به گزارش خبرنگار مهر، نشست تهران در گنجینه نسخه‌های خطی با حضور استاد عبداله انوار و با همکاری انتشارات علمی و فرهنگی و مجله آزما برگزار شد. در این نشست که با حضور شماری از اهالی فرهنگ و هنر در تالار انتشارات علمی و فرهنگی برگزار شد در ابتدای نشست سردبیر مجله آزما با اظهار تأسف از فاجعه منا و در گذشت عبدالرحیم جعفری بنیانگذار انتشارات امیرکبیر و همچنین درگذشت فتح الله بی‌نیاز نویسنده و منتقد و خانم هما روستا فقدان همه از دست رفتگان را به خانواده‌های آن‌ها و به اهالی فرهنگ و هنر تسلیت گفت.
وی در مورد برگزاری این نشست گفت: تهران به یک شهر بیهویت تبدیل شده است و شهری آشوب‌زده است که هر تکه‌اش شبیه به شهری در آسیا و اروپاست و هیچ شباهتی به تهران که لزوماً باید شهری بنا شده بر اساس فرهنگ و پیشینه ما باشد ندارد در حالیکه تهران یک شهر باستانی و اصیل است ولی به دلیل سیاست های غلطی که اعمال شده است این شهر هویت خود را از دست داده است و برای ساکنانش به یک شهر بی‌خاطره تبدیل شده و امیدواریم حرکت امروز تلنگری باشد برای کسانی که این شهر بیهویت را برنمی‌تابند و مایلند در جهت بازگرداندن نمادهای اصیل به این شهر تلاش کنند. وی در ادامه گفت بخشی از تهران شبیه کشورهای غربی است و بخشی شبیه کشورهای آسیایی و آفریقایی و هر گوشه‌ای تقلیدی از یک نوع معماری غیربومی و با این اوصاف این شهر، ایران و فرهنگ آن را نمایندگی نمی‌کند در حالی که تهران یک سابقه ۷۰۰۰ ساله دارد و حدود ۴۰۰ سال است که مرکز سیاسی کشور است و ما امیدواریم در ادامه با صحبت های استاد انوار ذهن ما بیشتر به این سمت معطوف شود که تهران تا چه حد از هویت واقعیش دور شده است.
تهران از نگاه عبداله انوار
عبداله انوار در ابتدای سخنانش گفت: زمانی که می‌خواستم عقبه تهران را مورد مطالعه قرار دهم با همکاری دکتر کریمان از جغرافیا شروع کردیم اما هیچ سندی درباره تهران از جغرافیا به دست نیامد از جغرافیا دست کشیدیم و به سراغ اسماء اعلام رفتیم در یکی از کتاب‌ها نام یکی از محدثین معروف در سال‌های حدود ۲۶۴ قمری به نام محمد بن و ... دولابی تهرانی به چشممان خورد یعنی هزار و دویست سال پیش دولاب و تهران بخشی از کنیه یک فرد بوده است اما مشکلی که وجود داشت این بود که نه تهران تعریف شده بود نه دولاب معلوم بود در کجای جغرافیایی آن زمان بوده به هر حال باید ملاکی می‌گذاشتیم تا بر مبنای آن بتوانیم تهران را تعریف کنیم بنابراین ملاک را ری گذاشتیم. در مطالعه تاریخ بیهقی دیدم که در حمله به ری توسط محمود غزنوی سپاهش را در منطقه‌ای به نام دولاب مستقر کرد بنابراین فهمیدیم که تهران هم نقطه‌ای جایی نزدیک به ری بوده است و تقریباً در همان منطقه‌ای که بعدها به عنوان دولاب شناخته شد متأسفانه در تاریخ نسبت به تهران بی‌انصافی شده است از مهران نام برده شده است اما از تهران خیر.
انوار در ادامه گفت: در نسخه‌ای قدیمی که متعلق به تهران و مربوط به سال ۱۲۰۵ هجری قمری است آمده است که تهران وابسته به دولاب و دولاب وابسته به شهر ری است علاوه بر آن در تاریخ سلجوقی به تجریش اشاره شده است و اینگونه مطرح شده است که وقتی طغرل دختر خلیفه را عقد کرده بود به خواست دختر مراسم عروسی در تجرش برگزار شد به روایت تاریخ میبینیم که ناحیه شمیرانات جدای از تهران است کلمه ی تهران از ته ران می آید به معنی «پایین جا» که خود واژه نشان میدهد که تهران منطقه گرمسیری است و شمیرانات از واژه ی «شمی» یا «شم» به معنی «بلند جای» می باشد که نشان میدهد این منطقه، منطقه سردیست و میبینیم که شمیرانات ناحیه ییلاق و تهران ناحیه قشلاق بوده است بنابراین امروز یکی شدن این دو برخلاف عملکرد اکوسیستم است
شاهان صفوی تهران را حدودبندی کردند
عبداله انوار در ادامه افزود: شاه طهماسب اول در طول سفرهای خود از قزوین به حرم شاه عبدالعظیم ناحیه تهران را برای اقامت انتخاب کرد به دستور وی دور تا دور شهر را خندق حفر کردند و بعد دور آن ۱۱۴ بارو قرار دادند و هر سوره از قرآن را داخل یکی از این باروها گذاشتند از آن به بعد شاهان صفوی به این ناحیه توجه کردند و در نتیجه تهران آباد شد. شاه سلطان حسین آخرین پادشاه صفوی به مدت چهل روز در تهران توقف کرد و سفیر ترکیه را نیز در این مکان ملاقات کرد و این نقطه عطفی شد برای این‌که تهران به شهری قابل توجه تبدیل شود
وی در ادامه سخنانش یادآور شد ما داریم به دست خودمان تهران را بیهویت می‌کنیم در انقلاب فرانسه پاریس محل درگیری‌های زیادی بین انقلابیون و نیروهای دولتی بود و امروز هر کوچه‌ای که در آن حادثه‌ای رخ داده است با همان هویت زمان انقلاب فرانسه حفظ شد. در حالیکه در تهران چنین چیزی نیست و و کم‌تر نشانی از گذشته ما وجود دارد و مسئولین نیز توجهی به این مسایل ندارند همین مسئله بی آبی تهران علت دارد این نوع ساخت و ساز غریب به معماری واقعی تهران ربطی ندارد آب سه رودخانه را به تهران داده‌اند اما این میزان آب نمی‌تواند جواب گوی ساختمان های چندین طبقه باشد، ورود هر تمدن به یک شهر باید منطبق با شرایط اقلیمی آن شهر باشد در گزارش ها میبینیم که می گویند تهران ۳۲ سانتی متر فرو افتاده است بنابراین بحث فقط تاریخی صحبت کردن نیست میبینیم که این مسایل رویه زندگی ما را نیز تهدید می‌کند به یاد دارم در زمانی که ساخت مترو انجام می‌شد آثار باستانی پیدا شد که قدمت تهران را تا ۱۵۰۰ سال نشان میداد اما متاسفانه مورد تخریب قرار گرفت.
وی افزود: یکی از بایسته هایی که درباره تهران باید به آن توجه کرد این است که ما باید حدود تهران را مشخص کنیم تا سال ۱۳۰۹ که خندق ها وجود داشت تهران شکل و شمایل مشخصی داشت اما بعد از آنکه به دستور رضا خان خندق‌ها پر شد و شهر گسترش پیدا کرد و در چهل سال اخیر این گسترش بی‌رویه ادامه یافته در حالی که در هر شرایطی برای گسترش شهر باید حدود را تعیین کنیم و اگر نکنیم مشخص نخواهد بود که شهر طبق چه فرمولی رشد خواهد کرد نمیتوان در گنگی و نا آشکاری تهران را گسترش داد.
نجات تهران به یک حرکت جمعی نیاز دارد
بعد از سخنان استاد انوار، هوشنگ اعلم، سردبیر ماهنامه ادبی «آزما» با اشاره به این که طی دوسال اخیر برای حفاظت از محیط زیست و حفاظت از حیوانات تلاش هایی جسته و گریخته انجام شده است گفت: نکته مهم این است که ما از اصلی ترین محیط زیست خود یعنی تهران غافل مانده‌ایم حتی اگر افراد در تهران هیچ گرفتاری نداشته باشند باز هم تحت فشار قرار دارند چون ناچارند انواع آلودگی‌ها را در روح و جسم خود تحمل کنند یکی از دلایل تشکیل این نشست این است که بتوانیم به سمت طرح مطالباتمان درباره تهران حرکت کنیم و امیدوارم با استفاده از فضای مجازی بتوانیم در این زمینه بیشتر تلاش کنیم. درواقع برای حفاظت از تهران باید حرکت جمعی شکل دهیم.
وی افزود: در لندن هنوز اتوبوس دوطبقه کار می‌کند و میبینیم که خانه‌های قدیمی مرمت میشوند و به همان شکل در آن زندگی می‌کنند و همین فضای فرهنگی که ریشه در ناخودآگاه مردم دارد باعث می‌شود نگاه به زندگی فرق کند اما جوانان ما اگر به محلی که در آن به دنیا آمده‌اند بروند انگار در شهر غریبی قدم می‌گذارند به باور من باید مجموعه‌ای از فعالیت‌ها برای جلوگیری از تخریب تهران انجام شود.
تهران جلوه مدنیت ایرانی
در ادامه نشست احمد مسجد جامعی عضو شورای شهر تهران در زمینه نگرش مدنی در تهران گفت: تهران در زمینه نظام و نگرش مدنی خیلی سابقه دارد نخستین آمار گیری ایران در سال ۱۲۹۸ انجام شد و من در مقاله‌ای که درباره نخستین آمارگیری تهران نوشته ام به این مسئله اشاره کرده ام که تهران وقتی شکل می‌گیرد حول محلی به نام چاله میدان است در کنار امام زاده اسماعیل و در این محل شاهد شکل گیری نخستین کلیسای ارامنه هستیم و کمی آن سوتر محله کلیمی‌ها بود نکته جالب توجه درباره تهران این است که اقوام مختلفی در تهران کنار هم زندگی می‌کردند به عنوان مثال کوی آشتیانی ها، کوی عرب‌ها، کوی ترک‌ها علاوه بر اینها در همان زمان تعداد زیادی افغانی، عثمانی و روس نیز در تهران بوده‌اند همه اینها در کنار هم یک واحد یکپارچه به نام تهران را شکل می‌دادند به نحوی می‌توان گفت تهران جلوه مدنیت ایرانی و همکاری و همراهی اقوام ایرانی بوده است.