیمت شان پایین تر از اتیکت های چرمی است که از طریق دستگاه دانشگاه شریف تولید می شود.
اتیکت های فلزی نیز معمولا برروی لباس و شلوار جین زده می شود. قیمت های آنها هم از ۷۵ تا ۳۰۰ تومان بسته به جنس و گرم کارشان فرق می کند. بعضی از آنها را به شکل قالبی از ترکیه می آورند. چون هزینه ساخت قالب هم بالاست و در داخل کشور برای تولیدکننده صرف ندارد. یکی از فروشنده های این راسته دلیل اینکه این اتیکت ها در داخل تولید نمی شوند را به دلیل نبود ثبات قیمت در کشور می داند و می گوید: «از آنجایی دلار بالا و پایین می شود؛ تولید کننده درمانده است. همین که قیمت ها ناگهان تغییر می کند، اگر تولیدات را با موادخام گران تولید کرده باشد و قیمت تمام شده بالا برود، دیگر کسی جنس اش را از او نمی خرد و کلا ضرر می کند. به همین دلیل برایش به صرفه تر است که از خارج آنها را وارد کند. در حال حاضر این مارک های فلزی از چین کانتینر کانتینر می آید کسی هم نمی گوید چرا؟»
دوست داران اتیکت چه کسانی هستند؟
برخی تولیدکننده های معمولی داخلی: آنطور که به نظر می رسد طرفداران این اتیکت های آماده در دکان خرازی ها به چند دسته تقسیم می شود. یک دسته از آنها تولیدی هایی هستند که در تیراژ بالا تولید می کنند اما برای فروش به جای زدن نام یک برند داخلی، برندهای خارجی را بر روی تولیداتشان می دوزند تا از این طریق فروش آنچه تولید کرده اند تضمین شده باشد.
وارد کننده های پوشاک بی کیفیت: دسته دیگر کسانی هستند که پوشاک درجه دو و سه و با کیفیت پایین وارد می کنند و با زدن اتیکت برندهای معروف بازار خود را داغ می کنند. حتی مردی که برای خرید به بازار خرازی ها آمده بود می گفت: «برخی برندهای معروف که در سطح شهر نمایندگی دارند یکسری پوشاک را وارد می کنند، مقداری از آن را هم در داخل تولید می کنند و همان اتیکت برند را روی آن می دوزند و قاطی پوشاک وارد شده از نمایندگی می فروشند.»
عده ای از خانم ها: دسته دیگری که می توان به آن پرداخت خانم هایی هستند که به تازگی و با داغ شدن شبکه های اجتماعی کار و کاسبی خوبی برای خود راه انداخته اند. آنها کسانی هستند که با یک بار سفر به کشورهای همسایه مانند ترکیه، پوشاک به تعداد بالا می خرند و با تبلیغات گسترده در شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام مشتری جذب می کنند. سپس با زدن این اتیکت برندهای معروف، جنس های معمولی خود را به نام مارک می فروشند. از این روش هم خرج سفرشان را در می آورند و هم سود خوبی به جیب می زنند تا سرمایه خود برای سفر بعدی را هم فراهم کنند.
برخی از تولیدکننده های بزرگ: مرد میانسالی که برای خرید به گذرگاه پاچنار آمده بود درباره شرکت های پوشاک بزرگ داخلی می گوید که سود اندکشان از فروش پوشاک است و مابقی سودشان را از طریق های دیگر به دست می آورند: «شرکت های بزرگ پوشاک داخلی، خیلی زد و بند می کنند و سودشان از فروش پوشاک شان نیست. آنها مثلا پارچه از ترکیه می آورند و با داشتن کارت سبز به عنوان تولیدکننده تخفیف هم می گیرند، جنس را وارد می کنند، در بازار آزاد می فروشند و تنها درصد کمی از آن را به کار تولید خودشان اختصاص می دهند. به هر حال این هم یک نوع کاسبی است. یکسری از تولیدکننده های معمولی تر هم به خاطر اینکه دولت حمایت نمی کند؛ دو دوتا چهارتا می کند و می بیند اگر جنس استوک و تقلبی درجه دو و سه بیاورد و با زدن اتیکت برندهای خارجی معروف به اسم درجه یک آن را بفروشند برایشان به صرفه تر است.»
واسطه ها و دلال ها: یکی دیگر از مشتری ها هم می گوید: «یک برند تولید پارچه لی داخلی است که واقعا درجه یک است؛ اما اگر بدانند که داخلی است کسی نمی خرد. بنابراین واسطه ها این پارچه ها را می خرند، به اسم خارجی، مُهر برند پارچه های ترکیه ای را روی توپ آن می زنند و به تولیدی ها با قیمت چند برابر می فروشند. آنها هم تولید می کنند و با زدن اتیکت خارجی آن را روانه بازار می کنند. همین اتفاق باعث می شود که همین واسطه ها، سود کلان ببرند. یکی از علت های این موضوع نداشتن سواد لازم در بین تولیدکننده هاست. خیلی از آنها تشخیص نمی دهند یک جنس واقعا خوب است یا نه. اصلا متوجه نمی شوند آیا تولید داخل است یا خارج. خیلی از تولید کننده ها پارچه ریون ترک و چین را جلویشان بگذارید نمی توانند از هم تشخیص شان بدهند. برای همین ریون چین را به اسم ترک می خرند و اصلا متوجه نمی شوند سرشان کلاه رفته. مردم هم فقط به این نگاه می کنند ببیند جنس خارجی است یا نه و بدون علم لازم می خرند.»