خبرگزاری مهر-گروه استانها: استان ایلام همواره از لحاظ برخی شاخص های اقتصادی مانند بیکاری و برخی آسیب های اجتماعی مانند خودکشی، فقر و توسعه‌نیافتگی جزو استان‌های اول کشور بوده است و در این راستا نیز دولت‌ها برای به حداقل رساندن این آسیب‌ها اقداماتی انجام داده‌اند ولی امروز آنچه از عمق مشکلات اجتماعی اقتصادی در این استان کم‌جمعیت به‌وضوح مشخص است با قدم های کوچک و پاورچین دولت‌ها نه‌تنها مشکلات به حداقل نرسیده بلکه عزم ملی برای به حداقل رساندن این مشکلات نیاز است، نیازی که علاوه بر دولت‌ها عزم همه قوا و مردم را نیز می‌طلبد.
این روزها در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی حوادث و اتفاقات تأسف باری از استان ایلام منتشر می‌شود از تصادف گرفته تا آتش‌سوزی درختان بلوط، خودکشی و گردوغباری که سالهاست عزم این دیار محروم را کرده است، رختی که نه‌تنها عروس زاگرس بلکه مردمانش را هم از پا درآورده است.
امروز در خیابان‌ها و کوچه‌های شهرهای استان ایلام هر از چند گاهی صدای شیون و ناله‌هایی سکوت این خیابان‌ها و کوچه‌ها را بر هم می زند شیون ناله‌هایی که سالهاست در این استان محروم موج می‌زند و خواسته یا نخواسته خیلی از خانواده‌ها نیز در غم از دست دادن عزیزانشان ماتم‌زده می‌شوند.
ماتمی که تمامی ندارد چراکه مشکلات فقر،بیکاری و محرومیت در استان و نبود نشاط و شادی باعث شده که دیالوگ خودکشی هرروز در استان به صدا دربیاید، دیالوگی که در دولت دهم با اجرای طرح نسیم رحمت و شب‌های آفتابی باهدف توسعه و گسترش فعالیت‌های فرهنگی دین‌محور و کاهش آسیب‌های اجتماعی با هزینه دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان در استان اجرا شد.
طرحی که مخالفان آن بیشتر از موافقانش بود چراکه نماینده ولی فقیه در استان و امام‌جمعه ایلام به‌عنوان اولین مخالف اجرای این طرح سخنانی بسیار انتقادی در محافل مختلف در خصوص این دو طرح داشتند به‌طوری‌که وی عنوان کرد قبل از اجرای این طرح فرهنگی هیچ مشورت و هماهنگی با ائمه جمعه و جماعات استان ایلام و روحانیون برجسته ایلامی نشده است و من با جرات اعلام می‌کنم اجرای این طرح‌ها جز انگیزه مالی و پر کردن جیب‌ها دلیل و توجیه دیگری نداشته و ندارد.
حال باگذشت تنها چند سال از اجرای این طرح‌ها در استان ایلام نه‌تنها روند خودکشی کاهش نداشته است بلکه ما شاهد افزایش خودکشی در استان هستیم.
همین باعث شده مسئولان ارشد دولت تدبیر وامید در استان با حساسیت خاصی برای مقابله با خودکشی وارد عمل شوند و با تشکیل کارگروه و دعوت از صاحب‌نظران و محققان حوزه‌های اجتماعی برای کاربردی‌تر شدن تحقیقات و مقالات مرتبط با معضلات اجتماعی برای سامان دادن به مشکلات این بخش به خصوص خودکشی وارد عمل شدند.
در این راستا با قائم‌مقام و معاون پیشگیری سازمان بهزیستی استان ایلام و خلیل کمربیگی محقق و جامعه‌شناس گفتگویی داشته‌ایم.
شورای راهبردی اقدامات مؤثری در بحث معضلات اجتماعی در دستور کار دارد
قائم‌مقام و معاون پیشگیری بهزیستی استان ایلام گفت: با افزایش جمعیت، معضلات اجتماعی هم رشد خواهد کرد هرچند بعضی از آسیب‌ها در استان روبه رشد است ولی موقعیت استان در کشور در بحث آسیب‌های اجتماعی مناسب است.
شاپور کردی در گفتگو با مهر اظهار داشت: از دهه هشتاد تا دهه ۹۰ روند خودکشی در استان ایلام روبه رشد بوده ولی خوشبختانه از سال ۹۰تا سال ۹۳روند کاهش خودکشی را در استان داشتیم.خوشبختانه از سال ۹۰تا سال ۹۳روند کاهش خودکشی را در استان داشتیم
وی بیان داشت: در چند سالی که ما شاهد کاهش آسیب‌های اجتماعی بودیم اقدامات مداخله‌جویانه، آموزش گسترده و تزریق حس امیدواری و امید به زندگی بسیار مؤثر بوده است ولی به‌طور کلی در استان ایلام برنامه منسجمی برای مبارزه و یا کاهش آسیب‌های اجتماعی نداشتیم.
کردی تصریح کرد: خوشبختانه اخیرا در قالب شورای راهبردی که به ریاست معاون سیاسی استاندار تشکیل‌شده بسیاری از کارشناسان و اساتید دانشگاه‌های استان و دستگاه های اجرایی ایلام کارگروه هایی تشکیل دادند و انتظار داریم که به سمت عملیاتی شدن کار برویم.
۴۹ پژوهش در خصوص خودکشی در استان انجام‌شده است
قائم‌مقام و معاون پیشگیری بهزیستی استان ایلام گفت: در راستای خودکشی در استان پژوهش‌های فراوانی صورت گرفته ولی متأسفانه تاکنون به مرحله عمل نرسیده است.
وی اظهار داشت: گردآوری پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه معضلات اجتماعی به خصوص خودکشی در استان از تصمیمات خوب شورای راهبردی است که این‌یک اقدام بسیار خوب و یک گام روبه‌جلو است.
کردی افزود: طبق اعلام پژوهشکده دانشگاه علوم پزشکی حدود ۴۹پژوهش و۴۰مقاله در بحث خودکشی توسط کارشناسان و اساتید دانشگاهی در داخل استان انجام‌شده ولی نبود دبیرخانه مبارزه با خودکشی باعث مشکلاتی در این راستا شده است.
۲۳ منطقه پرخطر در بحث خودکشی در استان شناسایی‌شده است
قائم‌مقام و معاون پیشگیری بهزیستی استان ایلام گفت: در سال ۷۶کارگروه پیشگیری از خودکشی در استان تشکیل شد و راهکارهای هشت‌گانه پیشگیری از خودکشی در اختیار ادارات مربوطه قرار گرفت ولی متاسفانه نبود اعتبارات و منابع مالی کافی باعث شد کار منسجمی در این راستا صورت نگیرد.
وی گفت: با توجه به اینکه در چند سال گذشته سه درصد اعتبارات دستگاه‌های دولتی باید در بحث کارهای پژوهشی هزینه شود و ادارات به فراخور فعالیت‌هایی که دارند معمولاً اقداماتی انجام می‌دهند ولی انتظاری که ما داریم دستگاه های فرهنگی کارهای پژوهشی خود را در راستای خودکشی انجام بدهند و در این راستا به بهزیستی کمک کنند.
کردی افزود: بهزیستی استان در بحث خودکشی در سطح استان مکان‌یابی انجام داده است که در این راستا ۲۳منطقه پرخطر که از نرخ بالایی برخوردار هستند در استان مشخص شده است.۲۳منطقه پرخطر که از نرخ بالایی برخوردار هستند در استان مشخص کرده است
قائم‌مقام و معاون پیشگیری بهزیستی استان ایلام گفت: متأسفانه در بحث علت‌یابی خودکشی در استان هنوز پژوهش علمی منسجمی انجام‌نشده است.
ایلام رتبه دهم خودکشی در کشور دارد
وی اظهار داشت: وقتی به آمارهای خودکشی در استان نگاه می‌کنیم در مرحله اول بحث خانوادگی،مالی و اقتصادی، روحی روانی مطرح می‌شود ولی در بحث مسائل خانوادگی بحث‌های فراوانی است که در این راستا نیز باید بیشتر موردبررسی قرار گیرد.
کردی بیان داشت: آمار خودکشی در استان افزایش داشته است به طوریکه استان ایلام در بحث خودکشی رتبه دهم کشور است و با تشکیل شورای راهبری و عملیاتی شدن برنامه‌های این شورا و مداخلاتی که در بحث آسیب‌های اجتماعی صورت خواهد گرفت مشکلات به حداقل خواهند رسید.
خودکشی به یک بحران اجتماعی در استان ایلام تبدیل‌شده است
یک محقق و جامعه‌شناس ایلامی نیز در این رابطه گفت: آسیب‌های اجتماعی در ایلام کلاف درهم‌تنیده و پیچیده‌ای هستند که به نظر می‌رسد خودکشی بیرونی‌ترین و بزرگ‌ترین حلقه این کلاف بزرگ به‌حساب می‌آید.
خلیل کمر بیگی در گفتگو با مهر افزود: نزدیک به یک ربع قرن است که این حلقه برای همه قابل‌دیدن و حس کردن است اما تاکنون نه فرد، نه خانواده و نه دولت در تمامی این سال‌ها نتوانسته‌اند این بیرونی‌ترین حلقه‌ی این کلاف درهم‌ریخته را بازکرده و برای حل آن چاره‌ای مؤثر بیابند.
وی اظهار داشت: خودکشی اینک از مرز یک آسیب و حتی مسئله عبور کرده و به یک بحران اجتماعی در استان تبدیل‌شده است خودکشی اینک از مرز یک آسیب و حتی مسئله عبور کرده و به یک بحران اجتماعی در استان تبدیل‌شده است و حل آن نیازمند برنامه‌ریزی و اقدام در سطح ملی بوده و حل آن از دست یک فرماندار و استاندار خارج‌شده است.
این محقق و جامعه‌شناس گفت: در زمینهٔ این آسیب، سال‌های زیادی است که اقدامات پراکنده‌ای انجام‌گرفته است. البته در این‌یکی دو سال اخیر دولت، مسئله آسیب‌های اجتماعی را در برنامه‌های خود گنجانده اما تاکنون راهکارهای آن برای کاهش این آسیب ها نمود عینی و ملموس نداشته است.
وی تصریح کرد: آمارهای غیررسمی خودکشی در استان حکایت از وخامت اوضاع دارد و تنها دستاورد مسئولان محرمانه کردن آمارها، و دور ماندن مدیران از انتقاداتی که ممکن است مدیریت آنها را نشانه بگیرد.
کمربیگی افزود: متأسفانه، شیوه طرح مسئله خودکشی در ایلام از همان آغاز دچار انحراف شد و از یک مسئله اجتماعی به یک مسئله سیاسی تغییر جهت داد و همین امر باعث شده تا کارگزاران دولتی در ادوار مختلف، طرح مسئله را، ضعف مدیریتی خود تلقی کنند و تا توانستند در پنهان ماندن آن تلاش کرده و یا، با در پیشگیری اقدامات غیر کارشناسی، تأثیری بر روند افزایشی آن نداشته‌اند به‌گونه‌ای که همین آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که در دهه ۹۰ نیز، نه‌تنها از نرخ اقدام به خودکشی کاسته نشده، بلکه از سال‌های گذشته نیز پیشی گرفته است.
تغیر الگوی خودکشی در استان از خودسوزی به قرص و سم
وی بیان داشت: تنها تفاوتی که در سال‌های اخیر در مسئله خودکشی در ایلام پدید آمده، تغییر الگوی خودکشی از سمت خودسوزی به سمت استفاده از مواد آفت‌کش یا همان قرص و سم بوده استتغییر الگوی خودکشی از سمت خودسوزی به سمت استفاده از مواد آفت‌کش یا همان قرص و سم بوده است هرچند این تغییر الگو، بیشتر مرکز استان خود را نشان داده و در سایر شهرستان‌ها هنوز به الگوی رایج تبدیل نشده است.
این محقق ایلامی گفت: گاهی از زبان برخی از مسئولان شنیده می‌شود که نرخ خودکشی یا اقدام به خودکشی در دوره آنها کاهش‌یافته است؛ اما وقتی آمارهای غیررسمی را نگاه می‌کنید در این امر تغییری در نرخ اقدام به خودکشی رخ نداده و متأسفانه نرخ اقدام به خودکشی، همچنان سیر صعودی خود را داشته و در خوش‌بینانه‌ترین حالت،می‌توان میزان آن را، معادل افزایش نرخ تورم در کالاها و خدمات در نسبت به سال قبل، ارزیابی کرد.
خودکشی نزدیک به نیم‌قرن در استان ایلام خیمه زده است
کمربیگی عنوان کرد: به نظر می‌رسد یکی از اساسی‌ترین کارهایی که باید صورت گیرد، تلقی مدیران از آسیب خودکشی باید تغییر یابد و رسانه‌های استان و مدیران بالادست تلاش کنند که خودکشی همچنان یک مسئله اجتماعی باقی بماند و به مسئله‌ای سیاسی برای مچ‌گیری از رقیب به‌حساب نیاید، تا مدیران بتوانند با امنیت بیشتر، به چاره‌جویی برای مسئله اقدام کنند.
وی اظهار داشت: خودکشی نزدیک به نیم‌قرن است که در استان خیمه زده و اگر قرار به تعیین سهم دولت‌ها در آن باشد، نرخ رشد آن نشان می‌دهد که همه دولت‌ها به سهم خود در این افزایش سهیم هستند.
نمی‌توان برای یک بیماری ناشناخته تجویز دارو کرد
وی بیان داشت: در راستای کاهش خودکشی در استان اولین کاری که باید در استان صورت گیرد، ایجاد یک بانک اطلاعاتی است که در آن اطلاعات جامع و کاملی درباره نرخ واقعی خودکشی، اقدام به خودکشی، وضعیت روانی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی افراد، شناسایی دقیق علل و عوامل خودکشی، روش‌ها و شیوه‌های خودکشی، ویژگی‌های زمینه‌ای خودکشی کنندگان و این دست اطلاعات، گردآوری شود.
کمربیگی گفت: بعید می‌دانم فردی در استان پیدا شود که حتی نرخ واقعی خودکشی و اقدام به خودکشی را بداند تا چه رسد به سایر موارد. بعید می‌دانم فردی در استان پیدا شود که حتی نرخ واقعی خودکشی و اقدام به خودکشی را بداند تا چه رسد به سایر مواردبر این اساس چگونه می‌توان برای یک بیماری ناشناخته دارو تجویز کرد؟
وی تصریح کرد: یکی از کارهای اساسی در زمینهٔ پیشگیری از خودکشی، آموزش‌های هدفمند و با برنامه است.
این محقق و جامعه‌شناس افزود: آموزش مهارت‌های اساسی موردنیاز ازجمله مهارت حل مسئله، مقابله با استرس، مهارت ارتباطی، مهارت خودآگاهی، همدلی و غیره برای همه افراد در تمامی سنین و مشاغل، بایستی در سرلوحه برنامه‌ها قرار گیرد و این آموزش‌ها بایستی توسط افراد کاملاً آموزش‌دیده و بر اساس متون علمی و با روش هدفمند و با اولویت قرار دادن گروه‌های در معرض خطر و با نظارت عالیه و طی چندین سال صورت پذیرد.
کمترین نرخ خودکشی در ایام عید و فروردین اتفاق افتاده است
کمر بیگی اظهار داشت: توسعه اقتصادی استان، کاهش فاصله طبقاتی، کاهش فقر نسبی و بیکاری، افزایش تأمین اجتماعی از دیگر اقدامات مؤثری است که می‌تواند ما را به کاهش این آسیب امیدوار سازد.
وی افزود: استان ایلام به‌شدت نیازمند گسترش احساس همدلی و تعاملات اجتماعی بین اعضای خانواده‌ها، ساکنین محلات و اقوام و خویشان است و گسترش این تعاملات اجتماعی و افزایش در این سرمایه‌ها، منجر به کاهش احساس تنهایی، انزوا و رفع مشکلات شده و در افزایش احساس امید و غلبه بر استرس‌های منفی کمک می‌کند.
کمر بیگی عنوان کرد: نتایج پژوهش‌ها و آمارها نیز نشان می‌دهد که طی سالیان گذشته کمترین نرخ خودکشی در ایام عید و فروردین اتفاق افتاده است؛ این آمار لزوم گسترش همدلی و صله‌رحم بین اقوام و خویشان را بیشتر می‌کند.
این محقق و جامعه‌شناس ایلامی گفت: نتایج تحقیقات زیادی نشان می‌دهد که بین احساس شادی و خودکشی رابطه‌ای معکوس وجود دارد. فراهم کردن امکانات ورزشی و تفریحی در نقاط شهری و روستایی استان، خصوصاً برای دختران و پسران جوان، می‌تواند در کاهش نرخ خودکشی کمک کند.
خبرنگار: مجتبی کاور