خبرگزاری مهر - گروه استانها: وسط شهر از بالا که نگاه کنی مقتدر و از پایین که چشم بیندازی مستحکم ایستاده است، سالهاست همینطور بالای تپه ای بلند نگاهبانی می دهد و نگاهداری می کند، نگاهبان امنیت این دیار بوده و نگاهدار میراث فرهنگی چندین هزار ساله اش.
این ماجرای فلک الافلاک است، البته ماجرایی که از بیرون نظاره گر آن هستیم، آنچه از درون این بنای ساسانی را دلخور و دلتنگ کرده روایت دیگری است، روایت رفت و برگشت هایی که سالهاست برای سپهر سپهران تکرار می شود.
طرح استحکام بخشی بنا نیامده به بایگانی رفت تا نیمه تمام باقی بماند و فلک الافلاک در هراس تکان ها و زلزله ها صبح و شبش کابوس شود؛ اعتبارات آزادسازی حریم فلک الافلاک نرسیده برگشت خورد تا مسئولان در واکنش به زمان دوباره بازگشت اعتبارات بگویند «شاید وقتی دیگر»؛ میراثی ها که خروج از حریم بنا را می گفتند از خودشان شروع کرده اند حالا می خواهند دوباره به حریم سپهرسپهران برگردند، این ماجرای رفت و برگشت هایی است که در حریم بنای تاریخی هر سال رخ می نماید.
شاهکار معماری دنیا: خداحافظ جهانی شدن!
بنابراین گزارش قلعه باستانی فلک الافلاک یکی از شاخص ترین آثار تاریخی ایران و جهان است، بنای عظیم آجری که مربوط به دوره ساسانی که همچنان استوار بر روی تپه ای باستانی در مرکز شهر خرم آباد میزبان دوستداران میراث فرهنگی این مرز و بوم است.
زیبایی و معماری شگفت انگیز قلعه فلک الافلاک موجب شده که این قلعه تاریخی و باستانی لرستان از سوی بسیاری از کارشناسان به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دنیا لقب گیرد.
این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه درآمد و از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جدید خرم آباد این قلعه نیز بنام خرم آباد معروف شد و احتمالا نام فلک الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده است.
این بنای کم نظیر مربوط به دوره ساسانی است و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
طی سالهای گذشته همواره موضوع ثبت جهانی فلک الافلاک به عنوان شاهکار معماری جهان مطرح بوده است تا این اثر تاریخی در فهرست موقت ثبت جهانی قرار گیرد ولی به رغم گذشت سالها با فراهم نشدن زمینه ثبت جهانی، فلک الافلاک در فهرست موقت خاک می خورد.
به نظر می رسد موارد مختلفی در عدم ثبت جهانی قلعه تاریخی فلک الافلاک موثر باشد، عواملی که شاید تنها بخشی از آن به عدم آزادسازی حریم این بنای تاریخ بازگردد و عوامل دیگری نیز وجود دارد که می تواند روند ثبت جهانی این اثر تاریخی را تحت تاثیر قرار دهد.
نم زدگی، رویش گلسنگها و ... پایه های شاهکار معماری ایران را می لرزاند
بخش عمده ای از حریم بنای باستانی فلک الافلاک طی سالهای گذشته آزادسازی شده است ولی متاسفانه بعد از آزادسازی، ساماندهی این حریم از سوی متولیان امر مورد غفلت قرار گرفته تا تبدیل حریم این بنای تاریخی به یک سایت گردشگری مغفول واقع شود.
از سوی دیگر طرح استحکام بخشی و لرزه خیزی قلعه تاریخی فلک الافلاک به مدت نزدیک به چهار سال است که به دلایل مختلفی مسکوت مانده و امروز شاهد مشکلاتی در این بنای تاریخی هستیم، مشکلاتی که با هشدار مسئولان ملی و استانی نیز مواجه شده تا نماینده ولی فقیه در لرستان بگوید که با استمرار بی توجهی ها این بنای عظیم به تلی از خاک تبدیل خواهد شد.
نم زدگی دیواره های قلعه باستانی قلعه فلک الافلاک، گلسنگ هایی که روی دیواره دیده می شود، احداث راه پله های نوساز بدون توجه به همخوانی با این بنای تاریخی، وجود موزه های مردم شناسی و باستان شناسی در داخل این بنای منحصر به فرد و آسیب های ناشی از این فعالیت این موزه هاو ... همه و همه مشکلاتی است که این بنای تاریخی با آن دست در گریبان است.
ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک منوط به آزاد سازی و ساماندهی آن است
این وضعیت بغرنج بنای عظیم ساسانی در حالیست که پیش از این محمد حسن طالبیان معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور بر لزوم حراست از این میراث عظیم ملی تاکید کرده و گفته بود: آزادسازی و ساماندهی حریم قلعه فلک الافلاک زمینه ثبت جهانی این اثر را فراهم می کند.
وی در این رابطه می گوید: خوشبختانه دستور آزادسازی قلعه فلک الافلاک در سطح ملی صادر شده ولی در اجرا باید همه همدلی کنند و امیدواریم که دست اندرکاران مدیریت شهری و مسئولان استان برای عملیاتی شدن این موضوع پای کار بیایند چرا که این اثر می تواند اولین اثر تاریخی ثبت جهانی استان لرستان شود.
معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور با اشاره به اینکه لرستان از دید گردشگری و جذب گردشگران موقعیت استراتژیک و مهمی دارد اضافه می کند: در سایه دولت تدبیر و امید و با همکاری مردم و مجموعه مسئولین باید بسترهای لازم برای ثبت مجموعه های تاریخی لرستان که از شهرت جهانی برخوردارند فراهم کنند چراکه اگر این آثار در فهرست جهانی ثبت شوند از کمکهای جهانی و اعتبارات ویژه برخوردار خواهند شد.
طالبیان در رابطه با وضعیت اعتبارات برای آزادسازی حریم بنای تاریخی فلک الافلاک نیز گفته بود: بحث اعتبارات یکی از فاکتورها برای عملیاتی شدن این موضوع است ولی موضوع اصلی همدلی و همکاری بین بخشی دستگاههای مرتبط است.
اعتبارات آزاد سازی قلعه فلک الافلاک برگشت خورد
این سخنان طالبیان در حالی مطرح شد که در سفر اخیر سمیع الله حسینی مکارم معاون توسعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور موضوعی از سوی وی مطرح شد که برای همه قابل تامل بود، اظهاراتی که از برگشت اعتبارات سال گذشته آزاد سازی حریم قلعه فلک الافلاک خبر می داد.
وی در سخنانش با یادآوری اینکه در سال گذشته ۳۰ درصد از اعتبارات تملک دارایی سازمان میراث فرهنگی کشور را برای آزاد سازی حریم قلعه فلک الافلک اختصاص دادیم گفته بود: متاسفانه شرایط لازم برای دریافت این اعتبار فراهم نشد و ما ناچار شدیم این بودجه را برگردانیم.
معاون توسعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور با تاکید بر اینکه البته پیگیری ها و هماهنگی های خوبی از سوی استاندار لرستان برای آزاد سازی حریم قلعه فلک الافلاک صورت گرفته است در توضیح دلایل برگشت این اعتبارات می گوید: با این وجود به دلیل یک سری مشکلات حقوقی این اعتبار در سال گذشته در این زمینه جذب نشد.
میراث به حریم بنای تاریخی برمی گردد
حسینی مکارم با تاکید بر اینکه سازمان میراث فرهنگی امسال این آمادگی را دارد که باز هم از محل اعتبارات تملک و دارایی سازمان این میزان اعتبار را برای آزاد سازی قلعه فلک الافلاک اختصاص دهد، در مورد زمان تخصیص این اعتبارات هم می گوید: هر گاه شرایط لازم در این زمینه در استان فراهم شود ما این اعتبار را پرداخت خواهیم کرد.
وی ادامه می دهد: سازمان میراث فرهنگی این آمادگی را دارد که حتی با کم کردن اعتبار سایر بخش ها اعتبار آزاد سازی حریم قلعه فلک الافلاک استان لرستان طی امسال پرداخت کند.
معاون توسعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور با بیان اینکه برخی مشکلات حقوقی و همچنین عدم تفاهم های لازم و رای کمیسیون ماده پنج منجر به برگشت اعتبار آزاد سازی حریم قلعه فلک الافلک استان لرستان شده است ابراز امیدواری می کند که با رفع این مشکلات زمینه اختصاص اعتبارات لازم از سوی این سازمان طی امسال فراهم شود.
اما و اگرها برای برگشت اعتبارات آزادسازی بنای تاریخی فلک الافلاک در حالیست که رفت و امد در حریم این بنای تاریخی نیز در نوع خود ماجراهایی دارد، هنوز چهارسالی از خروج میراث فرهنگی از حریم بنای فلک الافلاک نگذشته است که میراثی ها زمزمه برگشت به حریم بنای تاریخی را سر داده اند.
همان سالی که ساختمان میراث فرهنگی در حریم قلعه تاریخی فلک الافلاک تخریب شد مسئولان امر گفتند می خواهئد آزادسازی بنا را از خودشان شروع کنند تا تبدیل به اجاره نشین دستگاههای دیگر شوند، موضوعی که همان موقع موافقان و مخالفانی داشت، هرچند که با دستور استاندار وقت و تخریب شبانه ساختمان میراث فرهنگی وقعی به این نظرات گذاشته نشد.
حالا پس از چهار سال مدیرکل جدید میراث فرهنگی لرستان از بازگشت این اداره کل به حریم قلعه تاریخی فلک الافلاک خبر می دهد و گفته است که میراثی ها در ساختمان سرباز خانه در حریم این بنای تاریخی مستقر خواهند شد تا رفتن میراثی ها بعد از چهار سال تبدیل به برگشت دوباره شود.
جهانی شدن فعلا «پر»
رفت و برگشت های مختلف در حریم بنای تاریخی فلک الافلک در حالیست که قانون آزادسازی حریم این بنای تاریخی در جلسه علنی روز چهارشنبه مجلس شورای اسلامی مورخ نوزدهم آذرماه سال ۱۳۸۲ تصویب و در ۲۶ آذرماه به تایید شورای نگهبان رسید.
شاید نخستین کسی که دغدغه آزادسازی حریم این بنای تاریخی را مطرح کرد رهبر معظم انقلاب اسلامی بود که در سال ۱۳۷۰ خواستار توجه به این امر شد.
مستندات آزادسازی قلعه فلک الافلاک
| مصوبه | تایخ |
| دستور رهبر معظم انقلاب | ۷۰/۱۰/۱ |
| صورت جلسه کمیته مشورتی ملی | ۸۰/۲/۲۲ |
| مصوبه شورای ملی انقلاب فرهنگی | ۸۱/۷/۲ |
| ابلاغ قانون مجلس شورای اسلامی | ۸۲/۱۰/۸ |
| مصوبه سفر اول هیئت دولت | ۸۴/۱۲/۲۳ |
| مصوبه سفر دوم هیئت دولت | ۸۷/۸/۲۰ |
| مصوبه کارگروه توسعه و عمران لرستان | ۸۷/۱۲/۲۳ |
| طرح در دو جلسه هیئت دولت با حضور معاون اول | سال ۹۰ |
این در حالیست که تاکنون مسئولان متعددی در سفر به لرستان بر ضرورت آزادسازی حریم این بنای تاریخی تاکید کرده اند که رئیس جمهوری، وزیر کشور، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، معاون حقوقی دیوان محاسبات و... از جمله این شخصیت ها بوده اند.
پس از وعده های رئیس دولت نهم و دهم برای آزادسازی بنای تاریخی فلک الافلاک، رئیس دولت یازدهم نیز در سفر سال گذشته خود به لرستان در پاسخ به سوال خبرنگاران در رابطه با آزادسازی حریم این بنای تاریخی گفته بود: در این زمینه با نهادهای مربوطه صحبت می‌کنیم تا راه حلی را پیدا کنیم که مورد رضایت مردم باشد.
همه این اظهارات در حالیست که هنوز کلید هیچ دولتی نتوانسته قفل آرادسازی حریم این بنای تاریخی را باز کند و شاید همچنان باید منتظر رفت و برگشت های جدید اعم از برگشت اعتبارات و بازگشت ترک کنندگان حریم این بنای تاریخی سرجای اول خودشان باشیم.
صدای فلک الافلاک
گوشم را کنار دیوار ستبر ولی نم زده یکی از برج های بلند فلک الافلاک می گذارم، انگار می خواهد چیزی بگوید، چیزی شبیه اینکه خسته است، یا شاید هم روزگار بر وفق مراد نیست و یا شاید جمله ای تلخ تر، مقل اینکه «خیلی زود دیر می شود»!
هرچه هست، بنای تاریخی دست و دلش دیگر به میزبانی گردشگران نمی رود، این را از چهره رنگ و رو رفته و نم زده اش می شود فهمید، از گلسنگ ها و درختچه هایی که همه حس و حال آجری اش را گرفته اند، برایش حسرت مانده و خاطراتی از همه روزهای نگاهبانی و نگاهداری اش، آرام زیر گوشم می گوید: من نگاهبان دره رویایی خرم آباد و نگاهدار میراث چندین هزار ساله این دیار هستم، مرا دریابید!