خبرگزاری مهر - گروه استانها: خدایار جلالی معاون وزیر جهاد کشاورزی در حاشیه سفر به استان قزوین و شرکت در جلسه اتاق فکر آب در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص مهم‌ترین برنامه‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری برای مقابله با بیابان‌زایی به تشریح سخن گفت که به شرح زیر است.
* با توجه به بروز خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها وضعیت کشور ازلحاظ کانون‌های بحرانی چگونه است؟
کشور ایران در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و بیش از ۲۰ درصد سطح کشور ما را بیابان‌ها تشکیل می‌دهد و بروز خشکسالی و کاهش بارش‌ها در کنار بالا رفتن مصرف بی‌رویه آب مشکلات را بیشتر کرده است.
حدود هفت‌تا هفت و نیم میلیون هکتار از زمین‌های کشور در ردیف کانون‌های بحرانی بیابان‌زاست که باید کنترل شود تا توسعه پیدا نکند زیرا خسارات ناشی از پدیده بیابان‌زایی سایر جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تأثیر شرایط اقلیمی بر کاهش بارندگی و مسائل تبعی آن مانند گرم شدن کره زمین و محدود شدن رشد جنگل‌ها جدی است و در مناطقی مانند بیابان‌ها تأثیر اقلیمی به‌گونه‌ای دیگر مانند افزایش فرسایش باد، افزایش خشکسالی و کاهش نزولات آسمانی است و می‌توانیم اقداماتی نظیر آبخیزداری و آبخوان‌داری و حفظ جنگل‌ها و مراتع که خود نوعی عملیات آبخیزداری است را انجام دهیم.
* آیا کانون‌ها بحرانی را شناسایی کرده‌اید تا بتوانید بیابان‌زایی را کنترل کنید؟
بله در برنامه ششم توسعه، کانون‌های بحرانی درجه‌یک را شناسایی کرده‌ایم و معادل سه میلیون هکتار طرح پیش‌بینی‌شده که امیدواریم باهمت و توجه دولت به مسائل زیست‌محیطی و منابع طبیعی با اولویت آن‌ها را اجرا کنیم.
این طرح شامل استان قزوین هم می‌شود و در مناطق جنوبی قزوین و جنوب شرقی در منطقه بویین‌زهرا و جنوب آبیک تا ملارد در نزدیکی غرب تهران، وضعیت به دلیل خشکسالی و بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع آبی و حوزه آبخیز بیابانی شده است که باید کنترل شود.
در این مناطق مجموعه ۳۰۰ هکتاری بیابانی وجود دارد که اگر برای آن فکری نکنیم دچار مشکلات حادی در آینده خواهیم شد زیرا بیابان‌های قابل‌توجهی شکل‌گرفته و کانون‌های بحرانی هم به وجود آمده است که بامطالعه و بررسی کارشناسی، عملیات اجرایی در حد اعتبارات امسال شروع خواهد شد.
این کانون از مناطق بحرانی کشور تلقی می‌شود و برای این‌که بتوانیم پدیده تغییر اقلیم را درکنار کمبود آب شیرین مدیریت کنیم نیازمند جامع‌نگری در این حوزه هستیم امیدواریم بتوانیم با توجه به برنامه ششم توسعه طرح ۱۵۰ هزار هکتاری را که برای مقابله با پدیده بیابان‌زایی در استان قزوین پیش‌بینی‌شده را اجرا کنیم.
* طرح ترسیب از کجا آغازشده و چه نتایجی داشته است؟
طرح ترسیب کربن به‌عنوان یک مدل پایدار روستایی از پانزده سال قبل با کمک UNDP در استان خراسان جنوبی شروع‌شده و نتایج بسیار خوبی داشته است.
این طرح بعد از انقلاب باهدف خدمت‌رسانی به روستاییان با مدلی ایرانی اسلامی شکل‌گرفته که بر مشارکت مردمی و تسهیل گری سازمان‌های مربوط استوار است که با مدیریت بالاترین مقام اجرایی هر استان یعنی استاندار و در مورد شهرستان‌ها فرماندار اجرا می‌شود.
وی با سودمند خواندن این طرح اضافه کرد: در این مدل که سالهاست اجرا می‌شود هم مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی روستاییان موردتوجه بوده و هم مسائل زیست‌محیطی که در کنار هم توسعه پایدار را برای روستاها رقم می‌زند در اولویت قرار داشته است.
در طرح جامع‌نگری اقتصاد، محیط‌زیست و فعالیت انسان موردتوجه قرارگرفته و طرح ترسیب با نگاه جامع‌نگری است که با تشکیل گروه‌های توسعه روستایی و صندوق خرد روستایی می‌توان کارهای بزرگی را انجام داد که پیشنهاد می‌کنیم یک نقطه در استان قزوین به‌عنوان پایلوت اجرایی شود تا بتوان مناطق روستایی را از بیابانی شدن نجات داد.
* برای توسعه جنگل‌کاری چه برنامه‌ای دارید؟
در خصوص طرح توسعه جنگل‌کاری از سال گذشته موضوع مشارکت مردم در ایجاد جنگل‌کاری اقتصادی را دنبال کردیم و پارسال در ۴۵ هزار هکتار از اراضی کشور جنگل‌کاری را پوشش دادیم که برنامه داریم امسال این میزان به ۱۰۰ هزار هکتار خواهد رسید.
بر اساس ماده ۳ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها که عرصه آن متعلق به دولت است بهره‌برداران بر اساس قراردادی که بین اداره کل منابع طبیعی و مجریان منعقد می‌شود، بخشی از کار را ادارات کل به عهده می‌گیرند.
موضوع مراقبت، نگهداری و بهره‌برداری به عهده مردم محل است و این کار هم هزینه‌ها را پایین می‌آورد و هم انگیزه مردم را برای توسعه درختکاری بیشتر می‌کند علاوه بر این‌ها با این روش زمینه اشتغال و بهبود معیشت مردم در مناطق محروم فراهم می‌شود.
در عملیات آبخیزداری هم عملیات مکانیکی را دنبال می‌کنیم و هم عملیات بیو مکانیکی و بیولوژیک را تا کارها به نتیجه برسد.
* ریزگردها و بهره‌برداری نامناسب از عرصه‌ها از مشکلات جدی در حوزه منابع طبیعی کشور است برای مقابله با ریزگردها چه خواهید کرد؟
مسئله محیط زیستی جنوب کشور به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل است زیرا با مسئله ریز گردها در قسمت‌های داخلی کشور کمتر مواجه هستیم اما در سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی و کمبود منابع آبی در جنوب کشور دچار گردوغبار و ریزگرد بوده‌ایم که به سایر مناطق هم منتقل‌شده است.
مثلاً تا چندی قبل در خوزستان منطقه‌ای بود که ازنظر آب و باتلاق‌ها مانع می‌شد که ریز گردها در آن منطقه تولید و گسترش یابد اما متأسفانه با خشک شدن تالاب‌ها و هورهای این منطقه ریز گردها و گردوغبار در این منطقه شدت گرفته است.
اقدامات لازم برای مبارزه با گردوغبار و ریز گردها در این مناطق در حال اجراست و کانون‌های داخلی ریز گردها و گردوغبار در آن مناطق شناسایی‌شده است و آن دسته از کانون‌هایی را هم که منشأ خارجی دارد را هم در نظر داریم با کشورهای نظیر عراق، سوریه، عربستان و کشورهای شمالی عربستان در جهت مبارزه با این مشکل زیست‌محیطی همکاری کنیم.
یکی از موضوعاتی که در طرح توسعه منابع طبیعی داریم جامع‌نگری، مشارکت، فرهنگ‌سازی و مهار عوامل ناپایداری منابع آبی است که به‌عنوان استراتژی مربوط به رسیدن به یک توسعه پایدار موردتوجه قرار دارد و بخش‌هایی که مربوط به حوزه منابع طبیعی شامل آبخیزداری و آبخوان‌داری و کنترل کانون‌های بحرانی بیابان‌زاست در اولویت است.
خبرنگار: محمدرضا جباری