خبرگزاری مهر- گروه استانها: قنات‌ها جایگاه ویژه‌ای نه‌تنها در ایران بلکه در جهان داشته و پرونده این میراث به‌یادماندنی در راه پیوستن به آثار جهانی یونسکو مسیر خود را طی می‌کند.
قنات گوهر ریز یکی از فعال‌ترین قنات‌های جوپاراست که در دوره صفویه حفرشده و درمجموع با سه هزار و ۵۵۶ متر طول حدود ۳۳۰ هکتار اراضی آن منطقه را آبیاری می‌کند، این قنات بعد از تحمل بی‌مهری‌های فراوان در سال‌های اخیر اکنون موردتوجه مسئولین قرارگرفته است و خود را برای پیوستن به آثار جهانی آماده می‌کند.
پس از طی ۱۷ کیلومتر از باغ شهر ماهان به سمت غرب به شهری می‌رسم که از قرن ششم به‌دفعات نام کوه و قلعه آن در کتب تاریخ محلی کرمان به چشم می‌خورد. شهری که شش دهه قبل آنتونی اسمیت دانشمند انگلیسی را در جستجوی ماهی سفید کور به سمت خود کشاند و چنان با زیبایی‌ها و قنات خود اسمیت را جذب کرد که سال‌ها بعد وقتی دوباره اسمیت به‌سوی او بازگشت، او و قناتش را عشق اول خود دانست که دروازه دنیا را به سویش باز کرد، اینجا جوپار شهر قله سه شاخ، شهر امامزاده حسین و شهر میراث زنده تاریخ کهن در زیرخاک است.
با ورود به شهر جوپار به سمت میدان اصلی و حرم امامزاده حسین رهسپار می‌شوم و پس از طواف به دور حرم امامزاده که گنبد فیروزه‌ای آن در تابش خورشید ظهر، چشمان مشتاق را نوازش می‌دهد، خیابان ۱۷ شهریور را برای رسیدن به زیبایی پنهان در دل خاک طی می‌کنم تا به پایگاه پژوهشی قنات گوهر ریز جوپار می‌رسم جایی که امین ماهانی نماینده میراث فرهنگی در ماهان منتظر است تا این نماد تمدن کهن را به‌عنوان یکی از میراث ارزشمند گذشتگان معرفی کند.
توقف ساخت‌وساز در حریم قنات
امین ماهانی می‌گوید: پایگاه پژوهشی قنات گوهر ریز جوپار، در راستای ثبت جهانی این قنات ۱۹ شهریورماه با حضور نماینده یونسکو و مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان در نزدیکی مظهر قنات و شش مقسم افتتاح‌شده، که گامی مؤثر در جهت مطالعه، تحقیق و پژوهش و معرفی این قنات کهن‌سال و ناشناخته‌های درون آن است.
وی قنات را این‌گونه معرفی می‌کند: قنات گوهر ریز جوپار قدمتی ۷۵۰ ساله از دوران صفویه دارد و درمجموع با سه هزار و ۵۵۶ متر طول با ۱۲۹ حلقه چاه و در شش رشته با دبی آب ۶۰ لیتر در ثانیه حدود ۳۳۰ هکتار اراضی باغ شهر جوپار را آبیاری می‌کند و یکی از مزیت‌های این قنات تأمین آب آن از گسل است.
ماهانی با اشاره به تصویری از شهرک‌سازی در حریم قنات می‌گوید: در سال‌های گذشته متأسفانه به خاطر بی‌مسئولیتی‌های صورت گرفته و بدون توجه به حریم قنات زمین‌های منطقه به‌صورت شهرک به اهالی واگذارشده، که اکنون با پیگیری‌های انجام‌شده ساخت‌وساز در این منطقه متوقف‌شده است.
پس از طی حدود ۱۰۰ متر از مظهر قنات و در فاصله اندکی از پایگاه پژوهشی قنات گوهر ریز به همراه ماهانی به شش مقسم می‌رسیم جایی که آب قنات بر اساس نیاز کشاورزی هر منطقه به شش قسمت تقسیم‌شده است و هر آبراه نام خاصی را، مثل «آبملایی»، «آبدیوانییک» و «آبدیوانیدو» و...یدک می‌کشد امروزه این مکان به محلی برای سپری کردن ساعت‌ها آرامش و آب‌تنی در آب زلال قنات تبدیل‌شده است.
از شش مقسم، به سمت قنات حرکت می‌کنیم هر چه به قنات نزدیک‌تر می‌شویم دلهره حضور در مکانی ناشناخته در اعماق زمین در وجودمان بیشتر می‌شود.
به ورودی قنات که می‌رسیم ماهانی فرصت را غنیمت می‌شمارد تا ضمن تکمیل صبحت های خود در مورد قنات، نکات مهم و ضروری برای بازدید از این میراث زنده را گوش زد کند.
اعتبار ۱۵۰ میلیون تومانی صرف آماده‌سازی قنات
ماهانی می‌گوید:۱۵۰ میلیون تومان تاکنون برای بیس سازی و محکم سازی قنات گوهر ریز جوپار هزینه شده و طی عملیات اجرایی ۳۰۰ متر از طول قنات برای بازدید گردشگران و علاقه‌مندان به این ابتکار بشری آماده‌شده است.
وی ادامه می‌دهد: ساختار قنات به‌گونه‌ای است که ازدحام جمعیت و ایجاد سروصدا در آن امکان ریزش قنات را ممکن می‌سازد.
ماهانی با اشاره به اکوسیستم قنات به‌عنوان زیستگاه ماهی سفید کور، خفاش، انواع مار و کبوتران چاهی از گردشگران می‌خواهد که در آرامش و بدون هرگونه آلودگی صوتی که سبب ریزش قنات یا آسیب به اکوسیستم آن بشود از این نماد هوش و ذکاوت بشر دیدار کنند.
با پایان صحبت‌های نماینده میراث فرهنگی در ماهان که عشق به قنات و آثار گذشتگان در چشمانش موج می‌زند، انتظار برای دیدن میراث زنده در دل خاک‌به‌سر می‌رسد.
قنات گوهر ریز قلب یادگاری آناهیتا ملکه آب
با قدم نهادن بر اولین پله، حرکت به سمت قنات گوهر ریز قلب یادگاری از دوران آناهیتا ملکه آب آغاز می‌شود، حرکتی که از نور به‌سوی تاریکی زندگی‌بخش است و باز با نور پایان می‌یابد. پله‌ها را که به سمت پایین طی می‌کنیم جز سوسو نور اندک چراغ‌قوه و صدای ماهانی که مشغول توضیح دادن است چیزی وجود ندارد. نور چراغ‌قوه را که بر سطح زمین می‌اندازی زلالی آب و ماهی‌های کوچک آن پدیدار می‌شوند که فارغ از تاریکی و حضور مهمانان ناخوانده در آرامش مسیر خود را طی می‌کنند و ما هم همراه با این هارمونی به‌یادماندنی ۳۰۰ متر مسیری را در اعماق زمین طی می‌کنیم تا با خاطره‌ای وصف‌ناشدنی از حضوری در قلب قنات و آرامش آن پا به نور بگذاریم.
پس از خروج از قنات به مظهر آن می‌رویم جایی که آب از دل تاریکی قنات بیرون می‌آید تا به زندگی حیات بخشد، وجود مظهر قنات و یکی از چاه‌های قنات که جنبه مذهبی دارد و به نام چاه صاحب‌الزمان معروف است سبب گشته تا آب قنات، مسجد صاحب‌الزمان، فضای تفریحی با درختان سر به فلک کشیده بستری برای جذب مسافران را فراهم کند.
گردشگران قنات یکی پس از دیگری به مظهر چاه می‌رسند تا سفر خود را تکمیل کرده و در سایه‌سار درختان اندکی در مورد نبوغ گذشتگان فکر کنند.
نیروهای بومی کلید جذب گردشگر
علی قدیمی یکی از گردشگران حاضر در قنات می‌گوید: قنات گوهر ریز جوپار، شاهرگ حیات منطقه و سند هوش و ذکاوت گذشتگان ما و از شاخص‌های هویت ایرانی است.
وی معتقد است که با توجه به ثبت جهانی قنات گوهر ریز انجام مطالعات علمی، ساخت فیلم‌های مستند، اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی نسل جدید برای معرفی قنات و حفظ، نگهداری و ادامه راه گذشتگان ضروری است.
قدیمی تأکید می‌کند: عملکرد میراث فرهنگی برای ثبت جهانی قنات گوهر ریز بسیار عالی است و توجه به‌موقع همکاران فعلی میراث فرهنگی کرمان و ماهان به‌ویژه تلاش‌های نیروهای محلی ماهان و جوپار مانند امین ماهانی نماینده میراث فرهنگی در ماهان قابل‌تقدیر است.
وی می‌گوید: نقش علاقه‌مندان و نیروهای بومی در جذب گردشگر و توسعه صنعت گردشگری عاملی اساسی است و جذب گردشگر یک‌دفعه و فقط به خاطر یک پدیده اتفاق نمی‌افتد و نیازمند اجرای برنامه‌ای طولانی‌مدت با همکاری عوامل مؤثر فرهنگی اعم از دولتی و غیردولتی است، قدیمی سخن خود را با بیت شعری به پایان می‌رساند «بیا تا برآریم دستی ز دل/که نتوان برآورد فردا ز گل»
رضا خدادادی یکی دیگر از گردشگران، خیره به مظهر قنات و بیرون آمدن آب از دل تاریکی می‌نگرد و می‌گوید: قنات جوپار با قدمت ۷۵۰ ساله خود، یکی از بی‌نظیرترین ساخته‌های دست بشری است، ساختاری که کیلومترها آب را در تاریکی و تنهایی به سمت حیات و زندگی هدایت می‌کند و وقت آن رسیده که به جهان معرفی شود.
از کنار نرده‌های مظهر قنات به بیرون آمدن آب از تاریکی قنات نگاه می‌کنم و مات تماشای حرکت آرام ماهی‌های کوچکی که در زیر نور خورشید همچون الماس می‌درخشند می‌شوم، زمان جدایی از زیستگاه ماهی سفید کور فرامی‌رسد، بار دیگر به قنات کهن می‌نگرم که فارغ از تمام سختی‌های سال‌های اخیر، سروصدای ماشین‌های ساختمان‌سازی و پنجه لودرها که روح و جسمش را خراش داده است به افق دوردست و جهانی‌شدن می‌اندیشد و خرسند از حضور مسئولینی که به دنبال بازگرداندن عظمتش هستند.
این قنات ناشناخته حضور آنتونی اسمیت دیگری را به انتظار نشسته است و به یاد این شعر زیبای سهراب می‌افتم:به سراغ من اگر می‌آیید، نرم و آهسته بیایید، مبادا که ترک بردارد چینی نازک تنهایی من.
خبرنگار: وحیده سلیمانی ماهانی