خبرگزاری مهر - گروه استانها: کرج شهری که تا پیش از دهه چهل شمسی به‌عنوان اقامتگاه سلاطین و منطقه ییلاقی پایتخت‌نشینان شناخته می‌شد، به‌یک‌باره تغییر ماهیت داد و گسترش آن فزونی گرفت. گسترشی که با پذیرش مهاجران شروع شد و با تبدیل‌شدن به استراحتگاه کارمندان و شاغلان پایتخت ادامه یافت. در این گزارش بناست پیامدهای این تحولات را مرور کنیم.
پدیده مهاجرت از روستا به شهر که مختص کشورهای درحال‌توسعه شناخته می‌شود، طی چند دهه اخیر در کشور چنان وسعت پیدا کرده که بسیاری از شهرهای کوچک تبدیل به کلانشهر شده به طوری که ظرفیت خیلی از این کلانشهرها به مرحله اشباع رسیده است. با پر شدن ظرفیت کلانشهرها مهاجرت معکوس از این مناطق به روستاها و شهرهای تازه تأسیس حومه شهرها گسترش یافت و پدیده حاشیه نشینی را با معضلات فراوان رقم زده است که کلانشهر کرج هم از این معضل بی نصیب نمانده است.
در کنار گسترش پدیده مهاجرت، معضلات نوظهوری در شهرهای مقصد به وجود آمد که پیامدهای آن فوریت‌های مدیریتی بسیاری نیاز داشت. برای مثال شهر کرج بعد از سه دهه مهاجرت‌پذیری امروزه با بحران کمبود انرژی و منابع اولیه مواجه است که برای برون‌رفت از این بحران لازم است به‌جای مقابله، مسئولان مدیریت این مسئله را به دست بگیرند. در این شرایط پدیده مهاجرت بالاجبار وضعیتی را به وجود آورده که خانوارهای ساکن کرج ترجیح می‌دهند برای ادامه زندگی به شهرهای اطراف کرج مهاجرت کنند.
بالا رفتن هزینه مسکن، بالا رفتن نرخ بیکاری و پایین بودن دستمزد شاغلان در مرکز کلانشهر و در کنار آن معضلاتی چون آلودگی هوا و فرسودگی سیستم حمل نقل شهری، همه و همه بخشی از جمعیت کرج را مجاب به مهاجرت به شهرهای اطراف کرده استبالا رفتن هزینه مسکن، بالا رفتن نرخ بیکاری و پایین بودن دستمزد شاغلان در مرکز کلانشهر و در کنار آن معضلاتی چون آلودگی هوا و فرسودگی سیستم حمل نقل شهری، همه و همه بخشی از جمعیت کرج را مجاب به مهاجرت به شهرهای اطراف کرده است. گستره امروزی این پدیده و نقل و انتقالات شبیه به آن، مهاجرت شهر به شهر و مهاجرت درون استانی نام دارد. ازجمله این شهرها که آمار پذیرش مهاجر درون استانیشان بالا است می‌توان به فردیس کرج، و بعد به هشتگرد و نظرآباد اشاره کرد.
مهاجرت معکوس که در غالب کشورهای اروپایی به‌عنوان یک پروژه برای برون‌رفت از بحران بالا رفتن جمعیت شهرهای بزرگ به کار گرفته‌شده تا معضلات کلانشهرها را برطرف کند، در کشور ما به‌صورت یک اجبار و مقابله خودجوش در حال شکل گیری است.
حمیدرضا عسگری مورودی مدیرکل امور اجتماعی استانداری البرز در خصوص مهاجرت معکوس در استان البرز و شهر کرج می گوید: مهاجرت در این سه دهه اخیر حاصل توزیع نابرابر فرصت ها در کشور است.
وی در ادامه می‌افزاید: بزرگ‌ترین عامل مهاجرت افراد از مناطق مختلف کشور به پایتخت و استان‌های هم‌جوار تهران دستیابی به فرصت‌ها و امکانات و سرانه‌ها است.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری البرز خاطرنشان می‌کند: در پایتخت و استان‌هایی مانند البرز دسترسی به فرصت‌ها و امکانات بیشتر است و وضعیت اشتغال کمی بهتر از سایر استانها است آن‌ها به دلیل دستیابی به شغل شهر و دیار خود را رها کرده راهی استانی دیگر می‌شوند.
عسگری مورودی می‌افزاید: به دلیل اینکه هزینه اقامت در تهران بالاتر از سایر استانها در کشور است مهاجران ترجیح می‌دهند در چند کیلومتری پایتخت زندگی کنند و برای کار به تهران رفت‌وآمد کنند.
وی می‌گوید: بیشترین تمرکز مهاجرت در استان البرز است همین پدیده باعث رشد زندگی در سکونتگاه‌های غیررسمی و مناطق حاشیه‌نشین در این استان نوپا شده است به‌طوری‌که در این سال‌ها وسعت مناطق حاشیه‌نشین افزایش داشته است.
استان البرز برای پذیرش مهاجر اشباع شده است
مدیرکل امور اجتماعی استانداری البرز می‌افزاید: در مناطق حاشیه‌نشین دسترسی به سرانه‌های بهداشتی، آموزشی و فرهنگی بسیار پایین است و در بسیاری از مناطق زیرخط فقر مردم شب را به‌روز و روز را به شب می‌گذرانند.
وی می‌گوید: رشد روزافزون سکونتگاه‌های غیررسمی و مناطق حاشیه‌نشین منشاء بسیاری از نابسامانی‌ها و مفاسد و بزهکاری‌ها است بی‌توجهی به پدیده مهاجرت که به مسئله حاشیه‌نشینی دامن می‌زند و هزینه‌های زیادی را به دولت و استان‌های درگیر تحمیل خواهد کرد.
یک‌سوم جمعیت استان البرز در مناطق حاشیه‌نشین زندگی می‌کنند
به گفته مدیرکل امور اجتماعی استانداری البرز؛ یک‌سوم جمعیت استان البرز در مناطق حاشیه‌نشین زندگی می‌کنند.
وی در ادامه به شهرستان اشتهارد اشاره کرد که بزرگ‌ترین شهرک صنعتی خاورمیانه را در دل خود جای‌داده است، شهری که ظرف سال‌های اخیر شاهد سیل عظیمی از مهاجرت بوده است.
عسگری مورودی می‌گوید: قطع به‌یقین این سیل مهاجرت اصطکاک‌هایی را ایجاد می‌کند چراکه مردم در شهرستان اشتهارد از یکپارچگی فرهنگی برخوردار بودند ولی پس از سیل مهاجرت با تبعات فرهنگی و اجتماعی دست‌به‌گریبان شده‌اند.
وی در پاسخ به این پرسش که در استان برای مهاجرت معکوس چه راهکارهای پیش‌بینی‌شده است، می‌افزاید: جمعیت کشور رو به پیری است و آهنگ رشد جمعیت تقریباً راکد است و به سمت منفی شدن پیش می‌رود همین موضوع می‌تواند پایه‌ای برای مهاجرت معکوس باشد.
عسگری مورودی می‌گوید: استان البرز برای پذیرش مهاجرت‌ها دیگر اشباع‌شده است به لحاظ فیزیکی و فضا و همچنین دسترسی به امکانات و تسهیلات؛ همین امر نیز می‌تواند در مهاجرت معکوس تأثیرگذار باشد.
سیاست‌های اخیر دولت‌ها در خصوص کنترل مهاجرت ناکارآمد بوده است
وی می‌افزاید: پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده سیل مهاجرت به استان البرز کمتر شود ولی مهاجرت به شهرستان اشتهارد به دلیل وجود شهرک صنعتی و وجود رونق اقتصادی ادامه دارد.
وی می‌گوید: البرز با پدیده خشک‌سالی دست‌وپنجه نرم می‌کند و کمبود منابع آبی پدیده مهاجرت را کنترل و از رشدش جلوگیری خواهد کرد.
به گفته مدیرکل امور اجتماعی استانداری البرز شرایط اقلیمی و چالش‌های محیط زیستی از بروز پدیده مهاجرت جلوگیری می‌کند.
عسگری مورودی در پایان سیاست‌های اخیر دولت‌ها در خصوص کنترل مهاجرت را ناکارآمد اعلام می‌کند و می‌گوید: توزیع نابرابر فرصت‌ها جمعیت را به تمرکز در یک منطقه و استان سوق داده است.
در پایان؛ مضاف بر این مسائل که عنوان شد؛ وجود ضعف‌های زیرساختی و عمرانی در شهر کرج به‌شدت گرفتن مقوله مهاجرت معکوس دامن زده است که متأسفانه در ادامه همین بحران، با گسیل شدن سیل جمعیت به شهرهای کوچک و نبود برنامه و عملیات جدی برای ساماندهی زیرساخت‌های شهرهای کوچک در آینده نزدیک شاهد معضلات و مشکلات عظیمی در این خصوص خواهیم بود. معضلاتی که غالباً خود را به‌صورت بالا رفتن ترافیک، بالا رفتن مطالبات پزشکی، درمانی و بهداشت نشان می‌دهد. نمونه بسیار جالب این مسئله وضعیت فعلی معابر، خیابان‌ها و شبکه فاضلابی فردیس کرج است که غالباً شهروندانی که در این منطقه تردد کرده‌اند بارها و بارها مشکلات آن را تجربه کرده‌اند.
به هر صورت لازم است هم اکنون، در همین اندک زمان باقی‌مانده، مسئولان ذیربط طرح و برنامه‌ای برای کنترل و مهار پدیده مهاجرت معکوس، در دستور کار خود قرار دهند تا در آینده نه‌چندان دور مجبور نشوند بودجه‌های هنگفت برای خسارت‌های سنگین که پیامد مهاجرت معکوس است را هزینه کنند.
خبرنگار: آرش رضایی